Các công ty phương Tây đang rời khỏi Nga, đồng nghĩa với việc thương mại với Trung Quốc sẽ mở rộng. Một số ngân hàng Nga đã đề nghị khách hàng mở tài khoản bằng tiền Trung Quốc. Nền kinh tế Trung Quốc là một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới. Liệu Nhân dân tệ (CNY) có thể cạnh tranh với USD trong hệ thống tài chính toàn cầu?

Một CNY - một con đường

Trở lại năm 2019, Moscow và Bắc Kinh quyết định từ bỏ các khoản thanh toán bằng đồng USD. Nhưng vào thời điểm đó, các ngân hàng Trung Quốc đã không loại bỏ đồng tiền của Mỹ. Tuy nhiên, hai nước đã thực hiện những bước đầu tiên hướng tới việc liên kết các hệ thống thanh toán điện tử.
 

Cạnh tranh giữa CNY và USD
 

Hiện nay, chủ đề chuyển đổi thương mại với Nga sang đồng Ruble - hoặc CNY lại được Trung Quốc đưa ra. Các tổ chức tín dụng ở Nga và Belarus cũng đang nghĩ đến việc chuyển đổi đơn vị tiền tệ thanh toán từ các đồng tiền phương Tây sang các đồng tiền khác. Ngân hàng Ngoại thương Nga (VTB), ngân hàng Nga duy nhất có giấy phép hoạt động tại Trung Quốc, cùng với Alfa-Bank, đang cho phép người Nga mở tài khoản và gửi tiền bằng đồng CNY. Doanh số giao dịch trong tháng 3/2022 của VTB bằng tiền Trung Quốc lên tới 960 triệu Ruble, cao gấp 21 lần so với tháng 2/2022.

Ngân hàng Trung ương Nga nhắc lại rằng, trong những năm gần đây, đã tăng tỷ trọng vàng và đồng CNY của Trung Quốc lên gần một nửa dự trữ ngoại hối. Sở giao dịch chứng khoán và tiền tệ Belarus đã thông báo bắt đầu giao dịch với đồng CNY.

Đồng tiền dự trữ lớn thứ 5 thế giới

Trung Quốc đã công bố tham vọng thúc đẩy quốc tế hóa đồng CNY từ 10 năm trước và bước đầu, đã có những thành công nhất định. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích Trung Quốc, ngay cả các biện pháp trừng phạt của phương Tây cũng như các hậu quả khác của chiến dịch đặc biệt ở Ukraine sẽ không dẫn đến sự thay đổi trật tự thế giới trên thị trường ngoại hối toàn cầu. Thành công thực sự sẽ đến với đồng CNY chỉ trong trường hợp cải cách cơ bản cấu trúc tài chính của Trung Quốc, tờ South China Morning Post viết.

Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho biết, các sự kiện ở Ukraine có thể "thay đổi quỹ đạo tài chính" của Trung Quốc. Trước đó, theo Fed, Bắc Kinh đang hướng tới sự cô lập khỏi hệ thống tiền tệ toàn cầu, và bây giờ, họ có thể tận dụng tình hình và đẩy mạnh quá trình quốc tế hóa đồng CNY.

Theo IMF, các ngân hàng trung ương trên thế giới nắm giữ số CNY tương đương 319 tỷ USD. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu, con số này không quá nhiều: khoảng 2,5% tổng dự trữ. Để so sánh, USD chiếm 60% dự trữ ngoại hối chính thức được công bố trên toàn cầu vào năm 2021; tỷ trọng này đã giảm từ 71% vào năm 2000, nhưng vẫn vượt xa tất cả các đồng tiền khác bao gồm đồng Euro (21%), Yên Nhật (6%), Bảng Anh (5%) và đồng CNY của Trung Quốc (2,5%) (Hình 1).
 

Hình 1: Tỷ trọng các đồng tiền trong dự trữ ngoại hối chính thức toàn cầu

Nguồn: IMF COFER

Như vậy, CNY là đồng tiền dự trữ lớn thứ 5 thế giới. Tỷ trọng của nó đã tăng đáng kể kể từ năm 2016, khi đồng CNY nhận được sự chấp thuận của IMF đưa vào rổ tiền tệ (còn được gọi là Quyền rút vốn đặc biệt - SDR). Đừng quên về dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn của Trung Quốc "Một vành đai - Một con đường". Song song với điều này, khối lượng đồng USD như một loại tiền tệ dự trữ đang giảm xuống.

Đồng thời, đồng CNY đã đạt vị trí thứ tư trên thị trường thanh toán quốc tế so với vị trí thứ 35 vào năm 2010: đứng đầu là đồng USD (40,51%); thứ hai: Euro (36,65%); thứ ba: Bảng Anh (5,89%); thứ tư: CNY (2,7%) và thứ năm: Yên Nhật (2,57%) (Hình 2).
 

