Ứng dụng Blockchain trong quản lý và xác thực danh tính số tại ngân hàng

Tóm tắt: Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ dưới tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), ngành Ngân hàng đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải hiện đại hóa quy trình xác thực và quản lý danh tính số. Các phương pháp xác thực truyền thống ngày càng bộc lộ nhiều hạn chế như thủ công, tốn kém, thiếu bảo mật và gây bất tiện cho người dùng. Bài viết phân tích tiềm năng ứng dụng công nghệ chuỗi khối (Blockchain) như một giải pháp đột phá trong lĩnh vực xác thực danh tính số, với trọng tâm là mô hình danh tính tự chủ (SSI). Với các đặc tính nổi bật như phân tán, bất biến và minh bạch, Blockchain không chỉ giúp bảo vệ dữ liệu cá nhân mà còn trao quyền kiểm soát thông tin cho chính người dùng. Đồng thời, công nghệ này hỗ trợ đơn giản hóa quy trình định danh khách hàng điện tử (eKYC) thông qua khả năng chia sẻ thông tin định danh đã được xác thực. Bên cạnh đó, việc tích hợp Hợp đồng thông minh còn mở ra khả năng tự động hóa các bước xác minh và phê duyệt, từ đó nâng cao hiệu quả vận hành của ngân hàng. Trên cơ sở đó, bài viết đưa ra một số khuyến nghị nhằm thúc đẩy việc triển khai Blockchain trong xác thực danh tính số tại các ngân hàng Việt Nam.

Từ khóa: Blockchain, eKYC, xác thực danh tính số.

THE APPLICATION OF BLOCKCHAIN IN MANAGING AND VERIFYING DIGITAL IDENTITIES AT BANKS

Abstract: In the context of rapid digital transformation driven by the Fourth Industrial Revolution, the banking sector is facing an urgent need to modernize the digital identity verification and management processes. Traditional verification methods are increasingly revealing limitations, such as being manual, costly, insecure, and inconvenient for users. This article explores the potential of Blockchain as a transformative solution in digital identity verification with a focus on the Self-Sovereign Identity (SSI) model. Characterized by decentralization, immutability, and transparency, Blockchain not only enhances data security but also empowers users to control their information. Simultaneously, this technology helps simplify the electronic know your customer (eKYC) process through the ability to share verified identity information. In addition, the integration of smart contracts enables the automation of verification and approval steps, thereby enhancing the operational efficiency of banks. On that basis, the article outlines some recommendations to foster the adoption of Blockchain in digital identity verification at Vietnamese banks.

Keywords: Blockchain, eKYC, digital identity verification.

1. Đặt vấn đề

Trong những năm gần đây, CMCN 4.0 với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, đã tạo ra những chuyển biến sâu rộng trong mọi lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng. Các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud Computing) và Internet vạn vật (IoT) đang được tích hợp ngày càng sâu rộng vào hệ sinh thái ngân hàng nhằm nâng cao hiệu quả quản trị cũng như tối ưu hóa trải nghiệm người dùng.

Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu tất yếu đối với các tổ chức tài chính nếu muốn duy trì năng lực cạnh tranh. Các yếu tố như cung cấp dịch vụ trực tuyến, giao dịch không tiếp xúc, xử lý tự động và bảo mật thông tin khách hàng đã trở thành những trụ cột chiến lược trong quá trình phát triển của ngành Ngân hàng hiện đại.

Tuy nhiên, để quá trình chuyển đổi số diễn ra hiệu quả, một điều kiện tiên quyết không thể thiếu là phải xây dựng được hệ thống xác thực và quản lý danh tính khách hàng một cách an toàn, chính xác, đáng tin cậy, bởi đây chính là bước khởi đầu trong mọi quy trình giao dịch số hóa.

