Chuyển đổi số ngân hàng: Góp phần phát triển kinh tế số, xã hội số

Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã không ngừng hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy chuyển đổi số và TTKDTM, đáp ứng nhu cầu thanh toán của người dân và doanh nghiệp, góp phần vào sự phát triển của kinh tế đất nước. Cùng với đó, ngành Ngân hàng đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ, hạ tầng dữ liệu hướng tới chuẩn mực và tiêu chuẩn quốc tế nhằm tăng tiện ích, trải nghiệm cho khách hàng, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng cũng như góp phần phát triển kinh tế số, xã hội số, Chính phủ số.

Từ hoàn thiện khung khổ pháp lý...

NHNN đã nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung và ban hành các quy định nhằm thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số ngân hàng như: Xây dựng, tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2024; phối hợp tham gia ý kiến xây dựng văn bản pháp luật liên quan trực tiếp đến hoạt động chuyển đổi số như: Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Nghị định số 69/2024/NĐ-CP ngày 25/6/2024 của Chính phủ quy định về định danh và xác thực điện tử, Quyết định số 1751/QĐ-TTg ngày 18/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược dữ liệu tại trung tâm dữ liệu quốc gia,...; trình Chính phủ ban hành Nghị định số 52/2024/NĐ-CP ngày 15/5/2024 quy định về TTKDTM; ban hành các thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn Luật Các TCTD và quy định chi tiết nội dung tại Nghị định về TTKDTM; ban hành Chiến lược phát triển các hệ thống thanh toán Việt Nam đến năm 2030 góp phần định hướng phát triển thanh toán số tại Việt Nam;...

Ngay từ đầu năm 2025, Thống đốc NHNN đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 20/01/2025 về việc đẩy mạnh chuyển đổi số và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong hoạt động ngân hàng. Trong đó, yêu cầu các đơn vị thuộc NHNN, TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán chủ động triển khai quyết liệt, có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp về chuyển đổi số và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin; nâng cao nhận thức của các tổ chức, cá nhân trong ngành Ngân hàng về vai trò, lợi ích của hoạt động chuyển đổi số và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong hoạt động ngân hàng; chủ động phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các rủi ro có thể phát sinh nhằm tăng cường công tác bảo đảm an ninh, an toàn trong quá trình cung ứng, thực hiện các hoạt động ngân hàng, trong đó đặc biệt chú trọng đến dịch vụ ngân hàng trên môi trường số; tăng cường hoạt động hiệu quả của Mạng lưới ứng cứu sự cố an ninh, an toàn thông tin mạng ngành Ngân hàng.

NHNN đã ban hành các Kế hoạch của ngành Ngân hàng triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 09/01/2025 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 01/4/2025 sửa đổi, bổ sung cập nhật chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Đồng thời, NHNN đã tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu, xây dựng, tham mưu trình Chính phủ ban hành Nghị định số 94/2025/NĐ-CP ngày 29/4/2025 quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng. Nghị định được ban hành tạo điều kiện cho việc triển khai sản phẩm, dịch vụ, mô hình mới thông qua ứng dụng giải pháp công nghệ tài chính (Fintech), góp phần hiện thực hóa mục tiêu phổ cập tài chính cho người dân và doanh nghiệp theo hướng minh bạch, thuận tiện, an toàn, hiệu quả với chi phí thấp.

Ngoài ra, ngày 31/8/2025, Thống đốc NHNN đã ban hành Thông tư số 25/2025/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 17/2024/TT-NHNN quy định việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Thông tư số 25/2025/TT-NHNN mở rộng đối tượng được mở tài khoản thanh toán bằng phương tiện điện tử đối với tài khoản thanh toán bằng ngoại tệ và khách hàng cá nhân là người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi; bổ sung một số quy định về đảm bảo an toàn, bảo mật trong mở và sử dụng tài khoản thanh toán, đặc biệt Thông tư đã tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho dòng vốn nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

… đến nâng cấp hạ tầng công nghệ, kết nối dữ liệu

Hạ tầng TTKDTM, chuyển đổi số ngành Ngân hàng luôn được chú trọng đầu tư, nâng cấp, phát triển. NHNN tiếp tục đầu tư, nâng cấp Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng (TTLNH). Theo NHNN, trong 8 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, số lượng giao dịch qua hệ thống TTLNH tăng 19,05% về số lượng và 69,10% về giá trị. Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử do Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (Napas) tổ chức vận hành tiếp tục được đẩy mạnh tích hợp, kết nối sản phẩm, dịch vụ, nền tảng với các ngành, lĩnh vực khác để cung cấp dịch vụ công qua Cổng dịch vụ công Quốc gia, tập trung vào các lĩnh vực y tế, giáo dục, giao thông... Trong 8 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, số lượng giao dịch qua Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử tăng 17,25% về số lượng và 4,5% về giá trị. Hệ thống thanh toán bù trừ điện tử tự động cho các giao dịch thanh toán bán lẻ (ACH) cung ứng khả năng thanh toán theo thời gian thực, hoạt động liên tục 24/7, xử lý giao dịch đa kênh, đa phương tiện, phục vụ nhu cầu chuyển tiền, giao dịch thanh toán bán lẻ, thanh toán các dịch vụ tiện ích.

Đến nay, Việt Nam đã hoàn tất kết nối hệ thống thanh toán bán lẻ xuyên biên giới qua QR Code với Thái Lan, Campuchia, Lào, cho phép khách hàng thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ tại nước ngoài thông qua mã QR ngay trên ứng dụng di động (Mobile app) của ngân hàng Việt Nam và ngược lại. Ngoài ra, Việt Nam cũng đang triển khai kết nối thanh toán QR với Trung Quốc, Hàn Quốc và một số quốc gia khác.

