GDP khu vực đồng tiền chung châu Âu tăng trưởng ngoài kỳ vọng

Dữ liệu về tăng trưởng GDP quý II/2022 của khu vực đồng tiền chung châu Âu (Euro) đã khiến nhiều nhà kinh tế khá bất ngờ, với mức tăng theo quý là 0,7%, cao hơn mức 0,5% của quý I/2022 và cao hơn so với mức dự báo chỉ tăng 0,2%. Đây là mức tăng trưởng theo quý cao nhất trong 3 quý vừa qua, được hỗ trợ bởi sự mở cửa trở lại của ngành dịch vụ và du lịch, sự nới lỏng về các hạn chế liên quan đến dịch Covid-19 (Đồ thị 1). Tây Ban Nha, Ý và Pháp có mức tăng trưởng khá cao lần lượt ở mức 1,1%, 1% và 0,5%. Trong khi đó, Đức không tăng trưởng; một số nền kinh tế khác như Bồ Đào Nha tăng trưởng âm 0,2%, Lithuania âm 0,4%, Latvia âm 1,4%. Những con số này cho thấy đã manh nha xuất hiện dấu hiệu suy thoái kinh tế ở một góc nào đó của nền kinh tế khu vực này. Đồng thời, cuộc khủng hoảng năng lượng và cuộc chiến ở Ukraine chưa biết khi nào mới kết thúc, cũng như việc cắt giảm khí đốt tự nhiên từ Nga đang là những mối đe dọa triển vọng kinh tế trong các quý tới, gây áp lực hơn nữa cho lạm phát và tiếp đó là lãi suất.

Đồ thị 1: Tăng trưởng kinh tế khu vực châu Âu (% so với quý trước)

 

Nguồn: tradingeconomics
 

Tuy nhiên triển vọng kinh tế đang yếu đi, dự báo nguy cơ suy thoái kinh tế do đối mặt với nhiều thách thức

Theo các cuộc khảo sát kinh tế được công bố gần đây, triển vọng kinh tế có vẻ khá ảm đạm và không khả quan mặc dù các dữ liệu của nền kinh tế khu vực đồng Euro vẫn cho thấy đang mở rộng trong quý II/2022. Trong tháng 7/2022, chỉ số nhà quản trị mua hàng tổng hợp (PMI) đã giảm dưới mốc trung lập là 50 điểm - mức giảm lần đầu tiên kể từ tháng 2/2021, ở mức 49,4 điểm (Đồ thị 2).
 

Đồ thị 2: Chỉ số PMI có dấu hiệu thu hẹp dần

Nguồn: tradingeconomics
 

Đáng chú ý, chỉ số PMI sản xuất đã thu hẹp, giảm xuống mức 46,1 điểm kèm theo sự gia tăng kỷ lục trong việc dự trữ hàng hóa thành phẩm, cho thấy nhu cầu giảm lớn hơn dự kiến. Ngoài ra, các đơn đặt hàng mới đều giảm trong cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ. Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng liên tục giảm và ở mức thấp kỷ lục vào tháng 7/2022. Những chỉ số này xấu đi cho thấy triển vọng về kinh tế chung và tài chính của hộ gia đình đang trở nên kém lạc quan.
 

Đồ thị 3: Chỉ số niềm tin người tiêu dùng

Nguồn: tradingeconomics
 

Các chỉ số trên đây cộng hưởng với tỷ lệ lạm phát tăng cao kỷ lục trong tháng 7/2022 (Đồ thị 3) bất chấp những nỗ lực của Chính phủ nhằm kiềm chế tác động của sự tăng giá năng lượng và điều chỉnh tăng lãi suất, phù hợp với dự báo cho một cuộc suy thoái nhẹ sẽ diễn ra tại khu vực kinh tế đồng Euro vào cuối năm 2022.

Theo nghiên cứu của RaboBank, kịch bản cơ sở suy thoái kinh tế nhẹ có thể sẽ xảy ra vào cuối năm 2022, chủ yếu đến từ việc giá năng lượng duy trì ở mức cao và gia tăng liên tục, chứ không phải do thiếu năng lượng. Kịch bản tồi tệ hơn có thể diễn ra nếu như tình trạng thiếu khí đốt xảy ra khi Nga ngày càng siết chặt nhiều dòng khí đốt sang châu Âu, dẫn đến sự thu hẹp đáng kể các hoạt động kinh tế, đáng chú ý là hai nền kinh tế hàng đầu của châu Âu là Đức và Ý sẽ phải gánh chịu những thiệt hại nghiêm trọng¹. Điều này có thể sẽ đẩy toàn bộ châu lục vào suy thoái nhẹ.