Trong môi trường số, xác minh và quản lý danh tính người dùng không chỉ là yêu cầu vận hành mà còn gắn liền với các yếu tố pháp lý, bảo mật thông tin và trải nghiệm khách hàng. Các phương pháp truyền thống như yêu cầu bản sao giấy tờ tùy thân, xác minh trực tiếp tại quầy hoặc qua ảnh chụp Căn cước công dân (CCCD) ngày càng bộc lộ nhiều rủi ro. Những rủi ro này bao gồm nguy cơ giả mạo giấy tờ, sai sót trong quá trình nhập liệu, đặc biệt là khả năng rò rỉ dữ liệu cá nhân do hệ thống lưu trữ chưa bảo đảm an toàn.

Bên cạnh đó, mỗi tổ chức tài chính thường triển khai quy trình định danh khách hàng (KYC) độc lập, buộc người dùng phải thực hiện xác thực lặp lại khi tiếp cận các dịch vụ khác nhau. Điều này không chỉ gây bất tiện, làm giảm trải nghiệm người dùng mà còn làm phát sinh chi phí vận hành không cần thiết. Hơn nữa, việc thiếu cơ chế kết nối và chia sẻ thông tin định danh giữa các tổ chức dẫn đến tình trạng phân mảnh trong hệ thống xác thực, làm giảm hiệu quả quản lý và tạo ra cơ hội cho những hành vi gian lận tài chính ngày càng tinh vi, khó kiểm soát.

Những bất cập nêu trên đặt ra yêu cầu cấp thiết phải triển khai một phương thức xác thực danh tính mới, dựa trên nền tảng công nghệ tiên tiến, có khả năng bảo đảm quyền riêng tư cho người dùng, đồng thời vẫn phải tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý hiện hành.

Công nghệ Blockchain đang nổi lên như một giải pháp đầy tiềm năng nhằm khắc phục những hạn chế trong công tác quản lý và xác thực danh tính số. Với các đặc tính nổi bật như phân tán, bất biến và minh bạch, Blockchain cho phép lưu trữ thông tin định danh một cách an toàn, không thể bị thay đổi và dễ dàng truy xuất nguồn gốc (Nguyễn Đức Trung và Lữ Hữu Chí, 2023). Thông qua mô hình danh tính tự chủ, người dùng có thể tự sở hữu, kiểm soát và chia sẻ dữ liệu cá nhân một cách có chọn lọc mà không cần thông qua bên trung gian. Điều này không chỉ tăng cường quyền riêng tư và bảo mật thông tin, mà còn giúp các tổ chức tài chính cắt giảm đáng kể chi phí vận hành bằng cách loại bỏ quy trình KYC lặp lại. Đặc biệt, các hợp đồng thông minh triển khai trên Blockchain có khả năng tự động hóa quy trình xác thực và phê duyệt giao dịch, mang lại mức độ minh bạch và hiệu quả vượt trội so với các phương thức truyền thống (Nguyễn Văn Thích và Lữ Hữu Chí, 2023). Do đó, việc ứng dụng Blockchain trong quản lý danh tính không đơn thuần là xu hướng công nghệ, mà đã trở thành một yêu cầu mang tính chiến lược trong bối cảnh chuyển đổi số của ngành Ngân hàng. Bài viết này sẽ phân tích vai trò của Blockchain trong việc đổi mới quy trình quản lý và xác thực danh tính, đặc biệt trong môi trường ngân hàng hiện đại.

2. Blockchain và quản lý danh tính số

Blockchain là một công nghệ đột phá trong lĩnh vực lưu trữ và xác minh dữ liệu, dựa trên mô hình sổ cái phân tán (Distributed Ledger Technology - DLT). Mỗi thông tin được ghi lại trên Blockchain dưới dạng một “khối” (block), bao gồm dữ liệu và mã băm (hash) liên kết với khối trước đó, tạo thành một chuỗi liên kết chặt chẽ. Cấu trúc này bảo đảm rằng bất kỳ thay đổi nào ở một khối đều kéo theo sự thay đổi toàn bộ chuỗi phía sau, qua đó giúp phát hiện nhanh chóng các hành vi gian lận. Các khối mới chỉ được thêm vào sau khi được xác thực bởi mạng lưới các nút đồng thuận, từ đó bảo đảm tính toàn vẹn và minh bạch của dữ liệu.

