Quản lí tiền mã hóa ở một số quốc gia - Kinh nghiệm và một số khuyến nghị chính sách đối với Việt Nam
16/05/2024 08:03 17.128 lượt xem
Tóm tắt: Trong kỉ nguyên của nền công nghiệp 4.0, tiền mã hóa là một ứng dụng tiêu biểu của công nghệ số Blockchain. Các loại tiền mã hóa xuất hiện là tất yếu trong quá trình phát triển của các hình thái tiền tệ, đem đến sự phát triển vượt bậc về thương mại điện tử và mở ra cho thị trường tài chính một trang mới. Trong thời gian qua, tiền mã hóa đã và đang chứng minh những ưu, nhược điểm của mình trong nền tài chính hiện đại, nó đem đến cơ hội nhưng đồng thời cũng tạo ra những thách thức đối với nền kinh tế kĩ thuật số. Chính vì vậy, tiền mã hóa là vấn đề được quan tâm của rất nhiều nhà quản lí, giám sát tài chính toàn cầu. Làm cách nào để quản lí hiệu quả tiền mã hóa, biến chúng thành công cụ an toàn trên thị trường tài chính nói riêng và toàn nền kinh tế nói chung? Đây là vấn đề quan trọng đối với các quốc gia trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Bài viết phân tích các khía cạnh quản lí, giám sát tiền mã hóa của một số quốc gia trên thế giới, trên cơ sở đó đưa ra một số khuyến nghị chính sách đối với Việt Nam.
 
Từ khóa: Tiền mã hóa, Blockchain, Initial Coin Offering (ICO).
 
CRYPTOCURRENCY MANAGEMENT IN SOME COUNTRIES AROUND THE WORLD: 
EXPERIENCE AND POLICY RECOMMENDATIONS FOR VIETNAM

Abstract: Cryptocurrency is a famous application of Blockchain technology in the era of the Fourth Industrial Revolution. The development of cryptocurrencies is inevitable as a new form of money. It has brought about the outstanding development of e-commerce and opened a new page for the financial market. In recent times, cryptocurrency has proven its advantages and disadvantages in modern finance, bringing new opportunities as well as challenges to the digital economy. It has become a matter of great concern for global financial managers and supervisors. How to effectively manage cryptocurrencies to turn them into safe tools in the financial market in particular and for the entire economy in general? This is a difficult problem for many countries in the world as well as Vietnam. This article analyzes the aspects of cryptocurrency management and supervision in some countries around the world. From there, the authors propose policy recommendations for Vietnam.
 
Keywords: Cryptocurrency, Blockchain, Initial Coin Offering (ICO).
 
1. Tiền mã hóa trong nền kinh tế hiện đại 
 
Có nhiều quan niệm về tiền mã hóa (cryptocurrency) hay còn gọi là tiền kĩ thuật số, tiền điện tử, tiền ảo.
 
Theo Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB, 2012), tiền ảo là một loại tiền kĩ thuật số, không được quản lí, giám sát và được phát hành, kiểm soát bởi nhóm phát triển phần mềm, được sử dụng và chấp nhận giữa các thành viên trong một cộng đồng ảo. Đến năm 2016, ECB đưa ra định nghĩa: Tiền ảo là sự hiển thị số của giá trị, không được phát hành bởi tổ chức tài chính hoặc tổ chức cung cấp dịch vụ tiền điện tử, trong vài trường hợp, tiền ảo có thể được sử dụng thay thế cho tiền.
 
Theo Lực lượng Đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF), tiền ảo là tiền đại diện số của giá trị, có thể được giao dịch bằng kĩ thuật số và hoạt động như một phương tiện trao đổi; một đơn vị tài khoản và/hoặc như phương tiện cất trữ giá trị nhưng không có tư cách pháp lí. Tiền ảo không được phát hành hoặc được đảm bảo bởi bất kì quốc gia, vùng lãnh thổ nào và chỉ thực hiện chức năng nêu trên theo thỏa thuận trong cộng đồng người dùng tiền ảo.
 
Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF, 2017), tiền ảo là biểu hiện số của giá trị, được phát hành bởi nhà phát triển tư nhân và được niêm yết theo đơn vị riêng; có thể được thu giữ, lưu trữ, tiếp cận và giao dịch trực tuyến; có thể sử dụng cho nhiều mục đích miễn là các bên giao dịch đồng ý sử dụng. Bao trùm hàng loạt các loại “tiền” từ công cụ nợ đơn giản có thể giao dịch (như thẻ điện thoại, sổ dặm bay) đến loại tiền được đối ứng bởi tài sản (vàng) và đến các loại tiền mã hóa.
 
Theo Ngân hàng Thanh toán quốc tế (BIS), tiền mã hóa và tiền tệ kĩ thuật số thể hiện các đặc điểm chính: (i) Là tài sản, nhưng không có giá trị nội tại; (ii) Sử dụng sổ cái phân tán để cho phép trao đổi ngang hàng giá trị điện tử; (iii) Không được vận hành bởi bất kì cá nhân hay tổ chức cụ thể nào. 
 
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, tiền mã hóa được coi là một trong những ứng dụng đầu tiên của Blockchain, được thiết kế để làm việc như một trung gian trao đổi, sử dụng mật mã để đảm bảo các giao dịch, để kiểm soát việc tạo ra các đơn vị bổ sung và để xác minh việc chuyển giao tài sản. Nếu như giá trị của tiền giấy được đảm bảo bởi Chính phủ phát hành thì đối với tiền mã hóa, giá trị của nó được tổ chức phát hành đảm bảo bằng việc cam kết sẽ chuyển đổi tiền mã hóa sang tiền giấy theo yêu cầu của người sở hữu. 
 
