Dịch Covid-19 đã, đang và sẽ còn tiếp tục gây ra một số ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế - xã hội không chỉ của nước ta, mà còn trên phạm vi toàn cầu. Cuộc sống của người dân bị xáo trộn. Không ít doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong nước bước đầu cho thấy dấu hiệu hụt hơi vì Covid-19 khi nguồn nguyên vật liệu bắt đầu khan hiếm, hoạt động sản xuất kinh doanh, xuất nhập khẩu bị đình trệ. Ngăn chặn sự lây lan cũng như tác động tiêu cực của Covid-19 đến phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ cấp thiết. Tuy nhiên, để có thể ngăn chặn những tác động tiêu cực của Covid-19 đối với nền kinh tế nước ta, cần có sự chung tay có trách nhiệm, sự vào cuộc đồng bộ của các Bộ, ban ngành, các cấp chính quyền cũng như người dân và cộng đồng doanh nghiệp.
1. Tổng quan về dịch Covid-19
Dịch virus corona Vũ Hán 2019-20, còn được gọi là dịch viêm phổi cấp do chủng mới của virus corona hay dịch viêm phổi Vũ Hán (bệnh được gọi chính thức là Covid-19 bởi WHO) là một dịch bệnh truyền nhiễm gây ra bởi virus SARS 2 (SARS-CoV- 2) đang ảnh hưởng tiêu cực đến Trung Quốc đại lục, cùng với các trường hợp bị cô lập ở rất nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ khác, bắt đầu bùng phát vào giữa tháng 12 năm 2019 tại thành phố Vũ Hán trong tỉnh Hồ Bắc ở miền Trung Trung Quốc. Các nhà khoa học Trung Quốc sau đó đã phân lập được một loại coronavirus mới, được WHO lúc đó tạm thời gọi là 2019-nCoV, có trình tự gen giống ít nhất 79,5% với SARS-CoV trước đây. Theo WorldOMeters, tính đến 12/03/2020, sau khi khởi phát tại Trung Quốc đại lục tháng 12/2019, dịch Covid-19 đã xuất hiện tại 122 quốc gia và vùng lãnh thổ, 126.300 người đã nhiễm bệnh và 4.633 người tử vong trên toàn thế giới, trong đó chủ yếu ở Trung Quốc đại lục (3.158 người). Bên cạnh Trung Quốc - nơi bùng phát dịch, một số điểm nóng dịch trên thế giới nơi có số lượng người nhiễm bệnh và số người chết tăng nhanh trong thời gian gần đây là Hàn Quốc, Italia, Iran. Riêng với Italia, gần đây trở thành ổ dịch lớn nhất bên ngoài Trung Quốc. Để đối phó với sự lây lan nhanh của dịch, Chính phủ nước này đã phải ra quyết định phong tỏa toàn quốc. Có thể nói, dịch này diễn biến phức tạp và nguy hiểm với tốc độ lây lan nhanh, gây tổn hại tới sức khỏe, tính mạng con người; hệ lụy là gây ra những bất ổn về kinh tế - xã hội toàn cầu.
2. Một số tác động của dịch Covid-19 tới nền kinh tế thế giới và Việt Nam
Tác động tới kinh tế thế giới
Theo đài truyền hình NHK Nhật Bản, việc đánh giá các tác động của dịch Covid-19 gây ra không hề dễ dàng khi chưa thể xác định rõ quy mô và khoảng thời gian tồn tại của dịch bệnh. Đài NHK cho biết, GDP của tỉnh Hồ Bắc, nơi có Thành phố Vũ Hán là tâm điểm của dịch bệnh, lớn hơn GDP của Thái Lan. Những năm gần đây, Hồ Bắc là một trong những điểm sáng của nền kinh tế Trung Quốc. Năm 2018, tỉnh này đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế gần 8%, cao hơn so với tốc độ tăng trưởng chung của Trung Quốc đại lục (chưa đến 7%). Do quy mô kinh tế, dịch bệnh tại Hồ Bắc sẽ tác động tới nền kinh tế Trung Quốc nói chung. Việc tỉnh này và các khu vực lân cận bị phong tỏa khiến nhiều doanh nghiệp chưa thể hoạt động sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc ít nhất 2%. Tương tự, Covid-19 cũng gây thiệt hại nặng nề cho Nhật Bản. Nước này đang phải xử lý các tác động tiêu cực của việc tăng thuế tiêu dùng vào đầu tháng 10/2019. Việc tăng thuế đã khiến nền kinh tế “đất nước Mặt Trời mọc” tăng trưởng - 6,3% trong quý IV/2019. Một cuộc thăm dò của Reuters cho thấy, những lo ngại về sự lây lan của virus corona và tác động của nó đến nền kinh tế toàn cầu khiến hình hình của các nhà sản xuất Nhật Bản rơi vào ảm đạm. Nếu xu hướng này tiếp diễn trong quý I/2020, Nhật Bản có thể rơi vào tình trạng suy thoái kỹ thuật.