Blockchain có thể được triển khai dưới nhiều hình thức, bao gồm công khai, riêng tư và liên kết, tùy thuộc vào mức độ kiểm soát và mục đích sử dụng. Trong ngành Ngân hàng, Blockchain liên kết thường được ưu tiên vì cho phép nhiều tổ chức tài chính cùng tham gia truy cập và xác minh dữ liệu một cách minh bạch, mà vẫn giữ được sự riêng tư và không chia sẻ thông tin nhạy cảm ra bên ngoài. Điều này vừa nâng cao hiệu quả hợp tác, vừa bảo đảm an toàn bảo mật.

Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của Blockchain là tính bất biến. Khi dữ liệu đã được ghi vào chuỗi thì không thể bị sửa đổi hoặc xóa bỏ. Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực tài chính, nơi các giao dịch cần được lưu trữ đầy đủ và nhất quán để phục vụ kiểm toán, giám sát hoặc điều tra khi cần thiết. Ngoài ra, với cơ chế hoạt động phi tập trung, Blockchain không phụ thuộc vào một máy chủ trung tâm nào, qua đó giảm thiểu đáng kể rủi ro từ các cuộc tấn công mạng, là mối đe dọa thường trực đối với hệ thống ngân hàng truyền thống.

Một đặc điểm quan trọng khác của Blockchain là tính minh bạch. Mọi thay đổi trên Blockchain đều được ghi lại và có thể truy xuất nguồn gốc, tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan quản lý trong việc giám sát hoạt động của hệ thống tài chính. Hơn nữa, Blockchain còn hỗ trợ tính lập trình linh hoạt thông qua các hợp đồng thông minh, cho phép tự động hóa các quy trình xác minh, phê duyệt hoặc chặn giao dịch khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Nhờ tập hợp những đặc tính này, Blockchain trở thành công nghệ lý tưởng để ứng dụng trong lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt là ở các nghiệp vụ đòi hỏi mức độ kiểm soát và xác thực dữ liệu cao như quản lý danh tính số (Digital Identity).

Danh tính số là tập hợp các thông tin định danh của một cá nhân hoặc tổ chức được chuyển đổi sang dạng số, phục vụ cho mục đích nhận diện và xác thực trong môi trường kỹ thuật số. Những yếu tố cấu thành danh tính số thường bao gồm thông tin cá nhân cơ bản như họ tên, ngày sinh, quốc tịch, địa chỉ cư trú, cùng với các yếu tố xác thực nâng cao như dữ liệu sinh trắc học (vân tay, khuôn mặt), lịch sử giao dịch tài chính, điểm tín dụng và các giấy tờ định danh do cơ quan nhà nước cấp.

Trong bối cảnh số hóa mạnh mẽ các dịch vụ tài chính - ngân hàng, danh tính số đóng vai trò nền tảng, tạo điều kiện cho việc triển khai hàng loạt quy trình quan trọng như mở tài khoản trực tuyến, xét duyệt hạn mức tín dụng, thẩm định hồ sơ vay vốn và thực hiện các giao dịch có mức độ rủi ro cao. Một hệ thống danh tính số chính xác, bảo mật, có khả năng hoạt động linh hoạt không chỉ giúp các ngân hàng giảm thiểu chi phí vận hành và tỉ lệ gian lận, mà còn góp phần nâng cao trải nghiệm khách hàng thông qua dịch vụ nhanh chóng, thuận tiện hơn.

Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả như kỳ vọng, hệ thống danh tính số cần được xây dựng dựa trên một cơ chế xác minh đáng tin cậy, minh bạch và có khả năng tích hợp với nhiều hệ thống khác nhau. Đây chính là điểm yếu của các phương thức xác thực truyền thống, vốn thường phụ thuộc vào quy trình tập trung, tốn thời gian và dễ bị giả mạo.