Tiền mã hóa mang lại nhiều lợi ích hơn so với các đồng tiền truyền thống như giao dịch nhanh chóng, không có bên thứ 3 can thiệp với những ưu điểm nổi bật như sau:
 
Chi phí giao dịch tiền mã hóa là rất thấp. Vì là sản phẩm tài chính tương đối mới, chưa được công nhận rộng rãi bởi chính phủ các quốc gia, không có bên trung gian nào quản lí giao dịch bằng tiền mã hóa nên chi phí giao dịch là rất thấp, thậm chí bằng không. 
 
Tiền mã hóa làm gia tăng tiện ích khi giao dịch. Với những hình thức gửi tiền thông thường hiện nay như qua ngân hàng hay dịch vụ thanh toán online (trung gian giao dịch), khách hàng sẽ bị giới hạn về lượng tiền chuyển và nhận về trong ngày, nhưng tiền mã hóa thì hoàn toàn không có sự ràng buộc này, có thể gửi tùy ý với số lượng không giới hạn ở bất cứ nơi đâu trên thế giới, vào bất cứ thời gian nào. 
 
Tiền mã hóa có tính bảo mật cao, mọi thông tin giao dịch tiền mã hóa đều được hiển thị trên Internet nhưng danh tính người giao dịch không xuất hiện, nên thông tin người dùng được bảo mật tốt. 
 
Tiền mã hóa tạo tiềm năng phát triển cho ngành thương mại điện tử. Với nhiều tính năng ưu việt, tiền mã hóa đã và đang được sử dụng tại nhiều doanh nghiệp thương mại điện tử, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất của hoạt động tài chính, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
 
Tiền mã hóa không gây ô nhiễm môi trường như các loại tiền truyền thống. Tiền mã hóa tồn tại dưới dạng tài sản kĩ thuật số, không cần đến giấy, mực; hay in ấn như các đồng tiền thông thường nên không hề tác động tới môi trường. 
 
Bên cạnh những ưu điểm, tiền mã hóa cũng tồn tại một số rủi ro cần lưu ý như sau:
 
Các giao dịch tiền mã hóa được đánh giá là có mức độ rủi ro khá cao. Do giá trị của đồng tiền mã hóa không dựa trên thông tin cơ sở nào, không được quản lí bởi các chính phủ và ngân hàng trung ương, không có dữ liệu để phân tích, mà hầu hết phụ thuộc theo xu hướng đầu tư của đám đông, nên trị giá tiền mã hóa biến động rất mạnh và bất ổn, điển hình là sự bất ổn của đồng Bitcoin trong thời gian vừa qua. Nhiều chuyên gia lo ngại Bitcoin sẽ trở thành một “bong bóng tài chính” nguy hiểm đối với nền kinh tế. 
 
Tiền mã hóa không phải là hàng hóa và cũng không phải là tiền tệ thuần túy, không được bảo đảm hoặc sở hữu tài sản bảo đảm được cung cấp bởi bất kì chính phủ hoặc tổ chức nào. Chính vì thế, tiền mã hóa rất khó kiểm soát. Khi sai sót xảy ra, hệ thống phát sinh lỗi, giao dịch thất bại hoặc tiền mã hóa của nhà đầu tư bị hack thì không ai đứng ra xử lí và bảo vệ. Ngoài ra, tiền mã hóa có thể dễ dàng bị lợi dụng cho mục đích phạm tội, tính ẩn danh cung cấp bởi Blockchain và quá trình giao dịch giúp tội phạm lẩn trốn mà không để lại dấu vết. Cũng có những vụ lừa đảo sử dụng Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác để gây quỹ khủng bố, mua công nghệ và các hoạt động tài chính phạm pháp. 
 
Công nghệ tạo ra tiền mã hóa tiềm ẩn nhiều rủi ro chưa thể lượng hóa. Đầu tiên phải kể đến, rủi ro về an toàn bảo mật thông tin, mặc dù công nghệ Blockchain cung cấp sự an toàn trong giao dịch nhưng lại tiềm ẩn rủi ro đối với tài khoản và ví đựng tiền mã hóa. Bên cạnh đó, tiền mã hóa còn có rủi ro đối với sự an toàn mạng sử dụng Blockchain khi một đối tượng nào đó kiểm soát các thiết bị kết nối trong một khoảng thời gian. Hơn nữa, vì việc chuyển nhượng giá trị trong cơ chế Blockchain phát sinh bằng việc sử dụng cơ chế mã hóa, theo đó, các chủ thể tham gia đồng thuận cùng cập nhật lại trên sổ cái nên tiền mã hóa còn mang đến nguy cơ rủi ro về sự đồng thuận trong cộng đồng mạng. Trên thực tế, có nhiều cơ chế mã hóa được sử dụng để đạt được sự đồng thuận này. Nếu sự đồng thuận không đạt được vì một lí do nào đó thì sổ cái sẽ không được hoàn thiện và giao dịch chuyển nhượng sẽ không được thực hiện. 
 