Giới phân tích cho rằng, chắc chắn tác động của Covid-19 sẽ không chỉ giới hạn ở châu Á. Dịch bệnh nguy hiểm này hiện đã xuất hiện tại rất nhiều nơi trên thế giới. Các hãng chế tạo ô tô của Đức, Pháp và Mỹ đều buộc phải đóng cửa các nhà máy ở Vũ Hán. Giá dầu thô lao dốc do nhu cầu của Trung Quốc giảm và từ đó sẽ tác động tiêu cực tới các nước sản xuất dầu thô. Theo một số nghiên cứu của Goldman Sachs, Moody’s, Coface, BNP Paribas Cadif, International SOS… dịch bệnh Covid -19 có thể khiến GDP toàn cầu giảm khoảng 0,3 - 0,7 điểm % năm 2020. Wall Street Journal dẫn lời một số chuyên gia kinh tế hàng đầu cho biết, ước tính tổn thất tiềm năng của sản lượng toàn cầu do việc ngừng sản xuất, xuất khẩu và tiêu thụ của Trung Quốc vì Covid-19 lên tới hàng nghìn tỷ USD¹.
Mỹ chịu tác động bởi sự gián đoạn nguồn cung linh kiện từ Trung Quốc (Apple phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc cho các sản phẩm như điện thoại thông minh); Đài Loan (Trung Quốc) là nhà cung cấp chính các linh kiện điện tử cho Trung Quốc và hoạt động thương mại với đại lục chiếm đến 36% tổng kim ngạch thương mại của Đài Loan. Con số này với Hàn Quốc là 28%, của Nhật Bản là 22%, của Đức là 6%... Dịch bệnh Covid-19 đã khiến thị trường chứng khoán nhiều nước giảm điểm, kể cả ở Mỹ, khiến vàng và đồng USD, đồng yên Nhật, trái phiếu Chính phủ Mỹ… có xu hướng tăng giá. Nhìn chung, dịch bệnh Covid -19 đang và sẽ tác động ngày càng tiêu cực và toàn diện đến đời sống kinh tế quốc gia và quốc tế, nhất là những nước có người nhiễm bệnh và các quốc gia khác có quan hệ kinh tế chặt chẽ với các nước này.
Tác động tới kinh tế Việt Nam
Nhận định về tác động của dịch Covid-19 tới nền kinh tế Việt Nam, nhiều chuyên gia kinh tế cùng có chung nhận xét rằng, về cơ bản, tác động của dịch bệnh Covid-19 tới nền kinh tế Việt Nam là rất tiêu cực. Trong Báo cáo Đánh giá sơ bộ tác động của dịch Covid-19 đến kinh tế Việt Nam, TS Cấn Văn Lực cùng nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho biết, bên cạnh những tác động nhất định đến xã hội như gây xáo trộn cuộc sống, học sinh nghỉ học, tạm dừng hoặc thu hẹp các hoạt động lễ hội, tụ tập đông người; tác động của dịch Covid-19 đối với kinh tế Việt Nam thể hiện ở các lĩnh vực sau: (i) dịch vụ y tế và nguồn nhân lực; (ii) du lịch - lữ hành - khách sạn; (iii) dịch vụ giao thông - vận tải; (iv) bán lẻ (tiêu dùng giảm); (v) ngoại thương; (vi) đầu tư; (vii) chuỗi sản xuất - cung ứng; và (viii) dịch vụ tài chính - ngân hàng.