Khi công nghệ Blockchain được tích hợp vào hệ thống quản lý danh tính số, một mô hình xác thực hoàn toàn mới đã hình thành, nơi người dùng có toàn quyền kiểm soát đối với dữ liệu cá nhân của mình. Mô hình này thường được gọi là “danh tính tự chủ”, cho phép cá nhân lưu trữ các bằng chứng định danh đã được xác thực từ các tổ chức đáng tin cậy như ngân hàng, cơ quan chính phủ hoặc tổ chức tín dụng.

Thay vì phải cung cấp toàn bộ thông tin cá nhân như trong các mô hình truyền thống, người dùng có thể chủ động lựa chọn chia sẻ những dữ liệu phù hợp với từng dịch vụ cụ thể. Blockchain đóng vai trò là hạ tầng lưu trữ, xác minh các bằng chứng này theo cách phi tập trung, bất biến và có thể kiểm chứng nguồn gốc, bảo đảm tính toàn vẹn, minh bạch và an toàn cho dữ liệu.

Kết quả là, quy trình KYC chỉ cần thực hiện một lần nhưng có thể được tái sử dụng giữa nhiều tổ chức tài chính khác nhau. Điều này không chỉ giúp giảm đáng kể chi phí vận hành, tăng tốc độ xử lý hồ sơ, mà còn góp phần hạn chế rủi ro pháp lý liên quan đến việc quản lý và lưu trữ dữ liệu người dùng. Sự kết hợp giữa Blockchain và danh tính số không chỉ mở ra hướng đi mới trong quá trình hiện đại hóa hoạt động ngân hàng, mà còn tạo nền tảng cho một hệ sinh thái tài chính minh bạch, an toàn, lấy người dùng làm trung tâm.

3. Ứng dụng của Blockchain trong quản lý và xác thực danh tính

Mô hình danh tính tự chủ trong môi trường Blockchain

Mô hình danh tính tự chủ là một bước tiến đột phá trong việc quản lý và xác thực danh tính cá nhân trong môi trường kỹ thuật số. Trái với mô hình truyền thống, nơi danh tính được cấp phát và lưu trữ bởi các tổ chức trung gian như chính phủ hoặc ngân hàng, mô hình danh tính tự chủ trao toàn quyền sở hữu và kiểm soát danh tính về tay người dùng. Với công nghệ Blockchain làm nền tảng, mỗi người dùng có thể sở hữu một “ví danh tính số” chứa các bằng chứng định danh đã được xác thực bởi các tổ chức uy tín. Các thông tin này bao gồm tên tuổi, số CCCD, địa chỉ, hồ sơ tín dụng, thậm chí dữ liệu sinh trắc học. Quan trọng hơn, người dùng có thể lựa chọn chia sẻ một phần hay toàn bộ thông tin này cho bên thứ ba tùy vào từng mục đích cụ thể, đơn cử như chỉ cung cấp năm sinh thay vì ngày, tháng chi tiết khi cần chứng minh đủ tuổi. Cách tiếp cận này vừa bảo vệ quyền riêng tư, vừa giảm thiểu rủi ro, lộ lọt dữ liệu trong quá trình giao dịch tài chính.

Ưu điểm của mô hình danh tính tự chủ trong tối ưu hóa quy trình eKYC

Việc ứng dụng mô hình danh tính tự chủ vào quy trình eKYC mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho ngành Ngân hàng. Theo mô hình truyền thống, mỗi khi tiếp cận dịch vụ từ một ngân hàng hoặc tổ chức tài chính mới, khách hàng phải lặp lại toàn bộ quy trình eKYC, bao gồm việc cung cấp giấy tờ tùy thân, xác minh khuôn mặt và kiểm tra chéo thông tin. Quy trình này không những mất thời gian mà còn tiêu tốn nhiều nguồn lực.

Với mô hình danh tính tự chủ, một khi danh tính người dùng đã được xác minh và cấp phát thông tin xác thực hợp lệ bởi một tổ chức tài chính, thông tin này có thể được tái sử dụng cho các dịch vụ tại những tổ chức khác mà không cần thực hiện xác minh lại từ đầu. Nhờ vào cơ chế đồng thuận và khả năng truy xuất minh bạch của Blockchain, quá trình xác thực trở nên nhanh chóng, chính xác và an toàn.