Hình 2: Tỷ trọng các đồng tiền trong thanh toán quốc tế

 

Nguồn: https://www.statista.com/statistics/1189498/share-of-global-payments-by-currency/

Ông Vladislav Petlenko, Giám đốc đầu tư tại Sigma Global Management cho biết,  hiện nay, đồng CNY được sử dụng làm đồng tiền dự trữ ở khoảng 75 quốc gia trên thế giới. Đồng CNY đã được giao dịch trực tiếp giữa Trung Quốc với Úc và Nhật Bản. Nghĩa là, cả hai nước này đều không cần USD cho các giao dịch với Trung Quốc.

Các nhà phân tích ở Trung Đông cũng có quan điểm tương tự. "Nga sẽ mở đường cho sự kiểm soát thế giới của Trung Quốc", Abd al-Moneim Sayyid, cựu cố vấn của Tiểu vương Qatar, cho biết trên tờ báo Ai Cập Al-Ahram. Theo ý kiến ​​của ông, đồng CNY sẽ trở thành tiền tệ quốc tế mới, bởi vì, Trung Quốc có nền kinh tế mạnh và là nước sản xuất ra mọi thứ - "từ cái kim đến tên lửa".

Chính sách của phương Tây chỉ thúc đẩy Liên bang Nga giao thương với các nước châu Á. Và điều này không chỉ áp dụng cho Trung Quốc. Ví dụ, Ấn Độ và Nga đang thảo luận về việc tạo ra một cơ chế thanh toán bằng tiền tệ quốc gia. Các nhà xuất khẩu trong nước sẽ có thể được trả bằng đồng Rupee thay vì USD và Euro.

Mối đe dọa đối với đồng USD

Bằng cách này hay cách khác, Nga và Trung Quốc trong hoàn cảnh hiện nay sẽ gia tăng kim ngạch thương mại. Moscow hầu như không còn cách nào khác: Mỹ và các đồng minh đã đóng băng một nửa dự trữ ngoại hối của Nga, cấm giao dịch với Ngân hàng Trung ương và chặn một số ngân hàng chủ chốt tiếp cận SWIFT.

Trung Quốc là một trong những nước sở hữu dự trữ ngoại hối lớn nhất của Nga, chiếm tỷ trọng 13,8%, tương đương hơn 85 tỷ USD. Ngoài ra, Bắc Kinh là đối tác thương mại chính của Moscow. Kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước đã vượt 148 tỷ USD vào năm 2021.

Đồng thời, Washington tiếp tục đe dọa Bắc Kinh bằng các biện pháp trừng phạt vì lách các lệnh trừng phạt nhằm vào Moscow. Một công cụ để lách lệnh trừng phạt có thể là đồng CNY kỹ thuật số, được triển khai thí điểm hạn chế từ tháng 4/2020 và có thể áp dụng cho người nước ngoài vào tháng 2/2022. Giống như các loại tiền điện tử khác, nó cho phép bỏ qua một số kiểm tra ngân hàng về việc tuân thủ danh sách hàng hóa thuộc diện cấm vận.

Tại Washington, sự ra mắt đồng CNY kỹ thuật số đã gây ra một số lo ngại: đồng USD kỹ thuật số vẫn đang trong quá trình nghiên cứu, phát triển. Ngân hàng Trung ương Mỹ cho rằng với tốc độ này, vị thế thống trị quốc tế của đồng USD có thể bị lung lay. Hơn nữa, đồng Euro đang bám sát đồng tiền Mỹ. Hình 2 cho thấy, vào tháng 12/2021, đồng USD chiếm 40,51% thanh toán toàn cầu, trong khi đồng Euro chiếm 36,65%.

Triển vọng dài hạn

Tỷ trọng của đồng USD đã giảm đáng kể 11% từ năm 2000; ngược lại, tỷ trọng của đồng Euro đã giảm từ năm 2007 (26,1%) còn 21% vào năm 2021. Đồng CNY của Trung Quốc đã có một bước chuyển mình mạnh mẽ trên thị trường tài chính toàn cầu sau năm 2010, khi Chính phủ Trung Quốc bắt đầu tự do hóa tài khoản vốn và quốc tế hóa tiền tệ của nước này thông qua nhiều biện pháp chính sách. Vào năm 2016, đồng CNY đã được chấp thuận đưa vào SDR cùng USD, Euro, Yên Nhật và Bảng Anh với quyền số 10,92%, đứng sau USD (41,73%) và Euro (30,93%) đã tạo thêm động lực cho quá trình quốc tế hóa đồng CNY.

Vậy liệu đồng CNY có đặt ra thách thức thực tế đối với đồng USD về dài hạn hay không? Tỷ trọng lớn và ngày càng tăng của của nền kinh tế Trung Quốc trong GDP và thương mại toàn cầu chắc chắn sẽ kích thích việc sử dụng đồng CNY nhiều hơn trong định giá và thanh toán thương mại xuyên biên giới: tỷ trọng GDP của Trung Quốc trên GDP toàn cầu đã tăng từ 13,68% năm 2010 lên 18,72% năm 2021 (Hình 3); tỷ trọng thương mại của Trung Quốc so với thương mại toàn cầu đã tăng từ 4% khi bắt đầu gia nhập WTO năm 2001 lên 13,1% năm 2020.