Về tác động riêng của dịch Covid-19 đến hệ thống ngân hàng chủ yếu thông qua tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, khách hàng và bản thân ngân hàng. Theo đó, dự báo dịch Covid-19 sẽ tác động ở 3 khía cạnh quan trọng: (i) cầu tín dụng giảm, do nhu cầu tín dụng của các doanh nghiệp, hộ gia đình thấp hơn, đặc biệt là trong quý 1 và quý 2; (ii) tiềm ẩn nợ xấu tăng, khi các doanh nghiệp, hộ gia đình chịu tác động tiêu cực từ dịch bệnh, dẫn đến hoạt động sản xuất - kinh doanh gặp khó khăn; (iii) nhu cầu giao dịch qua ngân hàng số, thanh toán không dùng tiền mặt tăng do một số khách hàng ngại tiếp xúc.
Theo Báo cáo chi tiết về đánh giá tác động của dịch bệnh Covid-19 tới 23 ngành hàng sản xuất trong nước được Công ty Chứng khoán SSI công bố thì các ngành hàng gồm dệt may, bán lẻ, thủy sản, bia, dầu khí, chứng khoán, cảng biển - vận chuyển, hàng không và dịch vụ sân bay sẽ chịu hàng loạt tác động từ các chính sách được ban hành nhằm ngăn chặn và phòng chống dịch bệnh. Như với thủy sản, xuất khẩu và doanh thu xuất khẩu sang Trung Quốc có thể giảm sút do xu hướng tiêu dùng bên ngoài có thể chịu ảnh hưởng trực tiếp từ Covid-19, trong khi thị trường Trung Quốc chiếm tới 16,5% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong năm 2019, chiếm 16,1% xuất khẩu tôm và 33% xuất khẩu cá tra. Theo số liệu mới công bố của Tổng cục Thống kê, chỉ trong tháng 2/2020, lượng khách quốc tế đến Việt Nam sụt giảm 37%, doanh thu du lịch lữ hành sụt giảm 21% kéo theo doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống giảm 13%... so với tháng trước đó. Tổng cục Du lịch đưa ra dự báo, ngành Du lịch nước ta có thể sẽ mất trắng 7 tỷ USD chỉ trong 3 tháng vì dịch Covid-19. Sự phụ thuộc quá lớn vào khách châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc hay Nhật Bản khiến thiệt hại càng thêm nghiêm trọng. Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên nguồn nguyên liệu đầu vào nhập khẩu từ Trung Quốc phục vụ sản xuất một số ngành công nghiệp bị giảm sút so với thời điểm trước khi có dịch. Tính chung 2 tháng đầu năm 2020, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt 863,9 nghìn tỷ đồng, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng thấp nhất của 2 tháng kể từ năm 2014 đến nay.
3. Sự vào cuộc của Chính phủ và nỗ lực của ngành Ngân hàng ứng phó những tác động của Covid-19
Ngay sau khi công bố dịch viêm đường hô hấp Covid-19, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt các cấp, ngành và địa phương tăng cường các biện pháp phòng, chống dịch bệnh với tinh thần “chống dịch như chống giặc”. Chính phủ, các bộ ngành đã nỗ lực vào cuộc phòng, chống dịch, bảo vệ nhân dân, đồng thời có các đối sách để kịp thời hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp - lực lượng giữ vai trò nòng cốt cho nền kinh tế. Đây được xem như lần đầu tiên chưa có trong tiền lệ đối với việc công bố dịch bệnh, Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp ngăn chặn dịch Covid-19 một cách tích cực và đồng bộ, với liều lượng cao và “mạnh tay hơn” so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới, cũng như so với thời điểm diễn ra dịch SARS năm 2003. Với quyết tâm không để dịch bệnh lây lan, thậm chí: “Chấp nhận thiệt thòi một phần lợi ích kinh tế để bảo vệ sức khỏe, tính mạng và cuộc sống bình yên của nhân dân”, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu cả hệ thống chính trị vào cuộc để phòng, chống dịch; nhận diện rõ các khó khăn, thách thức và dự báo những kịch bản, tình huống xấu có thể xảy ra; đồng thời, đề xuất các kiến nghị, giải pháp vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa phát triển kinh tế để phấn đấu hoàn thành các mục tiêu của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2020.
Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, về cơ bản, sự lây lan của dịch Covid-19 tại Việt Nam được kiểm soát tốt. Sự thành công bước đầu này được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Giám đốc Văn phòng châu Á - Thái Bình dương của HHS Erika Elvander và chuyên gia y tế trưởng Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) Mitchell Wolfe cho biết, Bộ Y tế Mỹ nhận định lãnh đạo Việt Nam từ trung ương đến địa phương đã quan tâm và chỉ đạo kịp thời, có các biện pháp toàn diện, quyết liệt và triệt để đối phó với COVID-19, nhất là trong việc nâng cao nhận thức của người dân và cộng đồng. Ngoài ra, Việt Nam hiện có hệ thống cơ sở y tế về cơ bản tốt và đã triển khai xuyên suốt, rộng khắp công tác tiêm chủng, phòng bệnh từ lâu nay. Hơn thế, ngày 27/2, CDC đã quyết định đưa Việt Nam ra khỏi danh sách “các điểm đến có khả năng lây lan Covid-19 ra cộng đồng”. Đây là sự ghi nhận những nỗ lực, sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của Chính phủ và người dân Việt Nam trong “cuộc chiến” chống dịch Covid-19 của không chỉ CDC mà còn là của cộng đồng quốc tế.
Sự vào cuộc của ngành Ngân hàng
Về phía ngành Ngân hàng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành một số văn bản chỉ đạo các đơn vị trong toàn Ngành thực hiện công tác phòng, chống dịch Covid-19 để bảo vệ sức khỏe cho cán bộ, ngăn ngừa xuất hiện và lây lan dịch bệnh trong từng đơn vị. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi trong giao dịch với khách hàng. Đặc biệt, ngày 4/2/2020, Thống đốc NHNN ban hành văn bản số 541/NHNN-TD về việc triển khai các giải pháp hỗ trợ khắc phục thiệt hại do ảnh hưởng của dịch Covid-19.
Tại Hội nghị triển khai các giải pháp tín dụng, ngân hàng hỗ trợ doanh nghiệp và người dân bị ảnh hưởng bởi dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19, ngày 6/02/2020, Phó Thống đốc thường trực Đào Minh Tú yêu cầu các đơn vị trong toàn Ngành chủ động thực hiện tốt công tác phòng, chống dịch bệnh ngay tại cơ quan, đơn vị, bảo đảm hoạt động bình thường, đáp ứng đầy đủ nhu cầu vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh theo Chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 01/01/2020 và Chỉ thị số 01/CT-NHNN của Thống đốc NHNN. Chủ động nắm bắt tình hình sản xuất, kinh doanh, mức độ thiệt hại của khách hàng đang vay vốn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 để kịp thời áp dụng các biện pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho khách hàng như cơ cấu lại thời hạn trả nợ, xem xét miễm giảm lãi vay… theo quy định hiện hành. Mặt khác, phối hợp với các Sở, ban, ngành kịp thời tham mưu cho UBND tỉnh, thành phố các giải pháp xử lý rủi ro, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân vay vốn bị thiệt hại theo quy định. Các đơn vị trong toàn Ngành chủ động nắm bắt tình hình, kịp thời phân tích, đánh giá, dự báo tác động, đưa ra giải pháp ngắn hạn, trung và dài hạn, tham mưu kịp thời Ban Lãnh đạo có biện pháp chỉ đạo. Mặt khác, NHNN sẵn sàng hỗ trợ thanh khoản cho các NHTM trong trường hợp bị ảnh hưởng do dịch bệnh. Trong trường hợp cần thiết, NHNN sẽ có điều chỉnh để gián tiếp hỗ trợ các ngân hàng thương mại giảm lãi suất, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân.
