Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang trải qua những biến động nhanh chóng và khó lường, vai trò của chính sách tiền tệ (CSTT) càng được khẳng định như một công cụ chủ chốt nhằm duy trì ổn định tiền tệ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Thành công trong việc điều hành CSTT của NHNN thời gian qua không chỉ phụ thuộc vào việc sử dụng các công cụ truyền thống mà còn dựa vào khả năng quản lý kỳ vọng thị trường; trong đó, báo chí ngành Ngân hàng được xem như là một thành tố quan trọng, đóng vai trò nền tảng trong việc truyền tải thông điệp chính sách, nâng cao tính minh bạch và định hướng kỳ vọng thị trường, phù hợp với mục tiêu điều hành CSTT của NHNN.
 |
| Trong những năm qua, NHNN đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác điều hành chính sách tiền tệ, hướng đến mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng bền vững (Nguồn ảnh: Internet) |
Cơ sở lý thuyết về kênh truyền dẫn phi truyền thống và công cụ điều hành kỳ vọng thị trường của NHTW
Kỳ vọng thị trường được định nghĩa là những nhận định và đánh giá của các nhà đầu tư, doanh nghiệp và người tiêu dùng liên quan đến triển vọng kinh tế, lãi suất, lạm phát, cũng như các chính sách vĩ mô. Những kỳ vọng này đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hành vi tiêu dùng, đầu tư, và tích trữ trong nền kinh tế.
Trong bối cảnh kinh tế khó đoán định và không chắc chắn, chẳng hạn như các cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu hoặc khi lãi suất chính sách tiệm cận mức giới hạn dưới bằng 0, hiệu quả của các công cụ điều hành truyền thống của một NHTW, bao gồm việc điều chỉnh lãi suất ngắn hạn và chính sách thị trường mở, thường bị suy giảm và thậm chí ở mức đáng kể. Để duy trì ổn định tài chính và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong các tình huống này, NHTW buộc phải triển khai các kênh truyền dẫn phi truyền thống. Cơ sở lý thuyết của các công cụ phi truyền thống dựa trên khả năng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến kỳ vọng của thị trường, qua đó ảnh hưởng đến hành vi của các tác nhân kinh tế. Những công cụ này bao gồm một loạt các biện pháp quan trọng như: Nới lỏng định lượng (Quantitative Easing - QE); hướng dẫn kỳ vọng thị trường - hướng dẫn chuyển tiếp (Forward Guidance); các biện pháp tín dụng trực tiếp (Direct Credit Measures), cụ thể:
Nới lỏng định lượng: Biện pháp này được triển khai thông qua việc NHTW tiến hành mua các tài sản tài chính có kỳ hạn dài từ các ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính khác. Hành động này dẫn đến sự gia tăng thanh khoản trong hệ thống ngân hàng, đồng thời góp phần làm giảm lãi suất dài hạn xuống mức thấp hơn, từ đó kích thích các hoạt động chi tiêu và đầu tư. Theo lý thuyết kinh tế, cơ chế của nới lỏng định lượng dựa trên hiệu ứng "tái cân bằng danh mục đầu tư", khi nhà đầu tư chuyển dịch sở hữu từ các tài sản an toàn sang các tài sản có mức rủi ro cao hơn. Sự thay đổi này không chỉ làm tăng giá trị của các loại tài sản mà còn hạ thấp chi phí vốn trong nền kinh tế.
Hướng dẫn kỳ vọng thị trường: Là công cụ chính sách nhằm tác động đến kỳ vọng của thị trường thông qua việc NHTW công bố một cách minh bạch và nhất quán về định hướng chính sách trong tương lai. Căn cứ theo lý thuyết kỳ vọng hợp lý, thông tin được cung cấp bởi NHTW cho phép các chủ thể kinh tế điều chỉnh hành vi phù hợp với các mục tiêu chính sách như kiểm soát lạm phát hoặc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Một ví dụ điển hình của hướng dẫn kỳ vọng là cam kết giữ mức lãi suất thấp trong thời gian dài, giúp củng cố niềm tin kinh tế, từ đó khuyến khích tiêu dùng và đầu tư trong ngắn hạn.