Tiền mã hóa có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tài chính quốc gia nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Theo các nhà kinh tế, đầu tư vào tiền mã hóa là bị phân quyền và thậm chí có thể rất nguy hiểm đến mức độ tài chính. Loại tiền tệ có thể trao đổi tự do mà không tốn phí hay các khoản thuế này có thể gây ra một biến động lớn. Đối với một số quốc gia, hệ thống thuế được dựa trên việc tiêu dùng và thu nhập của người dân thông qua việc thu thuế thu nhập và thuế giá trị gia tăng. Do đó, lưu hành tiền mã hóa sẽ làm gián đoạn dòng tiền và thu nhập của người dân. Điều này cũng có thể ảnh hưởng đến các khoản thu thuế của nhà nước, chính vì thế, các biện pháp quản lí giám sát là rất cần thiết để đảm bảo tiền mã hóa không tác động tiêu cực đến tài chính và ngân sách nhà nước. Hiện nay, bên cạnh một số quốc gia ủng hộ tiền mã hóa công khai thì có rất nhiều quốc gia vẫn chưa chấp nhận tiền mã hóa là một loại tiền tệ. Việt Nam vẫn chưa có quy định cụ thể về chính sách quản lí tiền mã hóa.
 
Qua các rủi ro tiềm ẩn của tiền mã hóa, có thể thấy rằng, việc quản lí và giám sát các hoạt động này là rất quan trọng và cần thiết đối với nền kinh tế của mỗi quốc gia nói riêng và toàn thế giới nói chung. 
 
2. Kinh nghiệm quản lí tiền mã hóa của các nước trên thế giới
 
Trên thực tế, có rất nhiều ý kiến trái chiều về tiền mã hóa, đa số tiếp cận thận trọng với công cụ tài chính mới này. 
 
Ở châu Á, Trung Quốc từng là một trung tâm giao dịch tiền mã hóa hàng đầu thế giới trước năm 2013. Tuy nhiên, sau đó Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) đã cấm các tổ chức tài chính xử lí các giao dịch Bitcoin, cấm các ICO và các sàn giao dịch tiền mật mã trong nước vào năm 2017. Đến tháng 6/2021, Chính phủ Trung Quốc đã cấm tất cả hoạt động khai thác tiền mật mã trong nước, cấm các sàn giao dịch tiền mã hóa và ICO, đồng thời chặn luôn việc truy cập vào các nền tảng giao dịch tiền mã hóa ở nước ngoài và ngừng cung cấp điện cho những thợ đào Bitcoin (tháng 9/2021). Tuy vậy, Trung Quốc hiện nay đang dẫn đầu thế giới về việc tăng cường kiểm soát thị trường tiền mã hóa.
 
Nhật Bản đóng vai trò dẫn đầu sau khi ra mắt hệ thống cấp quyền cho các sàn giao dịch tiền mã hóa trong năm 2017. Bitcoin được chấp nhận như một phương tiện thanh toán ở quốc gia này. Tuy nhiên, việc một sàn giao dịch của Nhật Bản bị tấn công vào cuối tháng 01/2018 đã khiến Cơ quan dịch vụ Tài chính (FSA) nước này phải chú trọng hơn tới việc giám sát. Gần đây, một tổ chức tự quản thị trường đã ra đời nhằm tăng cường an ninh và tính pháp lí của thị trường tiền mã hóa. 
 
Hàn Quốc cũng từng là trung tâm giao dịch tiền mã hóa trong năm 2017, hiện đang tăng cường giám sát, nghiên cứu về một bộ quy định quản lí toàn diện cho thị trường tiền mã hóa. 
 
Với Singapore, quốc gia này hiện vẫn xem tiền mã hóa là “một cuộc thử nghiệm”. 
 
Ở Đài Loan, các cơ quan quản lí chấp nhận phương pháp chờ và theo dõi thị trường tiền mã hóa (waitand-see approach), trong khi ở Philippines, Chính phủ đã đưa ra quy định quản lí hoạt động ICO vào cuối năm 2020.
 
Ở Thái Lan, Chính phủ đã ban hành 02 Nghị định khẩn cấp (vào đầu năm 2018) liên quan đến hoạt động kinh doanh tài sản kĩ thuật số, trong đó có tiền mã hóa và Nghị định sửa đổi về Luật Thuế, trong đó có chính sách thuế liên quan đến giao dịch tài sản kĩ thuật số. Hai Nghị định này ra đời làm thay đổi tình trạng đầu tư của Thái Lan thông qua việc thu hút ngày càng nhiều nhà đầu tư vào lĩnh vực này. Theo các Nghị định trên, tài sản kĩ thuật số được chia làm hai loại: Tiền mã hóa (tài sản kĩ thuật số có mã thông báo tiện ích dùng để trao đổi hàng hóa với nhau) và xu hướng công nghệ kĩ thuật số (mã thông báo kĩ thuật số được bảo mật từ các nước châu Âu và Mỹ). Theo đó, để tiền mã hóa được hiện diện và giao dịch một cách hợp pháp, các nhà phát hành tiền mã hóa trong và ngoài nước phải thông qua cổng ICO của Thái Lan để được cấp phép phát hành, sau đó, các nhà đầu tư, thông qua cổng ICO sẽ mua được tiền mã hóa một cách hợp pháp. Hình thức này cũng giống như sàn giao dịch chứng khoán, ở đó có những môi giới hoặc những đại lí tương tự mô hình truyền thống của sàn chứng khoán. Với cách này, hoạt động mua bán, trao đổi tiền mã hóa của Thái Lan sẽ được kiểm soát và nhà nước Thái Lan có thể thu thuế cho các hoạt động này, nhằm đóng góp cho ngân sách nhà nước. Có rất nhiều loại tiền ảo trên thế giới, nhưng Thái Lan chỉ cho phép 07 loại tiền ảo được giao dịch, trong đó có Bitcoin. Đối với cá nhân, giao dịch tiền mã hóa thông qua cổng ICO chỉ được giới hạn ở mức 1.000 USD cho một lần giao dịch. Do có khung pháp lí điều chỉnh cụ thể, nên các nhà phát hành và đầu tư phải đảm bảo tuân thủ theo đúng quy định nếu không muốn bị áp dụng các hình phạt nặng như phạt tiền hoặc đi tù. Về chính sách thuế đối với các giao dịch về tiền mã hóa, Thái Lan phân biệt thuế đối với giao dịch giữa cá nhân với nhau và thuế đối với giao dịch kêu gọi vốn. Cụ thể, giao dịch tiền mã hóa giữa cá nhân với nhau được xem như hàng hóa và bị đánh thuế giá trị gia tăng, còn các giao dịch kêu gọi vốn thì sẽ bị đánh thuế nhà thầu.
 