Công tác thu thập, làm sạch dữ liệu, xác minh thông tin và đối chiếu thông tin sinh trắc học khách hàng được đẩy mạnh. NHNN đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an triển khai Đề án 06 (Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030) để làm sạch dữ liệu, xác minh thông tin và đối chiếu thông tin sinh trắc học của khách hàng, hỗ trợ các hoạt động nghiệp vụ, qua đó góp phần giảm số lượng vụ việc lừa đảo mất tiền của khách hàng.

Theo báo cáo của NHNN, so với trung bình 6 tháng đầu năm 2024 (trước khi áp dụng đối khớp thông tin sinh trắc học trong giao dịch trực tuyến), số lượng khách hàng cá nhân bị lừa đảo, mất tiền giảm 57%, số lượng tài khoản cá nhân nhận tiền lừa đảo giảm 47%. Theo phương thức online, tính đến hết ngày 19/9/2025, cả ngành Ngân hàng đã có hơn 128,9 triệu hồ sơ khách hàng cá nhân (CIF) được đối chiếu sinh trắc học qua căn cước công dân gắn chip hoặc ứng dụng VNeID (đạt 100% tổng số lượng tài khoản thanh toán của khách hàng cá nhân phát sinh giao dịch trên kênh số); đối với khách hàng tổ chức, đã đối chiếu thông tin sinh trắc học hơn 1,3 triệu hồ sơ (đạt 100% tổng số lượng tài khoản thanh toán của khách hàng tổ chức phát sinh giao dịch trên kênh số).

Hệ sinh thái sản phẩm, dịch vụ số của ngành Ngân hàng với nhiều sản phẩm, dịch vụ thanh toán hiện đại, tiện lợi được kết nối liên thông, tích hợp liền mạch, xuyên suốt với các ngành, lĩnh vực khác, đem lại nhiều tiện ích cho khách hàng. Nhiều nghiệp vụ cơ bản đã được số hóa hoàn toàn 100% (tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn, mở và sử dụng tài khoản thanh toán, mở thẻ ngân hàng, ví điện tử, chuyển tiền, cho vay...). Nhiều TCTD tại Việt Nam có tỉ lệ trên 95% giao dịch thực hiện trên kênh số.

Hoạt động TTKDTM tiếp tục đạt được những kết quả tích cực, các hệ thống thanh toán quan trọng trong nền kinh tế hoạt động an toàn, thông suốt đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế. Các chỉ số TTKDTM đạt được kết quả đáng ghi nhận, thu hút số lượng lớn khách hàng sử dụng. Trong 8 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch TTKDTM tăng 43,53% về số lượng và 24,24% về giá trị; qua kênh Internet tăng 50,52% về số lượng và 36% về giá trị; qua kênh điện thoại di động tăng 37,46% về số lượng và 21,14% về giá trị; giao dịch qua QR Code tăng 63,65% về số lượng và 152,97% về giá trị. Trong 8 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch qua ATM tiếp tục giảm 16,49% về số lượng và giảm 5,67% về giá trị, cho thấy nhu cầu thanh toán, rút tiền mặt của người dân đang có xu hướng giảm và được thay thế bởi các phương thức, thói quen TTKDTM.

Hóa giải những thách thức

Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số ngân hàng vẫn còn nhiều thách thức: Xu hướng gia tăng tội phạm công nghệ với những thủ đoạn mới ngày càng tinh vi, khó lường, gia tăng rủi ro an ninh mạng; các quy định pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân chưa thực sự hoàn thiện; dữ liệu còn phân mảnh, thiếu tính liên thông, chưa có sự đồng bộ và chuẩn hóa của cơ sở hạ tầng giữa các ngành, lĩnh vực để tạo điều kiện thuận tiện nhất cho việc kết nối, tích hợp tạo lập hệ sinh thái số; nguồn nhân lực chất lượng cao, có kinh nghiệm, có kiến thức về nghiệp vụ và công nghệ phục vụ chuyển đổi số còn thiếu; một bộ phận người dân vẫn còn tâm lý e ngại khi tiếp cận và sử dụng các dịch vụ thanh toán trên nền tảng số.

Để hóa giải những thách thức nêu trên, trong thời gian tới, ngành Ngân hàng cần tiếp tục tập trung triển khai một số giải pháp trọng tâm như sau:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan đẩy nhanh việc rà soát, sửa đổi, ban hành các văn bản pháp luật thúc đẩy và tháo gỡ khó khăn trong TTKDTM, chuyển đổi số ngành Ngân hàng. Tiếp tục triển khai có hiệu quả các kế hoạch của ngành Ngân hàng về chuyển đổi số, về triển khai Đề án 06, triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Thứ hai, tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn và bảo mật hoạt động thanh toán, ngân hàng; chỉ đạo các đơn vị cung ứng dịch vụ tích cực triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến, thanh toán thẻ ngân hàng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của khách hàng.

Thứ ba, tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ngành Ngân hàng đảm bảo an ninh, an toàn, chú trọng việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung ngành Ngân hàng tiến đến ra quyết định dựa trên dữ liệu. Đồng thời chú trọng đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao về chuyên môn và công nghệ bảo mật.

Thứ tư, tiếp tục triển khai phối hợp liên ngành: Tích hợp, kết nối, chia sẻ thông tin ngành Ngân hàng với các ngành, lĩnh vực khác để mở rộng hệ sinh thái số và phát triển dịch vụ ngân hàng số, thanh toán số, góp phần hình thành hệ sinh thái số liên thông, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận các dịch vụ nhanh chóng, an toàn, hiệu quả.

Thứ năm, đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng cho công chúng trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.