Các biện pháp tín dụng trực tiếp: NHTW có thể thực hiện các biện pháp can thiệp trực tiếp vào các thị trường tín dụng cụ thể nhằm bảo đảm luồng vốn được điều hướng đến các ngành hoặc lĩnh vực ưu tiên. Theo lý thuyết về tính thanh khoản và rủi ro tín dụng, các biện pháp này giúp giảm thiểu rủi ro hệ thống, từ đó thúc đẩy hoạt động kinh tế mà không cần sử dụng kênh điều tiết lãi suất truyền thống. Để quản lý kỳ vọng thị trường, NHTW thường phát đi các thông điệp chính sách nhằm định hướng nhận thức của thị trường về xu hướng chính sách tiền tệ trong tương lai. Việc điều chỉnh kỳ vọng thị trường cho phép NHTW tác động đến chi phí vay vốn và lãi suất huy động, đồng thời định hướng các quyết định đầu tư và tiêu dùng.
Quá trình điều hành kỳ vọng thị trường không chỉ dựa vào các biện pháp kỹ thuật mà còn đòi hỏi mức độ minh bạch cao và uy tín đáng tin cậy của NHTW. Các công cụ hỗ trợ chính bao gồm: (i) Minh bạch hóa thông tin: Thông qua việc công bố các báo cáo kinh tế định kỳ, giải thích rõ ràng mục tiêu và cách thức thực thi chính sách tiền tệ. (ii) Quản trị truyền thông: Áp dụng ngôn ngữ và phương pháp truyền tải nhất quán nhằm tránh tạo ra sự bất ổn hoặc hiểu nhầm trên thị trường.
Trong bối cảnh hiện nay, các kênh truyền dẫn phi truyền thống và các công cụ quản lý kỳ vọng ngày càng trở thành một phần thiết yếu trong bộ công cụ chính sách của một NHTW hiện đại, chúng không chỉ đóng vai trò bổ trợ mà còn tăng cường hiệu quả trong việc định hướng hành vi của các chủ thể kinh tế, qua đó đạt được các mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng bền vững của một quốc gia.
Quản lý kỳ vọng thị trường của NHNN và vai trò của báo chí ngành Ngân hàng
Trong những năm qua, NHNN đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác điều hành CSTT, hướng đến mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, công tác quản lý kỳ vọng thị trường - một thành phần then chốt của chính sách tiền tệ hiện đại - vẫn đang đối diện với những thách thức lớn trước bối cảnh nền kinh tế chịu tác động mạnh mẽ từ các biến động kinh tế toàn cầu.
Về mặt định hướng, NHNN đã dần thực thi, áp dụng công cụ định hướng kỳ vọng thị trường để định hướng hành vi của các chủ thể trong nền kinh tế bằng cách công bố những thông tin minh bạch về các mục tiêu lạm phát, tỉ giá và lãi suất, NHNN cũng đang hướng đến việc tạo lập một chính sách tiền tệ nhất quán và đáng tin cậy. Tuy nhiên, nỗ lực này thường bị cản trở bởi sự bất định của môi trường kinh tế quốc tế, bao gồm sự biến động trong giá dầu, động thái lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed), hoặc các bất ổn địa chính trị toàn cầu.
NHNN đã chú trọng và nhấn mạnh vai trò của việc ổn định tâm lý thị trường thông qua cung cấp thông tin kịp thời về các biến động trong lĩnh vực tiền tệ, ngoại hối và thị trường tín dụng. Các báo cáo định kỳ và những buổi họp báo do NHNN tổ chức được xem là phương tiện quan trọng để truyền tải chính sách đến doanh nghiệp và người tiêu dùng. Tuy nhiên, trong một số thời điểm khác nhau, cách thức chuyển tải thông điệp nếu không phù hợp hoặc thiếu nhất quán có thể dẫn đến việc các chủ thể thị trường diễn giải sai lệch định hướng và mục tiêu chính sách của NHNN, từ đó làm giảm hiệu quả điều hành CSTT.