Ở châu Âu, một số quốc gia cho rằng, tiền mã hóa không phải là tiền vì nó không mang tính chất truyền thống và chỉ là một dạng tiền của tư nhân (private currency). Đa số các nước châu Âu phủ nhận tính tiền tệ của tiền mã hóa vì không được nhà nước ban hành. Ví dụ, Thụy Sĩ xem tài sản mã hóa như một dạng voucher, ở Pháp thì xem như động sản vô hình. Tại Điều 1 Chỉ thị của Nghị viện châu Âu số 2018/843 ngày 30/5/2018 quy định tiền mã hóa là một dạng chuỗi kĩ thuật số có giá trị, nhưng không được phát hành hoặc bảo đảm bởi ngân hàng trung ương hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tiền mã hóa không có mối liên hệ với tiền pháp định, do đó tiền mã hóa không có giá trị pháp lí. Tuy nhiên, tiền mã hóa được chấp nhận như một phương thức thanh toán cho các giao dịch điện tử. Liên minh châu Âu (EU) rất quan tâm tới việc tìm phương án giải quyết các vấn đề rủi ro tiền mã hóa, các nhà hoạch định chính sách khối này lo ngại về tình trạng mất việc làm và giảm tăng trưởng kinh tế đối với các nền kinh tế khác nếu quản lí quá chặt về vấn đề đổi mới công nghệ. Cơ quan Thị trường Chứng khoán châu Âu (ESMA) đã đề xuất áp đặt các giới hạn lên các sản phẩm phái sinh có liên quan tới tiền mã hóa đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ, đồng thời xem xét cách thức áp dụng quy định MiFID II mới của EU cho các tài sản kĩ thuật số. Chính phủ Anh đang khởi động sáng kiến thành lập một lực lượng đặc nhiệm quản lí giám sát hoạt động giao dịch tiền mã hóa ở nước này. Mục đích là tạo ra một tổ chức trực thuộc Chính phủ chịu trách nhiệm đánh giá rủi ro và lợi ích tiềm năng của tiền mã hóa. Sau khi rời khỏi EU, trong năm 2020, Anh chuyển các quy định 5AMLD và 6AMLD liên quan đến tiền mã hóa thành luật trong nước. Theo đó, các sàn giao dịch phải đăng kí hoạt động với FCA và tuân thủ các quy định phòng, chống rửa tiền/tài trợ khủng bố (AML/CFT). Tại Nga, từ tháng 01/2018 đã dự thảo luật, theo đó cấm thanh toán bằng tiền mã hóa, nhưng lại cho phép ICO và việc hoán đổi từ tiền mã hóa sang loại tiền truyền thống. 
 
Tại Mỹ, ban đầu, phần lớn hoạt động giao dịch tiền mã hóa đều diễn ra ở những khu vực chưa rõ ràng về mặt pháp lí. Ủy ban Giao dịch Chứng khoán Mỹ (SEC) lập tức tiến hành điều tra mọi thứ liên quan tới tiền mã hóa, từ ICO cho tới các quỹ đầu tư và sàn giao dịch để có biện pháp kiểm soát thị trường này trong thời gian sớm nhất. Hiện nay, SEC coi tiền mã hóa như một loại chứng khoán và áp dụng luật chứng khoán một cách toàn diện cho các sàn giao dịch và ví kĩ thuật số. Sàn giao dịch tiền mã hóa được coi là hợp pháp và được điều chỉnh bởi Đạo luật Bảo mật Ngân hàng (BSA). Mạng lưới thực thi tội phạm tài chính (FINCEN) triển khai các biện pháp giám sát giao dịch trên thị trường, triển khai chương trình chống rửa tiền/tài trợ khủng bố (AML/CFT). Theo đó, các nhà cung cấp dịch vụ giao dịch tiền mã hóa phải đăng kí với FINCEN, lưu trữ lịch sử giao dịch và gửi báo cáo cho các cơ quan có thẩm quyền; cơ quan thuế (IRS) ban hành hướng dẫn về thuế cho các giao dịch trên thị trường này. Các quy định về quản lí tiền mã hóa đã dần được bổ sung cập nhật trong Đạo luật Bảo mật Ngân hàng và các văn bản liên quan khác, theo đó, từ tháng 6/2019, FINCEN yêu cầu các sàn giao dịch tiền mã hóa tuân thủ quy định “Travel rule”, thu thập và chia sẻ thông tin về những người khởi tạo, người thụ hưởng trong các giao dịch tiền mã hóa. Đến tháng 12/2020, FINCEN đã đề xuất một quy định mới về tiền mã hóa liên quan đến việc thu thập dữ liệu đối với các ví và sàn giao dịch. Quy định ​​sẽ yêu cầu các sàn giao dịch gửi báo cáo hoạt động đáng ngờ (SAR) cho các giao dịch trên 10.000 USD và yêu cầu chủ sở hữu ví xác định danh tính khi gửi hơn 3.000 USD trong một giao dịch. Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp với Ủy ban Chứng khoán để xây dựng các quy định đối với tiền mã hóa nhằm bảo vệ người tiêu dùng và có các quy định phù hợp, chặt chẽ hơn. Trong năm 2021, Quốc hội đã thảo luận các vấn đề liên quan đến các nhà cung cấp dịch vụ tiền mã hóa với các quy tắc mới được đưa vào dự luật cơ sở hạ tầng của Chính phủ. Theo quy định mới, các sàn giao dịch được coi là nhà môi giới và phải tuân thủ các nghĩa vụ báo cáo và lưu trữ hồ sơ AML/CFT có liên quan. Đầu năm 2023, Chính phủ đưa ra lộ trình giảm thiểu các rủi ro liên quan đến tiền mã hóa và tăng cường sự giám sát thông qua các cơ quan liên quan như Công ty bảo hiểm tiền gửi liên bang (FDIC), Cục Dự trữ liên bang (Fed) và Văn phòng Kiểm soát  tiền tệ (OCC).
 