Không chỉ giúp giảm chi phí vận hành, mô hình danh tính tự chủ còn nâng cao trải nghiệm khách hàng khi loại bỏ được sự lặp lại không cần thiết trong quy trình xác minh. Đồng thời, mở ra khả năng tích hợp các hệ thống xác thực liên ngân hàng, hướng đến việc xây dựng một “hệ sinh thái KYC” chia sẻ, hiệu quả và bảo mật cao. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực số hóa và cạnh tranh của các tổ chức tài chính trong kỷ nguyên số.

Tăng cường bảo mật và khả năng giám sát thông qua truy xuất nguồn gốc

Một trong những đặc tính nổi bật của công nghệ Blockchain là tính bất biến và khả năng truy xuất nguồn gốc - hai yếu tố then chốt góp phần nâng cao mức độ an toàn và minh bạch trong việc lưu trữ và quản lý dữ liệu định danh. Mọi hành vi truy cập, chỉnh sửa hoặc chia sẻ thông tin đều được ghi lại toàn diện trên Blockchain, tạo ra một hệ thống lưu trữ không thể bị thay đổi và dễ dàng kiểm tra lại.

Nhờ cơ chế này, các ngân hàng và tổ chức tài chính có thể nhanh chóng phát hiện các hành vi bất thường, chẳng hạn như truy cập trái phép, can thiệp dữ liệu ngoài quy định hoặc cố ý làm sai lệch hồ sơ khách hàng. Điều này không chỉ tăng cường khả năng bảo mật mà còn hỗ trợ hiệu quả cho các hoạt động kiểm toán nội bộ và tuân thủ các yêu cầu pháp lý liên quan đến quản lý thông tin khách hàng.

Bên cạnh đó, việc tất cả thao tác liên quan đến dữ liệu đều được ghi nhận và có thể truy xuất (trong phạm vi được phép) còn giúp xây dựng lòng tin giữa người dùng và tổ chức cung cấp dịch vụ. Người dùng có thể biết rõ ai đã truy cập dữ liệu của mình, vào thời điểm nào, với mục đích gì. Đây là một bước tiến đáng kể so với các mô hình truyền thống vốn thiếu minh bạch và thường không thông báo đầy đủ khi có truy cập xảy ra.

Hợp đồng thông minh và tự động hóa quy trình xác thực

Một trong những ứng dụng nổi bật của Blockchain trong mô hình danh tính tự chủ là khả năng tích hợp hợp đồng thông minh nhằm tự động hóa quy trình xác thực và phê duyệt. Hợp đồng thông minh là các đoạn mã lập trình được triển khai trực tiếp trên nền tảng Blockchain, có khả năng tự động thực thi các điều kiện được xác định trước mà không cần sự can thiệp của con người.

Trong lĩnh vực ngân hàng, công nghệ này có thể được áp dụng để tự động thực hiện các quy trình như mở tài khoản, cấp tín dụng hoặc xác minh hồ sơ vay, dựa trên những tiêu chí cụ thể như khách hàng có điểm tín dụng đạt ngưỡng, đã xác thực danh tính thành công và không nằm trong danh sách hạn chế. Khi các điều kiện này được thỏa mãn, hợp đồng thông minh sẽ tự động phê duyệt giao dịch mà không cần đến xử lý thủ công, từ đó rút ngắn thời gian xử lý, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm chi phí.

Bên cạnh đó, việc các quy trình được lập trình sẵn và ghi lại bất biến trên Blockchain giúp loại bỏ nguy cơ thiên vị hoặc gian lận trong quá trình xử lý hồ sơ. Điều này không chỉ nâng cao tính công bằng và minh bạch, mà còn góp phần tăng hiệu quả trong quản lý danh tính số cũng như các dịch vụ tài chính liên quan.

