Chiến lược phát triển bảo hiểm tiền gửi (BHTG) đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Chiến lược phát triển BHTG) đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 30/12/2022. Trên cơ sở kế thừa, phát huy thành tựu đã đạt được, kết hợp quan điểm chỉ đạo đổi mới, phát triển, hội nhập quốc tế của Đảng, Nhà nước, Chiến lược phát triển BHTG đã đưa ra tầm nhìn, quan điểm định hướng, mục tiêu cụ thể và những giải pháp căn bản nhằm kiên trì thực hiện tốt mục tiêu đã được thông qua trong Luật BHTG: “Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần tích cực duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng”. Chiến lược phát triển BHTG phù hợp với xu thế toàn cầu và yêu cầu thực tiễn tại Việt Nam. 

 

Định hướng phát triển Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) đến năm 2030
 

Những năm gần đây, hệ thống ngân hàng Việt Nam không nằm ngoài xu thế toàn cầu hóa và hiện đại hóa. Kết quả của những hoạt động này là tăng trưởng nhanh chóng về sản phẩm mới; tiết kiệm chi phí và hợp lí hóa quy trình hoạt động, góp phần tăng năng lực cạnh tranh, quy mô vốn và tài sản của hệ thống ngân hàng. Sự tích hợp số hóa và công nghệ vào mọi lĩnh vực ngân hàng giúp tăng sự tiện lợi cho khách hàng, kích thích tăng số lượng và tổng tài sản của hệ thống ngân hàng thông qua số lượng người gửi tiền và số dư tiền gửi tăng cao. Do đó, vấn đề hoạch định chiến lược trung, dài hạn nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách cho hoạt động BHTG, qua đó cụ thể hóa mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền được Chính phủ giao phó ngày càng trở nên quan trọng.
 

Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã xác định “Phát triển BHTGVN theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là cơ quan đại diện chủ sở hữu; thực hiện mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng”.
 

Bên cạnh đó, tăng cường năng lực tài chính, nâng cao năng lực hoạt động, hoàn thiện mô hình tổ chức, nâng cao trình độ cán bộ, áp dụng công nghệ hiện đại nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát, kiểm tra, tham gia kiểm soát đặc biệt, phát hiện, cảnh báo sớm những rủi ro tiềm ẩn đối với tổ chức tham gia BHTG; tham gia tái cơ cấu có hiệu quả đối với các tổ chức tín dụng yếu kém; tính và thu phí BHTG, quản lí nguồn vốn đầu tư, tuyên truyền chính sách BHTG, chi trả bảo hiểm theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và các quy định của pháp luật Việt Nam là các nhiệm vụ cần được tập trung thực hiện trong thời gian tới.
 

Định hướng phát triển BHTGVN hiện nay hoàn toàn phù hợp với xu hướng tiến hành cải cách, nâng cao năng lực hoạt động của hệ thống BHTG của các tổ chức BHTG quốc tế nhằm bảo vệ tốt hơn người gửi tiền thông qua các hoạt động như: Tăng cường chức năng và quyền hạn của tổ chức BHTG trong lĩnh vực xử lí các tổ chức tài chính yếu kém; điều chỉnh chính sách BHTG để bảo vệ tốt hơn người gửi tiền hay tạo thuận lợi hơn cho các tổ chức tham gia BHTG; thúc đẩy hợp tác, trao đổi quốc tế về BHTG nhằm tăng cường bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và duy trì ổn định tài chính.
 

Ngoài ra, bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả (Bộ nguyên tắc) do Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI) ban hành tiếp tục được nhiều quốc gia (trong đó có Việt Nam) công nhận và sử dụng như là một công cụ đánh giá tính hiệu quả của hệ thống BHTG tại các quốc gia. Năm 2017, BHTGVN đã tiến hành tự đánh giá hệ thống BHTG (thuộc Chương trình tự đánh giá theo bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả - SATAP), dưới sự hỗ trợ của IADI, từ đó đưa ra các khuyến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các cơ quan liên quan nhằm cải thiện hoạt động của tổ chức BHTG, hướng tới thông lệ quốc tế tốt nhất. Do đó, bộ nguyên tắc và kết quả của chương trình SATAP luôn được coi là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích trong quá trình hoạch định chiến lược, chính sách BHTG cũng như phục vụ cho quá trình sửa đổi, bổ sung Luật BHTG hiện nay. 
 

Từ bối cảnh trên cùng với tầm quan trọng của một cơ quan đóng góp quan trọng đối với sự ổn định tài chính quốc gia, Chiến lược phát triển BHTG xác định tăng cường năng lực hệ thống theo hướng đáp ứng các nguyên tắc trong bộ nguyên tắc của IADI, phù hợp với định hướng tổng thể Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng và thực tiễn tại Việt Nam.