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập quốc tế sâu rộng, việc quản lý kỳ vọng thị trường đã trở thành một nhiệm vụ thiết yếu đối với ngành Ngân hàng, đặc biệt là đối với NHNN. Kỳ vọng thị trường trên thực tế không chỉ phản ánh tâm lý của người dân và doanh nghiệp mà còn có tác động trực tiếp đến hiệu quả điều hành CSTT, cũng như sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng. Với vai trò cơ quan điều hành chính sách vĩ mô trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng, NHTW các nước trên thế giới nói chung và NHNN nói riêng, đang phải đối mặt với các thách thức phức tạp, bao gồm duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Để đạt được mục tiêu này, công tác điều hành CSTT đòi hỏi sự linh hoạt, nhạy bén và phải dựa trên các biến động thực tiễn của thị trường. Tuy nhiên, kỳ vọng thị trường không phải lúc nào cũng phản ánh chính xác tâm lý của người dân, doanh nghiệp và định hướng phát triển kinh tế vĩ mô của một quốc gia, những kỳ vọng thị trường không phù hợp hoặc hiểu lầm từ thị trường có thể dẫn đến những phản ứng tiêu cực, ảnh hưởng đến hiệu quả CSTT.
Chính trong bối cảnh trên, báo chí, đặc biệt là báo chí ngành Ngân hàng đã thể hiện vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ NHNN quản lý và định hướng kỳ vọng thị trường. Báo chí đảm nhận vai trò như một cầu nối chiến lược, góp phần truyền tải thông tin minh bạch và chính xác từ hệ thống ngân hàng đến cộng đồng, đồng thời phản hồi những nhu cầu và kỳ vọng thực tiễn từ xã hội để hỗ trợ cải thiện chất lượng quản lý chính sách.
Thứ nhất, báo chí ngành Ngân hàng không chỉ đảm nhiệm vai trò kênh truyền thông mà còn là công cụ tích cực và hiệu quả nhằm "định hướng dư luận". Thông qua các bài viết phân tích sâu sắc, các cuộc phỏng vấn chuyên gia, hoặc bản tin tài chính, báo chí giúp người dân và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về chính sách tiền tệ, các quyết định điều hành của NHNN, cũng như hiểu rõ hơn về bối cảnh kinh tế - xã hội. Việc cung cấp thông tin minh bạch và kịp thời từ báo chí ngành Ngân hàng góp phần giảm thiểu những lo ngại hoặc hiểu lầm không cần thiết, củng cố niềm tin vào hệ thống ngân hàng.
Thứ hai, báo chí ngành Ngân hàng là kênh cung cấp thông tin và kênh phản hồi chính sách thiết thực, hỗ trợ NHNN và ngành Ngân hàng xác định các vấn đề nổi bật cũng như các nhu cầu bức thiết của xã hội. Những thông tin phản ánh từ báo chí về thực trạng tiếp cận vốn vay của doanh nghiệp, hay những rào cản liên quan đến thủ tục hành chính đóng vai trò như những tín hiệu quan trọng để ngành Ngân hàng có cơ sở xúc tiến nghiên cứu, thực hiện điều chỉnh chính sách nhằm đạt được hiệu quả tối ưu. Việc tương tác hai chiều giữa báo chí và ngành Ngân hàng không chỉ cải thiện chất lượng dịch vụ tài chính mà còn góp phần xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho hệ thống tài chính - tiền tệ quốc gia.
Thứ ba, sự phối hợp hiệu quả giữa công tác điều hành CSTT linh hoạt và công tác truyền thông chính sách của báo chí ngành Ngân hàng được xem là yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng. Việc quản lý kỳ vọng thị trường thông qua các kênh thông tin minh bạch và đáng tin cậy không chỉ góp phần duy trì ổn định kinh tế vĩ mô mà còn củng cố niềm tin của cộng đồng vào CSTT. Niềm tin này tạo cơ sở để hệ thống ngân hàng tiếp tục đóng góp tích cực vào sự phát triển toàn diện kinh tế - xã hội của đất nước.
