Về tổng thể, chất lượng thông tin về kinh tế và hoạt động doanh nghiệp trên báo chí không chỉ phản ánh các động thái chính sách, cũng như thực tiễn đời sống kinh tế vĩ mô và vi mô, mà còn là thước đo và thông điệp về vai trò, chất lượng và hiệu quả hoạt động báo chí, cũng như sự lành mạnh của môi trường đầu tư nói chung, môi trường báo chí và truyền thông nói riêng ở nước ta trong một thời điểm, giai đoạn cụ thể nào đó…
Đồng thời, sự quan tâm và hợp tác chặt chẽ với báo chí là một trong những điều kiện giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong bối cảnh bùng nổ thông tin, truyền thông thời đại công nghệ số…
 |
| Báo chí đồng hành cùng doanh nghiệp: Lan tỏa hình ảnh, kết nối thị trường, thúc đẩy môi trường kinh doanh lành mạnh (Nguồn ảnh: Internet) |
1. Vai trò và quan hệ báo chí với doanh nghiệp
Tính đến tháng 12/2024, Việt Nam có 884 cơ quan báo chí, bao gồm 812 báo, tạp chí và 72 đài phát thanh, truyền hình. Trong 812 báo, tạp chí có 137 báo (73 báo địa phương và 64 báo trung ương); 675 tạp chí (323 tạp chí khoa học, 275 tạp chí thuộc tổ chức hội, 77 tạp chí thuộc cơ quan bộ, ngành, tôn giáo).
Theo thống kê, nhân sự hoạt động trong lĩnh vực báo chí tính đến cuối năm 2024 khoảng 41.000 người, trong đó khối phát thanh truyền hình xấp xỉ 16.500 người.
Thời gian qua, cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy tổng thể và toàn diện trên cả nước đang thu hẹp đầu mối báo chí, song không làm hạn chế sự phát triển của báo chí cả về lượng và chất.
Theo Luật Báo chí năm 2016, báo chí ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; là diễn đàn của Nhân dân.
Về kinh tế, báo chí góp phần cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, có giá trị về chính sách, môi trường kinh doanh và thị trường hàng hóa (bao gồm thông tin giá cả, sức tiêu thụ, thị hiếu và xu hướng biến đổi thị hiếu tiêu dùng) và các thị trường tài chính (tiền tệ, vốn, giá cả, cổ phiếu, sự vận động của các dòng tài chính), thị trường lao động, vật tư, thiết bị, thị trường công nghệ (chu kỳ, sự chuyển giao công nghệ)... góp phần định hướng thị trường, hướng dẫn việc áp dụng khoa học - kỹ thuật và công nghệ mới, giới thiệu những mô hình, điển hình tiên tiến trong sản xuất và kinh doanh, phổ biến các kinh nghiệm thành công hay thất bại trong quản lý, kinh doanh, qua đó nâng cao hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp và xã hội.
Đặc biệt, hoạt động báo chí ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc tạo lập các giá trị xã hội lành mạnh, giải quyết nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước theo yêu cầu phát triển bền vững; tác động vào tư tưởng, tình cảm, tạo ra những nhận thức mới, những định hướng giá trị và thái độ sống tích cực, có trách nhiệm và những quyết sách quan trọng cho cuộc sống; trở thành cầu nối và là một trong những yếu tố góp phần quản lý kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia.
Trên thực tế, báo chí luôn là cầu nối Đảng, Nhà nước với Nhân dân, là kênh thông tin chính thống, phản ánh kịp thời và chính xác các hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của Đảng, Nhà nước; giúp truyền tải những chủ trương, chính sách tới người dân và cộng đồng doanh nghiệp, cũng như giúp ban hành chủ trương, chính sách, giải pháp chỉ đạo, điều hành sát thực tiễn, có tính khả thi cao và kịp thời, phù hợp thực tiễn và những vấn đề dư luận quan tâm, giải quyết kịp thời những vấn đề nảy sinh, gây bức xúc xã hội… Nhiều cơ quan báo chí và nhà báo chủ động tham gia tích cực vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ chủ quyền biển đảo... Từ đó, trực tiếp và gián tiếp góp phần thúc đẩy nỗ lực thực hiện mục tiêu xây dựng Nhà nước kiến tạo, phát triển, liêm chính, công khai, minh bạch, hành động, phục vụ người dân và doanh nghiệp, củng cố sự đồng thuận và đoàn kết xã hội, niềm tin vào sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của Đảng, Nhà nước và chính quyền nhân dân các cấp.