4. Lợi ích và tác động của Blockchain đến hoạt động ngân hàng

Một là, tiết kiệm chi phí vận hành và tối ưu quy trình xác thực

Việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong quản lý danh tính số mang lại những lợi ích rõ rệt về mặt chi phí vận hành hoạt động ngân hàng. Một trong những khoản chi phí lớn nhất trong quy trình tiếp nhận khách hàng mới là hoạt động xác thực danh tính, bao gồm kiểm tra giấy tờ tùy thân, xác minh qua video, so khớp dữ liệu sinh trắc học và xử lý hồ sơ trên nhiều hệ thống nội bộ khác nhau.

Với công nghệ Blockchain, dữ liệu định danh của người dùng chỉ cần được xác thực một lần duy nhất và có thể tái sử dụng nhiều lần trong toàn bộ hệ sinh thái tài chính, thông qua mô hình danh tính tự chủ. Điều này giúp loại bỏ các bước xác minh lặp lại tại từng tổ chức tài chính riêng lẻ, từ đó cắt giảm đáng kể chi phí nhân sự, hạ tầng công nghệ và thời gian xử lý hồ sơ.

Việc chuyển sang mô hình danh tính số dựa trên Blockchain có thể giúp các ngân hàng tiết kiệm hàng triệu đô la mỗi năm, một yếu tố đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các tổ chức tài chính ngày càng cạnh tranh gay gắt không chỉ về sản phẩm mà còn về hiệu quả vận hành. Ngoài ra, việc số hóa toàn bộ quy trình xác thực còn giúp giảm thiểu sai sót do yếu tố con người, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ cũng như mức độ tin cậy của hệ thống.

Hai là, tăng cường bảo mật và kiểm soát dữ liệu cá nhân

Blockchain mang lại cải tiến vượt trội trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của khách hàng. Với mô hình phi tập trung và sử dụng các thuật toán mã hóa hiện đại, thông tin định danh được lưu trữ một cách an toàn và bất biến, không thể bị chỉnh sửa hay làm giả. Mỗi hành động truy cập hoặc chia sẻ dữ liệu đều để lại dấu vết có thể truy xuất, giúp giảm thiểu rủi ro, lộ lọt thông tin, đồng thời tạo cơ chế giám sát minh bạch cho cả khách hàng và tổ chức. Quan trọng hơn, Blockchain cho phép người dùng có quyền kiểm soát trực tiếp đối với dữ liệu của chính mình. Người dùng có thể lựa chọn chia sẻ thông tin nào, với ai, và trong thời gian bao lâu. Điều này phù hợp với tinh thần của các bộ luật bảo vệ dữ liệu nghiêm ngặt như GDPR của châu Âu hoặc Nghị định số 13/2023/NĐ-CP ngày 17/4/2023 của Chính phủ về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Việc tăng quyền kiểm soát cho khách hàng không chỉ giúp ngân hàng tuân thủ pháp lý tốt hơn mà còn gia tăng niềm tin của người dùng, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến quyền riêng tư trên không gian số.

Ba là, hỗ trợ kiểm toán và tuân thủ quy định pháp lý

Một lợi ích thiết thực khác khi áp dụng Blockchain trong quản lý danh tính số là khả năng hỗ trợ công tác kiểm toán và tuân thủ pháp lý một cách hiệu quả. Nhờ tính minh bạch và không thể thay đổi của Blockchain, tất cả các hành vi truy cập, xác thực, chỉnh sửa dữ liệu đều được ghi lại đầy đủ và có thể truy xuất bất kỳ lúc nào. Điều này giúp ngân hàng dễ dàng chứng minh sự tuân thủ trong các kỳ kiểm tra nội bộ hoặc thanh tra từ cơ quan quản lý nhà nước. Thay vì phải tổng hợp hồ sơ từ nhiều nguồn và tốn thời gian xác minh thủ công, Blockchain cung cấp một chuỗi dữ liệu thống nhất, minh bạch, có xác thực. Ngoài ra, trong bối cảnh các tiêu chuẩn bảo vệ dữ liệu ngày càng khắt khe như việc quy định thời gian lưu trữ dữ liệu, quyền yêu cầu xóa dữ liệu của người dùng, hoặc cơ chế xử lý yêu cầu truy cập thông tin cá nhân, Blockchain có thể tích hợp các hợp đồng thông minh để tự động hóa việc tuân thủ. Điều này không chỉ tiết kiệm nhân lực cho các bộ phận pháp chế, mà còn giảm thiểu rủi ro vi phạm quy định do lỗi con người.