Báo chí ngành Ngân hàng đóng vai trò là cầu nối giữa NHNN và các chủ thể trong nền kinh tế, không chỉ đảm nhận nhiệm vụ thông tin về các chính sách mới mà còn tiến hành đi sâu phân tích tác động cũng như ý nghĩa của những chính sách điều hành của NHNN. Đặc biệt, vai trò định hướng dư luận của báo chí được xem là công cụ hữu hiệu trong việc điều chỉnh kỳ vọng thị trường, qua đó hỗ trợ NHNN đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô.
Vai trò của báo chí cách mạng nói chung, báo chí ngành Ngân hàng nói riêng, ngày càng được thể hiện rõ qua các nhiệm vụ cốt lõi sau: (i) Truyền tải thông tin chính xác và kịp thời: Báo chí ngành Ngân hàng là phương tiện giúp NHNN truyền đạt các thông điệp chính sách một cách rõ ràng và nhất quán đến người dân và doanh nghiệp, từ đó giảm thiểu nguy cơ hiểu nhầm và duy trì tâm lý ổn định trên thị trường. (ii) Phản hồi và phản ánh thực tiễn: Báo chí ngành Ngân hàng là kênh phản hồi hiệu quả, chuyển tải ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp và người dân đến với NHNN, giúp các đơn vị chức năng thuộc NHNN nhận diện kịp thời các vấn đề thực tiễn và có đề xuất để điều chỉnh chính sách cho phù hợp. (iii) Phân tích chuyên sâu và định hướng dư luận: Thông qua các bài viết phân tích, phỏng vấn chuyên gia, chương trình truyền thông về kinh tế, tài chính, ngân hàng, báo chí ngành Ngân hàng không chỉ cung cấp thông tin, kiến thức mà còn tạo ra kỳ vọng phù hợp với các mục tiêu chính sách tiền tệ để định hướng kỳ vọng thị trường. Không chỉ là công cụ truyền thông đơn thuần, báo chí ngành Ngân hàng còn trở thành đối tác chiến lược, tham mưu chính sách giúp cho NHNN trong việc quản lý và điều hành thị trường tài chính - tiền tệ, hướng đến các mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô và tăng trưởng bền vững.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng mạng xã hội và sự xuất hiện các nguồn thông tin sai lệch, không chính thống đang đặt ra thách thức lớn cho báo chí chính thống trong việc bảo đảm tính chính xác và kịp thời của các nội dung và thông điệp chính sách được truyền tải của NHNN.
Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả vai trò của báo chí ngành Ngân hàng
Đối với NHNN
Thứ nhất, minh bạch hóa thông tin và định hướng kỳ vọng thị trường là giải pháp trọng tâm nhằm ổn định tâm lý và hành vi của các chủ thể kinh tế. Để đạt được điều này, NHNN cần thiết lập và duy trì một cơ chế minh bạch thông tin hiệu quả, bao gồm việc công bố thường xuyên các thông báo chính sách, báo cáo kinh tế và dự báo. Nội dung các thông tin này nên bảo đảm tính rõ ràng, thống nhất và nhất quán. Bên cạnh đó, công cụ định hướng kỳ vọng nên tiếp tục được nghiên cứu sâu hơn và cần thiết phải được sử dụng linh hoạt để truyền đạt mục tiêu dài hạn của CSTT, từ đó củng cố niềm tin và sự hiểu biết của thị trường.
Thứ hai, việc tăng cường truyền thông chính sách được xem là yếu tố quan trọng trong quá trình quản lý kỳ vọng thị trường. NHNN nên lựa chọn và chú trọng cải tiến cách thức truyền tải, ngôn ngữ truyền tải chính sách nhằm bảo đảm các thông điệp được thị trường tiếp nhận một cách chính xác. Việc tổ chức các buổi họp báo, hội thảo chuyên đề, cũng như tận dụng các nền tảng kỹ thuật số, các nền tảng xã hội khác để tương tác trực tiếp với các bên liên quan, không chỉ giúp giải đáp kịp thời thắc mắc mà còn giảm thiểu rủi ro hiểu sai về định hướng và mục tiêu chính sách của NHNN.