Thông tin kinh tế trên báo chí mang tính mở cao, ngày càng đa dạng và không ngừng được bổ sung, mở rộng từ thực tiễn nền kinh tế, từ đường lối, chính sách, chủ trương, nghị quyết và chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về kinh tế đến tình hình phát triển kinh tế và thị trường, đối tác kinh tế trong nước và nước ngoài, thực tiễn vĩ mô và vi mô, đến các ý kiến phản biện, đánh giá, kiến nghị, đề xuất từ cộng đồng doanh nghiệp, người dân, tổ chức, chính quyền địa phương và đội ngũ chuyên gia với những thông tin đa chiều và dân chủ trong đời sống kinh tế - xã hội đất nước.
Quan hệ giữa báo chí và doanh nghiệp luôn là mối quan hệ gắn bó, đồng hành cùng phát triển. Báo chí là nhân tố quan trọng góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, là bệ đỡ đưa thương hiệu, hình ảnh doanh nghiệp đến với người tiêu dùng. Báo chí vừa tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, vừa phản ánh tình hình, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển, khích lệ tinh thần kinh doanh trong xã hội, thúc đẩy văn hóa kinh doanh. Một bài báo có thể thúc đẩy thành công của doanh nghiệp, lan tỏa khí thế, tinh thần kinh doanh trong xã hội. Nhưng một bài báo cũng có thể gây ảnh hưởng đến uy tín một thương hiệu, một doanh nghiệp.
Đặc biệt, báo chí có vai trò trực tiếp và nhạy cảm với sự phát triển kinh tế nói chung và doanh nghiệp nói riêng. Báo chí kinh tế không chỉ là nguồn cung cấp thông tin, tri thức về kinh tế và thị trường cho doanh nghiệp, mà còn là diễn đàn thực thụ của doanh nghiệp. Báo chí coi doanh nghiệp như một đối tượng đặc thù trong hoạt động tác nghiệp hàng ngày. Thông tin không chính xác từ phía doanh nghiệp sẽ gây nghi ngờ và mất lòng tin của báo chí và dư luận. Ngược lại, thông tin không chính xác của báo chí sẽ làm thiệt hại đến uy tín của doanh nghiệp. Mối quan hệ cộng sinh giữa doanh nghiệp và báo chí phải được xây dựng lâu dài và bền vững, trên nền tảng của sự hiểu biết, tin cậy và hỗ trợ lẫn nhau. Các bài viết kịp thời và tâm huyết, có trách nhiệm của báo chí khiến doanh nghiệp được các khách hàng và đối tác biết đến, tin cậy. Sự cộng sinh của các doanh nghiệp với báo chí còn thể hiện ở chỗ thông qua “cầu trung gian” là tác phẩm báo chí, doanh nghiệp có thể phản ánh trung thực và nhanh chóng nguyện vọng của mình lên cấp có thẩm quyền để tham vấn chính sách, hoàn thiện, bổ sung khuôn khổ pháp luật, tạo môi trường kinh doanh minh bạch và bình đẳng đối với các doanh nghiệp.
Nhìn chung, chất lượng thông tin về kinh tế và hoạt động doanh nghiệp trên báo chí không chỉ phản ánh các động thái chính sách, thực tiễn đời sống kinh tế vĩ mô và vi mô, mà còn là thước đo và thông điệp về vai trò, chất lượng, hiệu quả hoạt động báo chí, cũng như sự lành mạnh của môi trường đầu tư nói chung, môi trường báo chí nói riêng ở nước ta trong một thời điểm, giai đoạn cụ thể nào đó.