Ngay sau khi có chỉ đạo của Thống đốc NHNN, hệ thống ngân hàng đã vào cuộc quyết liệt với nhiều giải pháp thể hiện sự đồng hành, chia sẻ khó khăn cùng người dân, doanh nghiệp, trách nhiệm với cộng đồng. Nhiều NHTM đã công bố giảm lãi suất, hỗ trợ doanh nghiệp bị ảnh hưởng do dịch Covid-19. Vietcombank cho biết từ ngày 11/02/2020 đến hết 30/4/2020, ngân hàng này sẽ giảm lãi vay cho các khách hàng bị thiệt hại do dịch Covid-19 gây ra. Ngoài giảm lãi suất cho vay, Vietcombank cũng sẽ giãn thời hạn trả nợ và không tính lãi phạt đối với khách hàng bị thiệt hại do dịch bệnh này. Không chỉ Vietcombank, một loạt ngân hàng cũng đưa ra giải pháp hỗ trợ cho doanh nghiệp bị thiệt hại do dịch bệnh này như: VPBank giảm lãi suất cho vay 1,5%/năm đối với các khoản vay không có tài sản bảo đảm và 1%/năm đối với các khoản vay có tài sản bảo đảm; KienLongBank giảm lãi suất cho vay 3%/năm đối với các khách vay trồng thanh long, dưa hấu, sầu riêng, mít, xoài, chôm chôm, chuối, thời gian áp dụng từ ngày 01/02/2020 đến 30/4/2020; Agribank rà soát và nắm bắt tình hình sản xuất kinh doanh, mức độ thiệt hại của khách vay vốn bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 gây ra để có hỗ trợ kịp thời như giảm lãi suất, giãn nợ… Bên cạnh đó, Ngân hàng còn phát động đoàn viên thanh niên, cán bộ, nhân viên trong toàn hệ thống quyên góp ủng hộ nhân dân Vĩnh Phúc 800 triệu đồng nhằm tiếp sức và hỗ trợ nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc tiếp tục kiên cường vượt qua khó khăn, góp phần cùng cả nước ngăn ngừa dịch bệnh thành công.
Ngày 11/02/2020, NHNN đã có văn bản số 727/NHNN-TT về việc áp dụng chính sách miễn, giảm phí dịch vụ thanh toán. Theo nội dung của văn bản trên, nhằm triển khai các giải pháp về phát triển TTKDTM và đẩy mạnh thanh toán điện tử đối với dịch vụ công theo Nghị quyết số 01/NQ-CP và Nghị quyết số 02/NQ-CP năm 2020 của Chính phủ, Công ty Cổ phần thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) đã xây dựng Chương trình miễn, giảm phí dịch vụ, gồm: Miễn phí chuyển mạch đối với các giao dịch thanh toán trực truyến (online) các dịch vụ công (dự kiến áp dụng đến hết tháng 12/2020); Giảm phí chuyển mạch đối với các giao dịch chuyển tiền nhanh liên ngân hàng có giá trị nhỏ (từ 500.000 đồng/giao dịch trở xuống) từ 1.800 đồng/giao dịch xuống 500 đồng/giao dịch. Đây là một trong những giải pháp của ngành Ngân hàng nhằm khuyến khích người dân, doanh nghiệp TTKDTM, giảm thanh toán bằng tiền mặt, do tiền mặt được nhận định là tiềm ẩn nhiều nguy cơ lây lan vi khuẩn, virus.