Ở Canada, các cơ quan quản lí cho biết, ICO có thể được xem như là chứng khoán và các sản phẩm có liên quan tới tiền kĩ thuật số cần được lưu ý có rủi ro cao. Thêm vào đó, các sàn giao dịch chứng khoán nước này trở thành lựa chọn phổ biến cho các cổ phiếu và quỹ ETF có liên quan tới tiền mã hóa. 
 
Theo IMF, tiền mã hóa có thể gây ra rủi ro và cơ bản công nghệ đằng sau nó có thể là giải pháp để giảm thiểu rủi ro. IMF đề xuất, các giải pháp giảm thiểu rủi ro sẽ mang hình thức công nghệ sổ cái phân tán hoạt động như một chuỗi Blockchain cho phép các tổ chức tài chính và các nhà quản lí điều phối cùng với sinh trắc học và trí tuệ nhân tạo nhằm cải thiện an ninh số và xác định hành vi đáng ngờ. Ngân hàng Thế giới (WB) đang hết sức thận trọng xem xét công nghệ Blockchain - nền tảng công nghệ sử dụng “sổ cái phân tán” cho phép giao dịch các tài sản số một cách an toàn. Công nghệ này được kì vọng có thể áp dụng tại các quốc gia đang phát triển để theo dõi dòng tiền hiệu quả hơn và giảm nạn tham nhũng. 
 
3. Một số khuyến nghị chính sách trong quản lí tiền mã hóa tại Việt Nam
 
Ở Việt Nam, tiền mã hóa bắt đầu xuất hiện từ năm 2011 bằng việc một số cá nhân thực hiện việc đầu tư Bitcoin trên các sàn giao dịch quốc tế. Nhưng từ đó đến nay, Việt Nam chưa có quy định hay khung pháp lí riêng để quản lí việc giao dịch tiền mã hóa từ phía Chính phủ. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) không công nhận tiền mã hóa là phương tiện thanh toán; Bộ Công Thương không công nhận tiền mã hóa là một loại hàng hóa hay dịch vụ; Bộ Tư pháp không công nhận tiền mã hóa là một loại tài sản. Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng chưa có quy định cụ thể về tài sản ảo, tài sản điện tử; luật pháp về ngân hàng, về tổ chức tín dụng cũng chưa có quy định quản lí phương tiện thanh toán điện tử này. Theo NHNN khuyến cáo, việc sử dụng Bitcoin làm phương tiện thanh toán không được pháp luật thừa nhận và bảo vệ. 
 
Mặc dù không được thừa nhận, nhưng một số loại tiền mã hóa trên thế giới như Bitcoin, Ethereum, Litecoin và Ripple... đều đã xuất hiện và có những giao dịch tại Việt Nam. Nó đã và đang trở thành một loại tài sản, phương tiện thanh toán, công cụ đầu tư, phương thức huy động vốn tại Việt Nam. Thống kê của Statista 2022 cho thấy, Việt Nam xếp hạng 7/10 quốc gia về tỉ lệ sử dụng hoặc sở hữu tiền mã hóa. Người dùng ở Việt Nam liên tiếp đứng hạng 1 trong xếp hạng về mức độ chấp nhận sử dụng tiền mã hóa theo báo cáo của Chainalysis (2022). Chính vì chưa có khuôn khổ pháp lí đầy đủ đối với tiền mã hóa nên đã có nhiều bất cập xảy ra liên quan đến các hoạt động giao dịch tiền mã hóa, đặc biệt là các hành vi lừa đảo gây tổn hại cho người tiêu dùng tài chính. 
 
Để quản lí giám sát hiệu quả tiền mã hóa ở Việt Nam, cần triển khai thực hiện một số nội dung sau:
 
Thứ nhất, cần xác định rõ tiền mã hóa là gì? Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành thì tiền mã hóa có được xem là hàng hóa hay không để có thể giao dịch và tiến hành thu thuế cho các giao dịch đó? Liệu tiền mã hóa có thể coi là tiền hay một loại tài sản tài chính không? Liệu tiền mã hóa có được xem như một phương tiện thanh toán hay không? Trả lời được các câu hỏi trên sẽ đưa ra được chính sách phân định cụ thể quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan quản lí, giám sát chuyên ngành phù hợp. 
 