Hình 3: Tỷ trọng GDP Trung Quốc so với GDP toàn cầu
 

Nguồn:https://www.statista.com/statistics/270439/chinas-share-of-global-gross-domestic-product-gdp/.

Bên cạnh đó, trong ngắn hạn, vai trò của đồng CNY với tư cách là tiền tệ thanh toán quốc tế sẽ bị hạn chế bởi Chính phủ Trung Quốc chưa sẵn sàng tự do hóa tài khoản vốn và cho phép giá trị của đồng tiền được xác định bởi các lực lượng thị trường. Vai trò của đồng CNY trong nền tài chính toàn cầu cuối cùng sẽ được xác định bởi mức độ cam kết mà chính phủ Trung Quốc thực hiện đối với các cải cách thị trường tài chính và nền kinh tế.

Tuy nhiên, do Trung Quốc có tầm ảnh hưởng với tư cách là một đối tác thương mại lớn của nhiều quốc gia khác và vai trò đặc biệt lớn của nước này trong thương mại hàng hóa toàn cầu; cuộc khủng hoảng địa chính trị trực tiếp giữa Nga và Ukraine và gián tiếp giữa Mỹ - NATO với Nga cùng với các lệnh cấm vận, đóng băng dự trữ ngoại hối, tài sản của Nga và các công dân Nga của các nước phương Tây; việc Nga buộc các quốc gia không thân thiện thanh toán dầu mỏ và khí đốt bằng đồng Ruble, không phải là không hợp lý khi hình dung một thế giới, trong đó, tỷ trọng áp đảo của đồng USD, Euro trong dự trữ ngoại hối, thanh toán quốc tế, đặc biệt đối với dầu mỏ, khí đốt không còn chỉ tính bằng USD, Euro, mà thay vào đó, sẽ sử dụng nhiều đồng tiền khác hơn như CNY, Ruble, Rupee… và đồng CNY có khả năng tiến xa hơn nữa, sẽ trở thành một trong những đồng tiền quốc tế chủ chốt.

Tài liệu và trích dẫn tham khảo:

[1]. An Huy, “Đồng USD đang thất thế trong dự trữ ngoại hối toàn cầu”, https://vneconomy.vn/dong-usd-dang-that-the-trong-du-tru-ngoai-hoi-toan-cau.htm, truy cập ngày 06/4/2022.
[2]. As Russia is increasingly cut off, can China’s yuan find a greater role as a global currency?, retrieved from https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3169658/russia-increasingly-cut-can-chinas-yuan-find-greater-role?module=perpetual_scroll_0&pgtype=article&campaign=3169658 on 06 April 2022. 
[3]. Carol Bertaut, Bastian von Beschwitz, Stephanie Curcuru, The International Role of the U.S. Dollar, FEDS notes, retrieved from https://www.federalreserve.gov/econres/notes/feds-notes/the-international-role-of-the-u-s-dollar-20211006.htm#:~:text=In%20part%20because%20of%20its,are%20denominated%20in%20U.S.%20dollars on 06 April 2022.
[4]. “Global economic flux means yuan bulls would do well to change focus from US dollar”, retrieved from https://www.scmp.com/comment/opinion/article/3173036/global-economic-flux-means-yuan-bulls-would-do-well-change-focus-us?module=opinion&pgtype=homepage on 05 April 2022.
[5]. GT staff reporters, “China delivers stellar trade performance as global clout grows after 20 years in WTO”, https://www.globaltimes.cn/page/202112/1240925.shtml, truy cập ngày 17/4.
[6]. Payne Lubbers & Alexandre Tanzi, “Yuan’s popularity for global payments hits highest in six years”, retrieved from https://www.dailymaverick.co.za/article/2022-01-20-yuans-popularity-for-global-payments-hits-highest-in-six-years/ on 06 April 2022
[7]. TS. Phạm Sỹ Thành, “Vì sao Trung Quốc đẩy mạnh phát triển tiền kỹ thuật số”, https://thesaigontimes.vn/vi-sao-trung-quoc-day-manh-phat-trien-tien-ky-thuat-so/, truy cập ngày 06/4/2022.
[8]. “The renminbi’s inclusion in the SDR adds impetus to its internationalization”, https://www.centralbanking.com/central-banks/currency/7863626/the-renminbis-inclusion-in-the-sdr-adds-impetus-to-its-internationalisation, truy cập ngày 17/04/
[9]. Дмитрий Ермаков, “Доллар - черная дыра". Станет ли юань главной мировой валютой”, https://ria.ru/20220404/kitay-1781314723.html, truy cập ngày 06/4/2022.

Nhật Trung
Đại học Hòa Bình