 

Chiến lược phát triển BHTG phản ánh thông lệ quốc tế tiên tiến về BHTG
 

Trên cơ sở những kết quả đạt được trong triển khai chính sách BHTG, đánh giá về khó khăn, vướng mắc trong quá trình hoạt động cũng như cơ hội và thách thức trong thời gian tới, Chiến lược phát triển BHTG xác định rõ hệ thống quan điểm định hướng phát triển BHTG trong trung và dài hạn là: Một là, sự phát triển của BHTGVN góp phần ổn định hệ thống tài chính, ngân hàng Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế - xã hội đất nước; hai là, kiên trì mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng; ba là, tăng cường vai trò của BHTGVN trong quá trình tham gia tái cơ cấu các tổ chức tham gia BHTG yếu kém gắn với xử lí nợ xấu; bốn là, tăng cường nghiên cứu và áp dụng các chuẩn mực quốc tế vào hoạt động BHTG cũng như các hoạt động nghiệp vụ liên quan đến các tổ chức tham gia BHTG; năm là, nhận thức sâu sắc ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại và đổi mới sáng tạo đi đôi với phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao. 
 

Theo đó, Chiến lược phát triển BHTG tập trung vào 3 mục tiêu chính: Thứ nhất, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần tích cực duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia; thứ hai, nâng cao chất lượng, hiệu quả trong hoạt động BHTG theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và các quy định của pháp luật Việt Nam; thứ ba, tăng cường năng lực tài chính của tổ chức BHTG để khẳng định cam kết của Nhà nước và nâng cao niềm tin của người gửi tiền đối với chính sách BHTG, đảm bảo nguồn lực triển khai hiệu quả hoạt động BHTG. 
 

Các mục tiêu cụ thể cũng được xây dựng một cách toàn diện, bao quát trên tất cả các khía cạnh, có sự tiếp nối thành quả của giai đoạn trước:
 

Thứ nhất, về hạn mức trả tiền bảo hiểm, phấn đấu tỉ lệ người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ trên tổng số người gửi tiền được bảo hiểm đạt 92% - 95%, đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế. Với hạn mức 125 triệu đồng theo Quyết định số 32/2021/QĐ-TTg ngày 20/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về hạn mức trả tiền bảo hiểm áp dụng từ ngày 12/12/2021, tỉ lệ người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ/tổng số người gửi tiền được bảo hiểm hiện nay là 91,16% (theo số liệu tại thời điểm 31/12/2021). Hạn mức này được đánh giá phù hợp với năng lực tài chính hiện nay của BHTGVN, phù hợp với các điều kiện kinh tế vĩ mô, đáp ứng được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam và phù hợp với thông lệ quốc tế.
 

Để đảm bảo mục tiêu chính sách công của tổ chức BHTG, IADI đã khuyến nghị các tổ chức thành viên cần đặt mục tiêu bảo hiểm lên đến 95% số người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ. Đây là mức mà nhiều tổ chức BHTG đã đạt được và là mục tiêu hướng tới của BHTGVN. Tuy nhiên, để định hướng gia tăng tỉ lệ người gửi tiền được bảo hiểm trên tổng số người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ đạt 92 - 95%, đòi hỏi tổ chức BHTGVN cần tiếp tục nâng cao năng lực tài chính, tăng cường vai trò của tổ chức BHTG trong việc hỗ trợ hiệu quả quá trình tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng; đồng thời, quản lí, đầu tư nguồn vốn một cách an toàn, hiệu quả, đảm bảo thanh khoản tốt để luôn sẵn sàng bảo vệ người gửi tiền. 
 

Thứ hai, về thời gian chi trả thực tế, phấn đấu rút ngắn thời gian chi trả thực tế kể từ khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm đến năm 2025 là 30 ngày làm việc và đến năm 2030 là 15 ngày làm việc, nhằm giúp người gửi tiền được tiếp cận sớm với tiền gửi của mình khi tổ chức tham gia BHTG được xử lí. Nguyên tắc 15, Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển BHTG hiệu quả của IADI cũng nhận định: “Hệ thống BHTG cần thực hiện việc chi trả kịp thời cho người gửi tiền để góp phần ổn định tài chính”. Cụ thể, “tổ chức BHTG có thể chi trả phần lớn người gửi tiền được bảo hiểm trong vòng 07 ngày làm việc. Nếu hiện chưa đạt được mục tiêu này, tổ chức BHTG cần có kế hoạch đáng tin cậy để đạt được mục tiêu đó”. Nhìn ra thế giới, theo kết quả khảo sát thường niên của IADI năm 2021, có 62% trên tổng số 110 tổ chức BHTG tham gia khảo sát đã thực hiện chi trả trong vòng 07 ngày, trong đó tỉ lệ cao nhất (chiếm 78%) thuộc về tổ chức BHTG tại châu Âu và tỉ lệ thấp nhất thuộc về các tổ chức BHTG tại khu vực châu Á (44%). Có thể thấy, con số trên là khá cao, phản ánh xu hướng rút ngắn thời gian chi trả BHTG là một trong những biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và góp phần ổn định hệ thống tài chính quốc gia. 
 