Cũng đồng quan điểm này, đầu tháng 8/2022, Ủy ban châu Âu dự báo GDP khu vực sẽ tăng lần lượt 2,7% và 1,5% vào năm 2022 và năm 2023. Tuy nhiên, cơ quan này cảnh báo việc Nga cắt hoàn toàn nguồn cung khí đốt có thể dẫn tới một cuộc suy thoái trong năm 2023.

Lạm phát tiếp tục nóng lên

Các số liệu lạm phát trong tháng 7/2022 có thể sẽ khiến người tiêu dùng tại khu vực này và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) phải đau đầu nhiều hơn nữa. Lạm phát tháng 7/2022 đã đạt mức cao kỷ lục là 8,9% và chủ yếu là đóng góp do sự gia tăng của giá năng lượng (Đồ thị 4). Lạm phát của khu vực đồng Euro gần đây liên tục lập đỉnh do tác động từ xung đột Nga - Ukraine và các nền kinh tế mở cửa trở lại sau đợt phong tỏa vì dịch Covid-19. Tại Đức, lạm phát là 7,5%; tại Tây Ban Nha, lạm phát tăng lên mức cao nhất trong 38 năm trở lại đây, lên mức 10,8%.
 

Đồ thị 4: Lạm phát tăng cao kỷ lục


Nguồn: tradingeconomics

Chính sách tiền tệ thắt chặt để kiểm soát lạm phát

Nhằm hạn chế đà tăng liên tục của lạm phát, ngày 21/7/2022, ECB đã quyết định tăng lãi suất với mức là 50 điểm cơ bản. Đây là lần tăng lãi suất đầu tiên của ECB trong 11 năm. Mức lãi suất huy động âm (-0,5%) của ngân hàng này đã được duy trì kể từ năm 2014. Với mức tăng lãi suất mới, lãi suất tiền gửi hiện là 0%.

Tình thế tiến thoái lưỡng nan của các nhà hoạch định chính sách

Để chống lại lạm phát, các Ngân hàng Trung ương sẽ dùng các biện pháp để tác động làm giảm tổng cầu. Nhưng với diễn biến lạm phát hiện tại, nguyên nhân gia tăng không xuất phát nhiều đến từ việc nhu cầu tăng lên quá nóng của nền kinh tế mà lại do sự gián đoạn của chuỗi cung ứng khiến giá cả hàng hóa gia tăng. Chính vì vậy, sự suy thoái nhẹ của nền kinh tế có thể không đủ để làm giảm lạm phát. Và do đó, ECB có thể phải lựa chọn giữa việc để lạm phát hạ nhiệt hay là duy trì tăng trưởng kinh tế. Song, việc duy trì sự ổn định giá cả vẫn là nhiệm vụ chính của ECB. Sau cuộc họp tháng 7/2022, bà Lagarde - Chủ tịch ECB nhấn mạnh rằng “rủi ro lạm phát vẫn gia tăng, đặc biệt là trong ngắn hạn”. Đáng chú ý, những rủi ro lạm phát này sẽ càng trở nên trầm trọng hơn do sự mất giá gần đây của đồng Euro so với USD (mất giá 9,8%) (Đồ thị 5). ECB đang đối mặt với tình thế khó xử khi hoạch định chính sách. Việc tăng lãi suất mạnh có thể làm tăng nguy cơ suy thoái kinh tế và nguy cơ khủng hoảng nợ giữa các thành viên của khu vực. Kinh tế khu vực không chỉ đang đối diện tình trạng chôn chân trong lạm phát mà nhiều dấu hiệu cho thấy kinh tế đang tăng trưởng chậm lại rõ rệt.
 

Đồ thị 5: Diễn biến tỷ giá EUR/USD

Nguồn: tradingeconomics

 
Nguy cơ suy thoái dần hiện hữu

Như vậy, với những đánh giá nhận định trên đây, việc kinh tế Đức lao dốc, lạm phát gia tăng tại toàn khu vực châu Âu làm bào mòn sức mua của người tiêu dùng, chính sách tiền tệ thắt chặt, trong khi đó, một cuộc khủng hoảng năng lượng vẫn đang rình rập là những yếu tố có thể đẩy kinh tế khu vực vào một cuộc suy thoái kinh tế.