Gần đây, các NHTM đã đưa ra nhiều sản phẩm, dịch vụ thanh toán điện tử và chính sách miễn giảm phí nhằm khuyến khích khách hàng giao dịch online. Chẳng hạn, tại BIDV, các kênh ngân hàng điện tử của BIDV hỗ trợ thực hiện nhiều giao dịch như tra cứu số dư, chuyển tiền, nạp tiền hoặc thanh toán các loại hóa đơn gia đình (điện, nước, Internet, truyền hình...), mua vé máy bay, đóng học phí, vé tàu xe. Đồng thời khách hàng có thể tiếp cận các dịch vụ tài chính như gửi tiết kiệm, vay tiền online. Các NHTM khác như Nam Á cũng có văn bản yêu cầu nhân viên giới thiệu, hướng dẫn khách hàng sử dụng các sản phẩm ngân hàng điện tử như Internet Banking, Open Banking… để kiểm tra số dư, chuyển tiền, thanh toán hóa đơn, thanh toán thẻ, gửi tiết kiệm mà không phải đến ngân hàng. TPBank cũng khuyến khích khách hàng nên chuyển sang giao dịch online nhằm hạn chế và phòng tránh tối đa các nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh. SCB thực hiện hàng loạt các ưu đãi khi sử dụng dịch vụ Internet Banking và Mobile Banking của SCB như: Miễn phí thường niên dịch vụ eBanking và SMS biến động số dư; miễn phí chuyển tiền online liên ngân hàng với số tiền giao dịch lên đến 03 tỷ đồng/ngày; và miễn phí chuyển tiền nhanh 24/7, thanh toán hóa đơn và thanh toán các tiện ích khác. MB cho ra mắt App MBbank phiên bản mới. Với phiên bản này, App MBbank là ứng dụng ngân hàng đầu tiên tại Việt Nam cho phép người dùng kết nối tài khoản của các thành viên trong gia đình thông qua sản phẩm “Gia đình tôi yêu” giúp lập kế hoạch và quản lý chi tiêu hiệu quả để các gia đình có thêm nhiều tiện ích trong cuộc sống. Vietbank cũng giảm lãi suất cho vay, giảm và miễn phí các dịch vụ, hỗ trợ thanh khoản..., nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp vượt qua tác động từ dịch Covid-19. Ngoài ra, Vietbank cũng giảm 50% phí dịch vụ rút và nộp tiền mặt vào tài khoản khác địa bàn tỉnh thành và phí chuyển tiền ngoài hệ thống. Không chỉ có các ngân hàng, một số ví điện tử như MoMo khuyến cáo khách hàng hạn chế sử dụng tiền mặt, ưu tiên chọn lựa các phương thức, các kênh thanh toán điện tử để hạn chế tối đa các nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh, phòng chống dịch Covid-19.
Bên cạnh các chính sách về lãi suất, miễn, giảm phí dịch vụ thanh toán, ngày 12/02/2020, Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) cũng có thông báo về việc giảm mức thu dịch vụ, thể hiện sự đồng hành cùng TCTD chia sẻ khó khăn với khách hàng vay do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Đối tượng được giảm mức thu dịch vụ thông tin tin tín dụng của CIC là tất cả các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Mức giảm theo bậc thang từ 5% đến 20% tổng mức thu dịch vụ thông tin tín dụng theo từng TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Từ ngày 20/2/2020 - 29/2/2020, VietinBank phối hợp cùng Tổng Công ty Bảo hiểm VietinBank (VBI) triển khai Chương trình “VietinBank và VBI đồng hành cùng các y, bác sỹ trước đại dịch COVID-19”. Trong Chương trình này, VietinBank dành tặng các bác sỹ tại các bệnh viện đang có quan hệ với VietinBank trên toàn quốc 2.000 Gói bảo hiểm COVID-19 với tổng mức trách nhiệm bảo hiểm trên 100 tỷ đồng. Theo đó, khi sử dụng Gói bảo hiểm VBI COVID-19, khách hàng sẽ được bảo hiểm trong các trường hợp: Người được bảo hiểm bị tử vong do bệnh viêm đường hô hấp cấp do COVID-19 gây ra; người được bảo hiểm phải điều trị nội trú do bệnh viêm đường hô hấp cấp do COVID-19 gây ra sẽ được hưởng số tiền trợ cấp trên cơ sở số ngày nằm viện (tối đa không quá 20 ngày).