Bốn là, cải thiện trải nghiệm người dùng và mở rộng phạm vi tiếp cận

Không thể không nhắc đến giá trị mà Blockchain mang lại để cải thiện trải nghiệm người dùng trong hoạt động ngân hàng. Việc có thể thực hiện các giao dịch từ xa, xác minh tức thời mà không cần trực tiếp đến quầy giao dịch giúp tiết kiệm thời gian, công sức cho khách hàng. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh đại dịch Covid-19, khi nhu cầu sử dụng dịch vụ tài chính trực tuyến tăng cao, các ngân hàng buộc phải đẩy mạnh chuyển đổi số. Mô hình danh tính số dựa trên Blockchain còn giúp tiếp cận các nhóm khách hàng chưa từng sử dụng dịch vụ ngân hàng, chẳng hạn như người dân vùng sâu, vùng xa, người lao động tự do hoặc những người không có điều kiện làm hồ sơ tài chính truyền thống. Nhờ tính đơn giản và khả năng tái sử dụng thông tin xác thực, khách hàng có thể dễ dàng mở tài khoản và tiếp cận dịch vụ tài chính mà không gặp rào cản kỹ thuật hay hành chính. Từ đó, ngân hàng không chỉ mở rộng được tệp khách hàng mà còn góp phần vào mục tiêu quốc gia về phổ cập tài chính toàn diện, giảm bất bình đẳng và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

5. Kết luận và một số khuyến nghị

Việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong xác thực và quản lý danh tính số mang lại một loạt lợi ích chiến lược cho ngành Ngân hàng. Không chỉ giúp nâng cao hiệu quả xử lý và giảm thiểu chi phí, Blockchain còn đóng vai trò như một lớp bảo mật cao cấp giúp bảo vệ dữ liệu cá nhân trước những mối đe dọa ngày càng tinh vi. Tính bất biến, phân tán và minh bạch của Blockchain cho phép các ngân hàng xây dựng một nền tảng xác thực đáng tin cậy và có thể kiểm chứng, phù hợp với yêu cầu ngày càng cao về tuân thủ pháp lý và kiểm toán nội bộ. Hơn thế nữa, Blockchain còn mang lại quyền chủ động cho người dùng, cho phép người dùng kiểm soát dữ liệu cá nhân một cách có chọn lọc và linh hoạt. Sự chuyển đổi từ mô hình xác thực tập trung sang mô hình danh tính tự chủ không chỉ nâng cao trải nghiệm người dùng mà còn mở ra cơ hội mở rộng thị trường đặc biệt là trong việc tiếp cận nhóm khách hàng chưa được phục vụ, qua đó thúc đẩy tài chính toàn diện và bình đẳng hơn trong nền kinh tế số.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, ngành Ngân hàng Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng áp dụng các công nghệ mới như Blockchain vào hoạt động cốt lõi, nhất là trong lĩnh vực xác thực danh tính. Hệ thống ngân hàng hiện nay đang đứng trước áp lực vừa hiện đại hóa quy trình vận hành, vừa bảo đảm tuân thủ chặt chẽ các quy định về an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Việc triển khai Bockchain trong xác thực danh tính, nếu được thực hiện đúng cách, sẽ giúp các ngân hàng giảm bớt gánh nặng thủ tục hành chính, cải thiện trải nghiệm khách hàng, và tăng khả năng cạnh tranh với các mô hình tài chính công nghệ (Fintech). Bên cạnh đó, với sự hỗ trợ về cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Việt Nam đang có lợi thế lớn trong việc xây dựng một nền tảng định danh số mạnh mẽ. Đây là tiền đề quan trọng để kết nối với các hệ thống Blockchain trong tương lai, hướng tới mô hình xác thực đồng nhất, hiệu quả và an toàn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều này, cần có chiến lược dài hạn và sự phối hợp đa chiều giữa Chính phủ, ngân hàng và doanh nghiệp công nghệ.