Thứ hai, dù công nhận tiền mã hóa là hàng hóa hay là một tài sản tài chính, cần có những nghiên cứu toàn diện và khoa học để có cơ chế giám sát chặt chẽ, hỗ trợ bảo vệ quyền lợi cho các nhà đầu tư, dần dần khắc phục các nhược điểm và đẩy mạnh khai thác những ưu điểm của tiền mã hóa, phát triển thành công cụ hữu hiệu cho nền tài chính thời đại mới, bắt kịp tốc độ công nghiệp hóa của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. 
 
Thứ ba, nên tận dụng thế mạnh của công nghệ đằng sau tiền mã hóa thay vì tập trung nhiều vào việc thắt chặt quá mức cần thiết loại tiền này. Công nghệ Blockchain mang lại nhiều lợi thế cho hệ thống tài chính, đặc biệt là đối với hệ thống thanh toán.
 
Thứ tư, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tăng cường các biện pháp quản lí, giám sát đối với các giao dịch liên quan tới tiền mã hóa xuyên biên giới. 
 
Cuối cùng, cần có khung pháp lí hoàn thiện chỉ định rõ ràng, giúp doanh nghiệp và người dân có cái nhìn đầy đủ hơn về tiền mã hóa và công nghệ Blockchain.
 
Từ việc xem xét kinh nghiệm của các nước trên thế giới và thực tiễn Việt Nam thời gian qua cho thấy: Việc thừa nhận tiền mã hóa là điều thật sự cần thiết trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập toàn cầu và đối diện với nền công nghiệp 4.0. Nhưng thừa nhận ở mức độ nào và xây dựng khung pháp lí như thế nào để kiểm soát và quản lí nó một cách hiệu quả mới là điều mà chúng ta quan tâm. Mặc dù không có chức năng thanh toán, nhưng tiền mã hóa có thể được giao dịch như một loại chứng khoán theo mô hình của Thái Lan, để từ đó Nhà nước có thể quy định điều kiện phát hành, tham gia đầu tư, mua bán trao đổi tiền mã hóa trên các sàn giao dịch. Thu nhập có được từ hoạt động đầu tư tiền mã hóa sẽ được đánh thuế thu nhập cá nhân hoặc thu nhập doanh nghiệp, tùy vào chủ thể tham gia. Từ đó, Nhà nước có thể kiểm soát tốt các giao dịch liên quan đến loại tài sản đặc biệt này, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước, bảo đảm quyền tự do kinh doanh của công dân. Bằng cách đó, Nhà nước cũng có thể kiểm soát, ngăn ngừa và hạn chế tối đa việc sử dụng tiền mã hóa cho các hoạt động phi pháp như tài trợ khủng bố, rửa tiền, lừa đảo…
 
4. Kết luận 
 
Dưới góc độ kinh tế hay dưới góc độ kĩ thuật, cho đến nay, tiền mã hóa vẫn tồn tại và giao dịch mua bán, trao đổi tiền mã hóa vẫn đang diễn ra rất sôi động trên thế giới. Thực tế cho thấy, trên các sàn giao dịch quốc tế về tiền mã hóa, Việt Nam lại nằm trong số 10 quốc gia giao dịch về tiền mã hóa nhiều nhất trên thế giới. Tiền mã hóa hiện đang là cơn sốt cho giới tài chính nói riêng và cho toàn nền kinh tế nói chung. Bên cạnh những ích lợi, tiền mã hóa còn tiềm ẩn những rủi ro có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế thế giới, do vậy, cần có phương pháp quản lí, giám sát đúng đắn để không những phòng ngừa rủi ro mà còn khai thác hiệu quả tiềm năng của các công cụ tài chính thời đại mới này, góp phần phát triển nền kinh tế, làm tiền đề đẩy mạnh tiến độ hoàn thành Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
 
Tài liệu tham khảo:
 
1. Chainalysis (2022), The 2022 Geography of Cryptocurrency Report. https://blog.chainalysis.com/reports/2022-global-crypto-adoption-index/
2. FINMA (2018), Guidelines for enquiries regarding the regulatory
framework for initial coin offerings (ICOs).
3. Kharpal Arjun (2018), “There’s a $799 hack-proof smartphone designed to keep your cryptocurrencies safe”, CNBC, https://www.cnbc.com/2018/02/27/sikur-cryptocurrency-wallet-martphone.html
4. White  Adam  (16/12/2017),  GDAX’s  White  Sees  growing  Interest  in  Digital Currencies, Bloomberg Technology.
5. Möbert Jochen, Bitcoin: Myths, misconceptions and misunderstandings, 09/02/2018, EU Monitor Global financial markets, Deutsche Bank research.
6. Mark Gates (2018). Bản chất của Blockchain, Bitcoin, hợp đồng thông minh và tương lai của tiền tệ. NXB Lao động.
7. TS. Nguyễn Thị Ngọc Huyền (2018). Bitcoin và những vấn đề đặt ra. Tạp chí Tài chính. http://m.tapchitaichinh.vn/nghien-cuu--trao-doi/trao-doi-binhluan/bitcoin-va-nhung-van-de-dat-ra-142519.html
8. Võ Hữu Phước, TS. Võ Thị Quý (2017). Tiền ảo Bitcoin và một số khuyến nghị chính sách quản lý tại Việt Nam. Tạp chí tài chính. http://m.tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/tien-ao-bitcoin-va-motso-khuyen-nghi-chinh-sach-quan-ly-tien-ao-o-vietnam-128885.html
9. Các nước đang quản lý tiền kỹ thuật số như thế nào? (2018). https://vietstock.vn/2018/03/cacnuoc-dang-quan-ly-tien-ky-thuat-so-nhu-thenao-4309-589059.htm
10. Việt Nam: Chính phủ "mạnh tay với tiền ảo". (2018). https://www.bbc.com/vietnamese/business-43754321