Về pháp lý, chất lượng thông tin báo chí chỉ được đảm bảo khi tuân thủ đúng các yêu cầu luật pháp nói chung và Luật Báo chí nói riêng. Việc nâng cao chất lượng thông tin kinh tế trên báo chí trước hết xuất phát từ yêu cầu tự thân của mỗi cơ quan báo chí trong thời đại bùng nổ thông tin, với yêu cầu trước hết là nâng cao chất lượng nội dung, tăng hàm lượng thông tin của tác phẩm báo chí, đồng thời đổi mới mạnh mẽ cách tiếp cận và phương thức thể hiện thông tin kinh tế nhằm tăng hiệu quả của thông tin, góp phần tham gia vào các quyết định kinh tế của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, hình thành, định hướng dư luận và các giá trị xã hội, biến nhận thức thành hành động theo chiều hướng tích cực để góp phần ổn định, phát triển kinh tế, cải tạo và xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Đồng thời, nâng cao chất lượng thông tin còn giúp giảm thiểu, khắc phục tình trạng thông tin cảm tính, một chiều và thiếu kiểm chứng, thiếu cân đối, chồng chéo, nặng yếu tố phổ biến, truyền đạt, áp đặt một chiều, thông tin giật gân, câu khách, không đáp ứng nhu cầu độc giả, doanh nghiệp và không phù hợp với định hướng tư tưởng, chính trị của tờ báo và truyền thống văn hóa dân tộc.
Chất lượng thông tin kinh tế phụ thuộc vào nhiều nhân tố, nổi bật là năng lực, hiệu lực quản lý nhà nước về báo chí; nhận thức chính trị, tư tưởng, trách nhiệm xã hội, năng lực, bản lĩnh nghề nghiệp của người làm báo; chất lượng nguồn nhân lực và năng lực quản trị của cơ quan báo chí; chủ đề, sự đầy đủ, độ chính xác và kịp thời của nguồn tin kinh tế; cơ sở vật chất kỹ thuật của cơ quan báo chí; quan hệ hợp tác và tương tác giữa cơ quan báo chí với doanh nghiệp và độc giả... Đặc biệt, chất lượng thông tin kinh tế sẽ được nâng tầm lên rất cao và trở thành thông điệp về xu hướng, dự báo, định hướng thị trường và phản ứng chính sách phát triển kinh tế nếu được xử lý sâu, phân tích toàn diện, không nặng về mô tả số liệu, mà nghiêng về nhận định, đề xuất giải pháp có giá trị thông tin cao, độc đáo.
2. Một số giải pháp để báo chí góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp
Để báo chí góp phần trực tiếp và gián tiếp nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp từ các bên có liên quan, tăng cường sự hợp tác giữa các bộ phận trong quy trình sản xuất thông tin, nâng cao năng lực quản trị tòa soạn, các yếu tố nội dung và hình thức của tác phẩm báo chí, nổi bật là:
Một là, báo chí cần tiếp tục đồng thuận cao, là lực lượng hậu thuẫn đắc lực, công cụ tuyên truyền hữu hiệu, kênh thông tin quan trọng chính thống của Đảng, Nhà nước, Chính phủ trong thực hiện đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và trong thúc đẩy cải cách chính sách kinh tế, tạo môi trường thông thoáng nhất cho doanh nghiệp và người dân; bám sát định hướng tuyên truyền của Đảng, Nhà nước, đồng hành cùng Chính phủ, tích cực đưa tin, phản ánh kịp thời và trung thực dòng chảy chính của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội; đi đầu trên mặt trận phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí của đất nước, góp phần làm trong sạch bộ máy Đảng, chính quyền các cấp, định hướng dư luận, góp phần quảng bá các thành tựu, củng cố niềm tin của Nhân dân, tạo sự đồng thuận trong xã hội vào Đảng, sự điều hành của Chính phủ; tạo ra diễn đàn cởi mở cho Nhân dân, phát huy tinh thần dân tộc, góp phần quan trọng quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới; định hướng, tạo đồng thuận và củng cố niềm tin xã hội, bảo vệ nền tảng tinh thần chế độ, vì lợi ích cộng đồng, lợi ích của quốc gia, góp phần tạo và nuôi dưỡng khát vọng dân tộc vượt qua thách thức, đưa đất nước ta tới bến bờ thịnh vượng, phát triển bền vững, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh.