Kể từ Hội nghị triển khai các giải pháp tín dụng, ngân hàng hỗ trợ doanh nghiệp và người dân bị ảnh hưởng bởi dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19, các TCTD đã khẩn trương rà soát tình hình khách hàng vay vốn để chủ động xây dựng chương trình, kịch bản hành động nhằm tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay vốn và bước đầu ghi nhận từ các TCTD hỗ trợ cho trên 44.000 khách hàng với dư nợ khoảng 222.000 tỷ đồng thông qua các biện pháp như: cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi vay các khoản nợ hiện hữu, giảm lãi vay các khoản cho vay mới, miễn giảm các loại phí, triển khai các chương trình, sản phẩm tín dụng... để chia sẻ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân khắc phục thiệt hại².
Có thể nói, sự đồng hành, giúp sức của ngành Ngân hàng trong giai đoạn khó khăn sẽ khiến cho người dân, doanh nghiệp yên tâm hơn. Những nỗ lực, hành động quyết liệt của toàn Ngành cùng chung tay góp sức giảm thiểu tác động tiêu cực của dịch Covid-19 đối với nền kinh tế đáng được ghi nhận. Chia sẻ về điều này, TS. Võ Trí Thành cho biết, “NHNN đã kịp thời có văn bản chỉ đạo các TCTD chủ động nắm bắt tình hình sản xuất kinh doanh, mức độ thiệt hại của khách hàng đang vay vốn do ảnh hưởng của dịch COVID-19 để kịp thời áp dụng các biện pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho khách hàng. Đây là những giải pháp tích cực rất kịp thời có ý nghĩa nhằm chung tay giảm thiểu tác động bất lợi của dịch bệnh cho nền kinh tế”³.
4. Một số đề xuất, khuyến nghị
Một là, tiếp tục có sự phối hợp đồng bộ của các cấp, các ngành, các địa phương chung tay có trách nhiệm góp sức kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh Covid-19. Sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị là vô cùng cần thiết và cấp bách. Thời gian qua, kể từ khi dịch bùng phát tại Trung Quốc, ở Việt Nam xuất hiện những ca nhiễm đầu tiên, các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp đã chung tay vào cuộc nỗ lực giảm thấp nhất thiệt hại kinh tế có thể xảy ra. Trong bối cảnh đất nước đang hội nhập sâu rộng với thế giới, nền kinh tế Việt Nam có độ mở rất lớn thì sự biến động của thế giới sẽ nhanh chóng tác động tới kinh tế xã hội trong nước. Vậy nên, chúng ta không được phép lơ là, theo dõi chặt chẽ diễn biến dịch bệnh để có phương án ứng phó kịp thời, an toàn, hiệu quả.
Hai là, Chính phủ nghiên cứu để sớm đưa ra gói hỗ trợ đối với nền kinh tế. Hiện tại, Ngân hàng Trung ương các nước và vùng lãnh thổ trong khu vực như Trung Quốc, Hongkong, Singapore, Thái Lan đã có động thái cụ thể tung các gói kích cầu hỗ trợ nền kinh tế ứng phó với sự sụt giảm tăng trưởng do dịch Covid-19 gây ra. Ngày 3/3/2020, FED thông báo hạ 0,5% lãi suất tham chiếu, về quanh 1 - 1,25%, quyết định được đưa ra dù chưa tới phiên họp định kỳ - điều chưa từng xảy ra từ khủng hoảng tài chính 2008. Còn các Ngân hàng Trung ương EU, Nhật Bản, Anh khẳng định sẽ tung biện pháp chống nguy cơ suy thoái do dịch bệnh. Tuy nhiên, đối với Việt Nam, trong khi đưa gói hỗ trợ cho nền kinh tế cần tiếp tục có sự phối hợp chủ động và hài hòa giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa. Với Việt Nam, theo Phạm Thế Anh (2020), tốc độ tăng cung tiền M2 và tỷ lệ M2/GDP đều đã bỏ xa các nước trong khu vực ASEAN kể từ năm 2016, thậm chí bỏ xa đa số các nước ở Châu Á4. Bên cạnh đó, chỉ số dư nợ tín dụng/GDP (hay mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính) của Việt Nam giai đoạn 2011-2015 xấp xỉ 1, giai đoạn 2016-2019 là 1,3 lần, tức tăng 28%. Nếu bơm tiền quá nhiều vào nền kinh tế gây ra nguy cơ lớn về lạm phát. Nếu lạm phát tiền tệ xảy ra, đến lượt nó sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực và làm suy giảm tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, nếu có đưa ra gói kích cầu hỗ trợ nền kinh tế ứng phó với dịch Covid-19 thì lượng tiền bơm vào nền kinh tế cần “đúng liều lượng, đúng đối tượng” nhằm ổn định mặt bằng giá cả, lãi suất, hay xa hơn là ổn định tâm lý nhà đầu tư, người dân tức là cần đảm bảo ổn định vĩ mô.