Thứ ba, việc xây dựng hệ thống dữ liệu và năng lực phân tích dự báo của NHNN là một bước thiết yếu trong việc điều hành kỳ vọng thị trường. Nâng cao khả năng phân tích và dự báo kinh tế của NHNN sẽ tạo cơ sở khoa học vững chắc cho các quyết định chính sách, đặc biệt là CSTT. Một hệ thống dữ liệu mạnh mẽ không chỉ bảo đảm chất lượng các phân tích, dự báo mà còn làm tăng tính thuyết phục và tin cậy khi truyền đạt thông điệp chính sách của NHNN đến thị trường.
Thứ tư, công tác phối hợp chính sách liên ngành là điều kiện cần thiết để tăng cường hiệu quả của CSTT. NHNN cần tiếp tục nghiên cứu để có sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, đặc biệt trong các lĩnh vực tài khóa, thương mại và đầu tư, để tạo sự đồng bộ trong thiết kế và thực thi chính sách. Sự phối hợp này sẽ hỗ trợ một cách hài hòa và hiệu quả cao nhất để đạt được mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
Đối với báo chí ngành Ngân hàng
Thứ nhất, báo chí ngành Ngân hàng cần tiếp tục thể hiện hiệu quả hơn nữa vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin chính xác và kịp thời, làm cầu nối hiệu quả giữa NHNN và các chủ thể trong nền kinh tế. Thông qua việc cung cấp thông điệp rõ ràng, đáng tin cậy, báo chí ngành Ngân hàng không chỉ giúp giảm thiểu những nhận thức sai lệch, không đúng các thông tin về điều hành CSTT, hoạt động ngân hàng mà còn tạo tâm lý tích cực, góp phần hạn chế các yếu tố gây bất ổn trên thị trường.
Thứ hai, báo chí ngành Ngân hàng cần tập trung hơn nữa vào công tác nghiên cứu, phân tích chuyên sâu nhằm hỗ trợ NHNN định hướng đúng đắn dư luận và kỳ vọng thị trường. Những bài viết chuyên môn, các cuộc phỏng vấn với chuyên gia, cũng như các chương trình truyền thông tài chính cần được xây dựng một cách toàn diện và chuyên nghiệp, điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức của công chúng mà còn hỗ trợ định hướng kỳ vọng thị trường phù hợp với mục tiêu CSTT của NHNN.
Thứ ba, báo chí ngành Ngân hàng cần thể hiện là một cầu nối thông tin quan trọng, đóng vai trò như một kênh phản hồi tích cực, giúp NHNN tiếp cận các ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Việc phản ánh kịp thời các thách thức và nhu cầu từ thực tiễn thị trường sẽ hỗ trợ NHNN trong việc cải thiện và điều chỉnh các chính sách, đảm bảo hiệu quả và tính khả thi.
Tóm lại, trong bối cảnh kinh tế hiện nay, để tối ưu hóa hiệu quả trong điều hành kỳ vọng thị trường, NHNN cần tăng cường tính minh bạch và nhất quán trong truyền tải thông điệp chính sách, đồng thời tăng cường, nâng cao hiệu quả hoạt động truyền thông chính sách của hệ thống báo chí trong Ngành. Các cơ quan báo chí cần chú trọng nâng cao chất lượng phân tích, đưa ra các góc nhìn toàn diện và trung thực về CSTT và điều hành chính sách của NHNN, từ đó giúp người dân và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về định hướng, mục tiêu và tác động chính sách của NHNN. Sự hợp tác chặt chẽ và hiệu quả giữa NHNN và các cơ quan báo chí không chỉ xây dựng niềm tin thị trường mà còn tăng cường hiệu quả thực thi CSTT, thúc đẩy sự ổn định và phát triển của lĩnh vực tài chính - ngân hàng, góp phần phát triển bền vững nền kinh tế Việt Nam.