Để thúc đẩy ứng dụng Blockchain vào xác thực danh tính số trong lĩnh vực ngân hàng, Việt Nam cần thực hiện một số bước đi chiến lược. Trước tiên, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng về danh tính số và công nhận giá trị pháp lý của dữ liệu được lưu trữ hoặc xác thực thông qua Blockchain. Điều này sẽ tạo điều kiện cho các ngân hàng mạnh dạn đầu tư, triển khai thử nghiệm mà không lo ngại rủi ro pháp lý. Tiếp theo, cần phát triển các tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất, từ định dạng dữ liệu, giao thức xác minh, đến cơ chế chia sẻ thông tin liên ngân hàng trên nền tảng phi tập trung. Các hiệp hội ngành nghề như Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam có thể đóng vai trò trung gian thúc đẩy liên minh thử nghiệm và chia sẻ chi phí triển khai ban đầu. Cuối cùng, cần đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực công nghệ và tăng cường hợp tác với các công ty công nghệ trong và ngoài nước. Chỉ khi có được một hệ sinh thái pháp lý - kỹ thuật - nhân lực đồng bộ, Việt Nam mới có thể tận dụng tối đa tiềm năng của Blockchain trong quản lý danh tính số.

Nhìn về dài hạn, Blockchain không chỉ là một công nghệ hỗ trợ mà còn có thể trở thành hạ tầng cốt lõi cho quá trình chuyển đổi số ngành tài chính - ngân hàng. Trong một thế giới mà giao dịch được thực hiện từ xa, khách hàng không cần đến quầy giao dịch và mọi dữ liệu đều có thể được xác minh tức thời, thì danh tính số là “chìa khóa” mở ra toàn bộ hệ sinh thái tài chính kỹ thuật số. Blockchain với vai trò là nền tảng cho danh tính số, sẽ bảo đảm tính liêm chính, minh bạch và bảo mật cho toàn bộ hệ thống này. Đối với Việt Nam, việc sớm định hình chiến lược Blockchain trong xác thực danh tính sẽ giúp nâng cao vị thế của hệ thống ngân hàng trong khu vực và quốc tế. Quan trọng hơn là đóng góp vào mục tiêu quốc gia về chuyển đổi số toàn diện, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng số, thúc đẩy nền kinh tế số an toàn, minh bạch, công bằng. Trong tương lai, danh tính số dựa trên Blockchain không chỉ là xu hướng mà sẽ trở thành một chuẩn mực không thể thiếu trong quản trị tài chính và dịch vụ ngân hàng hiện đại.

Tài liệu tham khảo:

1. Martino, P (2019), Blockchain technology: Challenges and opportunities for banks. International Journal of Financial Innovation in Banking, 2(4), pages 314-333. https://doi.org/10.1504/IJFIB.2019.104535

2. Martino, P (2021), Blockchain and Banking Business Models. In P. Martino (Ed.), Blockchain and Banking: How Technological Innovations Are Shaping the Banking Industry (pp. 53-69). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-70970-9_4

3. Nguyễn Đức Trung, Lữ Hữu Chí (2023), Tầm quan trọng của chia sẻ thông tin tín dụng và lợi ích tiềm năng từ ứng dụng công nghệ Blockchain. Tạp chí Ngân hàng, số đặc biệt/tháng 7/2023, pages 35-49.

4. Nguyễn Văn Thích, Lữ Hữu Chí (2023), Công nghệ Blockchain và sự định hình lại mô hình kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng. Tạp chí Ngân hàng, số 11, pages 10-14.