Ba là, Chính phủ nghiên cứu các giải pháp, chính sách thuế để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; logistics, bán lẻ, sản xuất, chế biến hàng nông, lâm, thủy sản, dịch vụ, du lịch; đồng thời miễn, giảm tiền thuê đất cho doanh nghiệp và người dân chịu ảnh hưởng của dịch trong thời gian diễn ra dịch; kéo dài thời gian, giãn tiến độ nộp tiền thuê đất sau khi dịch được kiểm soát; giảm giá thuê đất, mặt bằng cho các doanh nghiệp logistics, doanh nghiệp bán lẻ để kịp thời hỗ trợ các dịch vụ hậu cần, lưu thông, kho lạnh, bảo quản hàng hóa, tiêu thụ nông, lâm, thủy sản, thúc đẩy và tăng cầu nội địa trong thời gian chịu ảnh hưởng của dịch.
Bốn là, NHNN tiếp tục nghiên cứu để có chính sách hướng dẫn cụ thể về cơ chế gia hạn, cơ cấu, giãn nợ đối với các NHTM. Bởi lẽ, một trong những rủi ro tiềm tàng của dịch Covid-19 đối với hệ thống NHTM Việt Nam thời gian tới là có thể khiến nợ xấu của các ngân hàng tăng khi doanh nghiệp và hộ gia đình chịu nhiều tác động tiêu cực.
Năm là, tiếp tục tuyên truyền có hiệu quả để nâng cao nhận thức về dịch bệnh và công tác phòng chống dịch bệnh. Nâng cao ý thức cảnh giác của nhân dân trước những thông tin sai sự thật. Tuyên truyền kịp thời về công tác đấu tranh, xử lý của cơ quan chức năng đối với các cá nhân đưa thông tin sai sự thật về dịch bệnh trên mạng xã hội…
Sáu là, tập trung đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu nền kinh tế một cách mạnh mẽ hơn, tránh phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc từ nguyên liệu đầu vào đến thị trường hàng hoá đầu ra. Cần nắm bắt những thị trường mới tiềm năng mà các Hiệp định CPTPP, EVFTA có thể đem lại. Bên cạnh đó, chúng ta cần đổi mới phương thức sản xuất, tăng tính liên kết, nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh các mô hình có quy mô sản xuất lớn tập trung, trong đó các doanh nghiệp lớn đóng vai trò trụ cột.
¹ Xem thêm tại: https://vnexpress.net/kinh-doanh/tac-dong-cua-covid-19-den-kinh-te-qua-nhung-con-so-4062624.html
² Nguồn: SBV.
³ Ngành Ngân hàng đồng hành cùng với người dân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19.
Nguồn: http://www.sbv.gov.vn
4 Phạm Thế Anh: Tăng trưởng của Việt Nam vẫn dựa vào bơm tiền là chính. Nguồn: https://vietnamfinance.vn
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Thông cáo báo chí Hội nghị tăng cường triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, ngày 2/3/2020.
2. Tác động của dịch Covid-19 đối với kinh tế châu Á. TTXVN ngày 26/2/2020.
3. Một số tài liệu tham khảo khác.
PGS., TS. Đào Minh Phúc
Nguyễn Hữu Mạnh