PGS., TS. Lê Thị Kim Nhung và ThS. Nguyễn Lê Đức
Trường Đại học Thương mại

Bình luận Ý kiến của bạn sẽ được kiểm duyệt trước khi đăng. Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu
Đóng lại ok
Bình luận của bạn chờ kiểm duyệt từ Ban biên tập
Tại sao khu vực châu Á tránh được lạm phát cao?
Tại sao khu vực châu Á tránh được lạm phát cao?
13/12/2024 08:32 375 lượt xem
Bài viết giới thiệu nghiên cứu của Giáo sư Antonio Fatas (2024), trong đó phân tích những lý do dẫn đến “sự bất khả xâm phạm” đáng ngạc nhiên của châu Á, vốn trước đây, giống như tất cả các nền kinh tế đang phát triển, dễ bị ảnh hưởng bởi lạm phát ...
Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương Bahamas và kinh nghiệm đối với Việt Nam
Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương Bahamas và kinh nghiệm đối với Việt Nam
09/12/2024 08:32 474 lượt xem
Với mục tiêu tăng cường khả năng tiếp cận tài chính, giảm chi phí giao dịch, hỗ trợ phát triển kinh tế bền vững tại vùng đảo xa xôi, năm 2020, Bahamas trở thành quốc gia tiên phong trên toàn thế giới trong việc phát hành, lưu thông tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (NHTW) - CBDC với hệ thống Sand Dollar - tiền kỹ thuật số do NHTW Bahamas phát hành.
Sáng kiến về Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và lợi ích tham gia của Việt Nam
Sáng kiến về Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và lợi ích tham gia của Việt Nam
05/12/2024 07:51 715 lượt xem
Chiếm tới 60% dân số thế giới và đóng góp khoảng 40% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu, IPEF do Mỹ khởi xướng từ tháng 5/2022, bao gồm một số nền kinh tế phát triển nhanh, năng động trên thế giới và có thể đóng góp lớn vào tăng trưởng toàn cầu trong 3 thập kỷ tới (2020 - 2050)...
Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp xanh: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị chính sách
Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp xanh: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị chính sách
22/11/2024 10:50 1.223 lượt xem
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp toàn cầu đang có sự phát triển mạnh mẽ, trong đó có sự tăng trưởng đáng kể của thị trường trái phiếu xanh, xã hội, bền vững và liên kết bền vững (Green, Social, Sustainable, and Sustainability-Linked Bonds - GSSSB).
Kinh tế tư nhân: Động lực phát triển của Asean và bài học đối với Việt Nam
Kinh tế tư nhân: Động lực phát triển của Asean và bài học đối với Việt Nam
15/11/2024 10:30 1.470 lượt xem
Phát triển khu vực kinh tế tư nhân là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Tại Việt Nam, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định: “Kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế”.
Hệ thống xếp hạng tín nhiệm thay thế đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu - Kinh nghiệm từ châu Á và gợi ý cho  Việt Nam
Hệ thống xếp hạng tín nhiệm thay thế đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu - Kinh nghiệm từ châu Á và gợi ý cho Việt Nam
11/11/2024 10:22 1.432 lượt xem
Xếp hạng tín nhiệm không phải là một thuật ngữ xa lạ trên thế giới cũng như ở Việt Nam, đặc biệt là đối với hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp để huy động vốn.
Châu Á và Việt Nam đón đầu làn sóng kinh tế “bạc”
Châu Á và Việt Nam đón đầu làn sóng kinh tế “bạc”
03/11/2024 07:15 1.601 lượt xem
Ủy ban về quyền kinh tế, văn hóa và xã hội của Liên hợp quốc năm 2023 xác định già hóa dân số là một xu hướng mang tính toàn cầu. Xu hướng già hóa dân số không chỉ diễn ra mạnh mẽ ở châu Âu mà đã, đang và sẽ lan rộng sang khu vực châu Á, tạo ra những cơ hội lẫn thách thức không nhỏ đối với nền kinh tế, xã hội.
Quy định về cấp phép ngân hàng ảo tại Thái Lan và một số gợi ý cho  Việt Nam
Quy định về cấp phép ngân hàng ảo tại Thái Lan và một số gợi ý cho Việt Nam
30/10/2024 09:30 1.560 lượt xem
Tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và lĩnh vực tài chính trong những năm qua đã dẫn đến những thay đổi đáng kể trong hành vi của người tiêu dùng và hệ thống tài chính trên toàn cầu.
Những rủi ro cho nền kinh tế toàn cầu năm 2024 và hàm ý cho Việt Nam
Những rủi ro cho nền kinh tế toàn cầu năm 2024 và hàm ý cho Việt Nam
23/10/2024 08:04 12.339 lượt xem
Triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2024 cho thấy có sự cải thiện nhẹ so với năm 2023, với dự báo tăng trưởng đạt 3,1 - 3,2% GDP và lạm phát giảm xuống 5,8 - 5,9%.
Tác động của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế của một số quốc gia trong khu vực ASEAN
Tác động của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế của một số quốc gia trong khu vực ASEAN
14/10/2024 15:40 1.713 lượt xem
Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, kiều hối đang đóng một vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển.
Ngân hàng mở: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị đối với Việt Nam
Ngân hàng mở: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị đối với Việt Nam
08/10/2024 08:03 2.074 lượt xem
Ngân hàng mở là một khái niệm mới nổi trong ngành tài chính - ngân hàng, mang lại sự đổi mới và cách mạng hóa phương thức hoạt động của ngân hàng truyền thống.
Chính sách tín dụng nông nghiệp của Ấn Độ và kinh nghiệm đối với Việt Nam
Chính sách tín dụng nông nghiệp của Ấn Độ và kinh nghiệm đối với Việt Nam
03/10/2024 14:46 1.758 lượt xem
Nằm ở lưu vực sông Ấn và sông Hằng, Ấn Độ là một quốc gia có nền nông nghiệp lâu đời với quy mô thị trường ước đạt 372,94 tỉ USD vào cuối năm 2024, dự kiến ​​sẽ đạt 473,72 tỉ USD vào năm 2029 (Mordorintelligence, 2024).
Tác động của địa chính trị đến thương mại quốc tế
Tác động của địa chính trị đến thương mại quốc tế
01/10/2024 16:10 2.912 lượt xem
Bài viết giới thiệu một số kết quả nghiên cứu thực nghiệm về tác động của địa chính trị đến thương mại toàn cầu thông qua phương pháp nghiên cứu định tính với kỹ năng chính là khai thác, phân tích, tổng hợp và bình luận các thông tin thứ cấp từ các nghiên cứu có liên quan.
Pháp luật về giám sát tập đoàn tài chính tại Hàn Quốc và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Pháp luật về giám sát tập đoàn tài chính tại Hàn Quốc và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
30/09/2024 08:01 1.921 lượt xem
Tập đoàn tài chính không phải là một hình thái tổ chức hoạt động kinh doanh mới trên thị trường mà bắt đầu được hình thành từ những năm 60 tại Mỹ khi hiện tượng các ngân hàng với hoạt động cấp tín dụng kết nối các công ty bảo hiểm, chứng khoán thông qua sở hữu vốn...
Kinh nghiệm của Hàn Quốc trong đầu tư phát triển kinh tế vùng
Kinh nghiệm của Hàn Quốc trong đầu tư phát triển kinh tế vùng
26/09/2024 13:23 10.439 lượt xem
Việt Nam và Hàn Quốc có nhiều điểm tương đồng về lịch sử, cả hai quốc gia đều trải qua thời kỳ thuộc địa, chiến tranh và tái xây dựng trong hoàn cảnh có nhiều khó khăn.
Giá vàngXem chi tiết