Hai là, các bộ, ngành cần chủ động thực hiện nghiêm các quy định về phát ngôn và cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác cho báo chí; thường xuyên theo dõi những phản ánh từ báo chí, tăng trách nhiệm giải trình và giải đáp kịp thời những vấn đề thuộc thẩm quyền, thuộc trách nhiệm của ngành mình, cấp mình; tôn trọng và bảo vệ quyền tự do tác nghiệp của báo chí; tiếp tục giúp đỡ, hỗ trợ tích cực, hiệu quả hơn để báo chí tiếp cận thông tin chính xác nhất, kịp thời nhất; tạo điều kiện và tăng cường bảo vệ các cơ quan tòa soạn và nhà báo trong cuộc đấu tranh với tiêu cực, tham nhũng; tránh lạm dụng hình sự hóa và ngăn cản hoạt động nghề nghiệp của các cơ quan báo chí.
Ba là, các cơ quan báo chí cần có chính sách tập hợp, thu hút và đãi ngộ đội ngũ phóng viên, cộng tác viên là chuyên gia đầu ngành các lĩnh vực, các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học. Xây dựng quy chế làm việc linh hoạt cho nhóm các nhà báo - chuyên gia để khai thác nhiều và hiệu quả hơn năng lực của họ trong hoạt động báo chí ở các lĩnh vực khác nhau...; xây dựng những chuẩn mực chung cho đội ngũ nhà báo để trở thành những người có tâm, có tầm, có kiến thức tiếp thu thành tựu khoa học mới, có bản lĩnh chính trị vững vàng trước những tiêu cực xã hội và thử thách của đời sống; đề cao ý thức “làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn, xã hội trong lành hơn”, tuyệt đối không lợi dụng nghề nghiệp để phục vụ lợi ích cá nhân hoặc nhóm lợi ích, gây dư luận và hậu quả xấu trong xã hội. Đồng thời, cần có các chế tài đủ mạnh để sớm nhận diện và kiên quyết xử lý kịp thời những trường hợp vi phạm pháp luật, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, vi phạm đạo đức nghề nghiệp trong lĩnh vực báo chí.
Bốn là, tạo hệ sinh thái khuyến khích việc phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa doanh nghiệp với báo chí, tạo lập và củng cố sự tin cậy lẫn nhau; tăng cường thông tin hai chiều giữa doanh nghiệp và báo chí để giúp đưa những thông tin kịp thời, đầy đủ, chính xác về những vấn đề của doanh nghiệp nhằm mục tiêu phục vụ công tác truyền thông của báo chí.
Để quan hệ báo chí và doanh nghiệp ngày càng gắn bó và phát huy tác động tích cực, giảm thiểu các tác động mặt trái, cần sự phối hợp đồng bộ và trách nhiệm của các bên hữu quan trong tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, tăng cường giám sát chặt chẽ việc thực thi các chính sách và quy định pháp quy liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ được tiếp cận thông tin, đưa tin và cung cấp thông tin của các công dân, cơ quan báo chí và doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh, cũng như cơ quan quản lý các cấp trong đời sống kinh tế - xã hội, trong đó lấy sự bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng, quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp và tiến bộ xã hội theo các cam kết hội nhập là mục tiêu cao nhất và nhất quán khi thiết kế và điều chỉnh các quy định pháp lý có liên quan.