Giá vàng - Xem theo ngày

Khu vực

Mua vào

Bán ra

HÀ NỘI

Vàng SJC 1L

81,600

83,600

TP.HỒ CHÍ MINH

Vàng SJC 1L

81,600

83,600

Vàng SJC 5c

81,600

83,620

Vàng nhẫn 9999

81,600

83,400

Vàng nữ trang 9999

81,500

83,000


Ngoại tệXem chi tiết
Tỷ giá - Xem theo ngày 
Ngân Hàng USD EUR GBP JPY
Mua vào Bán ra Mua vào Bán ra Mua vào Bán ra Mua vào Bán ra
Vietcombank 25,153 25,483 26,041 27,469 31,401 32,736 158.95 168.19
BIDV 25,183 25,483 26,192 27,397 31,737 32,670 160.03 167.75
VietinBank 25,180 25,483 26,272 27,472 31,695 33,705 161.47 169.22
Agribank 25,210 25,483 26,181 27,385 31,604 32,695 160.79 168.44
Eximbank 25,170 25,483 26,272 27,228 31,706 32,816 161.8 167.71
ACB 25,190 25,483 26,288 27,190 31,818 32,778 161.82 168.21
Sacombank 25,210 25,483 26,231 27,206 31,686 32,853 161.86 168.91
Techcombank 25,222 25,483 26,070 27,413 31,464 32,808 158.16 170.62
LPBank 25,190 25,485 26,543 27,441 32,072 32,600 162.71 169.79
DongA Bank 25,220 25,483 26,310 27,150 31,740 32,770 160.10 167.80
(Cập nhật trong ngày)
Lãi SuấtXem chi tiết
(Cập nhật trong ngày)
Ngân hàng
KKH
1 tuần
2 tuần
3 tuần
1 tháng
2 tháng
3 tháng
6 tháng
9 tháng
12 tháng
24 tháng
Vietcombank
0,10
0,20
0,20
-
1,60
1,60
1,90
2,90
2,90
4,60
4,70
BIDV
0,10
-
-
-
1,70
1,70
2,00
3,00
3,00
4,70
4,70
VietinBank
0,10
0,20
0,20
0,20
1,70
1,70
2,00
3,00
3,00
4,70
4,80
ACB
0,01
0,50
0,50
0,50
2,30
2,50
2,70
3,50
3,70
4,40
4,50
Sacombank
-
0,50
0,50
0,50
2,80
2,90
3,20
4,20
4,30
4,90
5,00
Techcombank
0,05
-
-
-
3,10
3,10
3,30
4,40
4,40
4,80
4,80
LPBank
0.20
0,20
0,20
0,20
3,00
3,00
3,20
4,20
4,20
5,30
5,60
DongA Bank
0,50
0,50
0,50
0,50
3,90
3,90
4,10
5,55
5,70
5,80
6,10
Agribank
0,20
-
-
-
1,70
1,70
2,00
3,00
3,00
4,70
4,80
Eximbank
0,10
0,50
0,50
0,50
3,10
3,30
3,40
4,70
4,30
5,00
5,80

Liên kết website
Bình chọn trực tuyến
Nội dung website có hữu ích với bạn không?