Các cơ quan báo chí cần coi trọng sứ mệnh và quan điểm phục vụ, hài hòa hơn các góc độ thông tin, cân bằng hơn quyền lợi với trách nhiệm của mình đối với bạn đọc và doanh nghiệp. Các phóng viên, biên tập viên cần quán triệt và tuân thủ các quy trình xuất bản, các quy định pháp lý, tôn trọng và truyền tải đúng các tinh thần văn bản, chính sách; cũng như nâng cao ý thức và trách nhiệm xã hội, năng lực nghiệp vụ và bám sát thực tiễn, kiên nhẫn lắng nghe và phản ánh kịp thời, trung thực các kiến nghị của doanh nghiệp, các đề xuất sáng kiến của cơ sở; nâng cao năng lực của phóng viên, biên tập viên, giảm thiểu những lạm dụng và yếu kém về nghiệp vụ gây tổn hại đến uy tín báo chí, quyền lợi chính đáng của bạn đọc và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp cần chú ý chủ động công tác thông tin cho báo chí, đồng thời tiếp thu và trả lời các thông tin báo chí, cũng như coi trọng chính sách nghiên cứu thị trường với sự hỗ trợ ngày càng mạnh mẽ và hiệu quả của các loại hình báo chí.
Bên cạnh đó, nhà báo cần trau dồi đạo đức nghề báo khi làm báo về kinh tế, về doanh nghiệp và nâng tầm bản thân như một chuyên gia kinh tế; phải nắm chắc và quán triệt tốt trong những bài viết về kinh tế, không chỉ bám sát và cập nhật các chủ trương, đường lối, chính sách và pháp luật của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nước, mà còn cần có kiến thức tổng hợp và thực tiễn chuyên ngành sâu về kinh tế, sử dụng chính xác các thuật ngữ kinh tế, tình hình tài chính doanh nghiệp, tình hình quản lý kinh tế ở các bộ, ngành và địa phương, hòa mình vào thực tiễn cuộc sống, đồng cảm, sẻ chia với những khó khăn của doanh nghiệp và các tầng lớp dân cư; cùng doanh nghiệp đề xuất với các cơ quan chức năng các biện pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đồng thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoàn hiện chính sách, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp phát triển sản xuất, kinh doanh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường và thực hiện tốt nghĩa vụ với Nhà nước.
Cơ quan báo chí cần rà soát cơ cấu tổ chức, bổ sung đội ngũ phóng viên trẻ có kiến thức kinh tế, sử dụng thành thạo công nghệ thông tin và ngoại ngữ... nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cơ quan báo chí trong tình hình mới; coi trọng xây dựng và củng cố mạng lưới chuyên gia và cộng tác viên kinh tế... Phối hợp với các cơ sở đào tạo báo chí để thúc đẩy đổi mới tư duy đào tạo, nâng cao tính thực tiễn trong đào tạo báo chí, đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo, không ngừng nâng cao chất lượng dạy và học theo hướng bám sát yêu cầu thực tiễn cũng như những thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại để đảm bảo có sản phẩm báo chí kinh tế tốt đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới.
Bên cạnh đó, cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan hiệp hội ngành nghề, doanh nghiệp, tạo thuận lợi cho hoạt động của các cơ quan báo chí, cũng như các doanh nghiệp và cơ quan quản lý; xây dựng cơ chế đánh giá, xếp hạng và trao thêm nhiều giải thưởng báo chí nhằm khuyến khích và tôn vinh các đơn vị, cá nhân có nhiều thành tích, góp phần nâng cao chất lượng thông tin trên các tác phẩm báo chí.
Tài liệu tham khảo:
1. Thủ tướng Chính phủ (2023). Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 21/3/2023 về việc tăng cường truyền thông chính sách.
2. https://tapchitaichinh.vn/chat-luong-noi-dung-thong-tin-kinh-te-tren-cac-tap-chi-kinh-te-o-viet-nam-hien-nay.html.
3. https://tapchicongthuong.vn/mot-so-khuyen-nghi-giai-phap-nham-hoan-thien-hoat-dong-bao-chi-ve-kinh-te-o-viet-nam-hien-nay-113669.htm.