BHTGVN đề xuất phấn đấu rút ngắn thời gian chi trả thực tế kể từ khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm xuống 30 ngày làm việc vào năm 2025 và 15 ngày làm việc vào năm 2030. Điều đó cho thấy nỗ lực của tổ chức BHTG nhằm khắc phục những khó khăn, hạn chế hiện có để tiến gần hơn đến những thông lệ, chuẩn mực quốc tế tốt nhất đã được nhiều nước thực hiện và được hướng dẫn áp dụng tại bộ nguyên tắc cơ bản nhằm chi trả nhanh và kịp thời cho người gửi tiền. 
 

Thứ ba, về nhận thức công chúng đối với BHTG, phấn đấu mục tiêu đến năm 2025 có 45% và đến năm 2030 có 55% người gửi tiền nắm bắt được các nội dung cốt lõi của chính sách BHTG, bao gồm: Quyền và lợi ích hợp pháp của mình được BHTGVN bảo vệ như thế nào, phạm vi tiền gửi được bảo hiểm, hạn mức trả tiền bảo hiểm, thông tin cơ bản về tổ chức BHTG.
 

Mục tiêu nói trên được xác định trên cơ sở các nghiên cứu quốc tế về mức độ nhận thức công chúng để đảm bảo niềm tin vào hệ thống ngân hàng và ổn định tài chính. Theo số liệu mới nhất được cập nhật, Tổng công ty BHTG Malaysia (PIDM) đã đạt được mức độ nhận thức công chúng về BHTG cao nhất kể từ khi tổ chức này được thành lập vào năm 2005 (81%). Trước đó, nhận thức công chúng của PIDM liên tục được cải thiện mỗi năm (62% trong năm 2019, 72% trong năm 2020). Ủy ban Bảo vệ tiền gửi Hồng Kông cũng ghi nhận mức độ nhận thức về BHTG tăng mạnh, đạt mức 79% trong các năm gần đây so với mức 66% ở giai đoạn đầu khi hệ thống BHTG đi vào hoạt động. Tại Đài Loan, mức độ nhận thức công chúng về BHTG đang ở mức 68,7%, vượt kế hoạch đề ra và đang tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền nhằm nâng cao chỉ số trên. Trong kế hoạch 5 năm của mình (2022 - 2027), Tổng công ty BHTG Canada xác định nhận thức công chúng về BHTG cần đạt 60 - 65% (hiện tại đang đạt mức 61,3%). 
 

Để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần bảo đảm hoạt động an toàn của các tổ chức tín dụng, giữ gìn niềm tin của công chúng đối với hệ thống ngân hàng, BHTGVN xác định mục tiêu mức độ nhận thức công chúng, đồng thời coi đây là tiền đề để tiếp tục đẩy mạnh truyền thông trong giai đoạn tiếp theo.
 

Trên cơ sở mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể của Chiến lược phát triển BHTG, có 05 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm được đề ra trong Chiến lược như sau: Thứ nhất, hoàn thiện cơ sở pháp lí liên quan đến BHTG, tập trung nghiên cứu, đề xuất các nội dung sửa đổi, bổ sung liên quan đến Luật BHTG, hệ thống các văn bản hướng dẫn nhằm triển khai các hoạt động của tổ chức BHTG; thứ hai, hoàn thiện chính sách BHTG về hạn mức trả tiền bảo hiểm; thứ ba, nâng cao hiệu quả hoạt động nghiệp vụ BHTG theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tế tại Việt Nam; thứ tư, nghiên cứu, đề xuất kí kết thỏa thuận hợp tác về BHTG xuyên quốc gia nhằm bảo vệ người gửi tiền tại các chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam cũng như tại chi nhánh ngân hàng Việt Nam hoạt động ở nước ngoài và cơ chế bảo vệ pháp lí cho tổ chức, cá nhân làm việc cho tổ chức BHTG trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao; thứ năm, cải tiến bộ máy quản trị, điều hành của tổ chức BHTG, tăng cường năng lực tài chính, tham gia có hiệu quả vào quá trình chuyển đổi số và mở rộng hợp tác quốc tế nhằm hỗ trợ đắc lực cho quá trình phát triển của BHTGVN.
 

Tầm nhìn chiến lược quyết định phương thức tư duy và cách thức hành động. Ngay sau khi Chiến lược phát triển BHTG được phê duyệt, BHTGVN sẽ triển khai Chương trình hành động nhằm triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ và giải pháp theo từng giai đoạn, phấn đấu đạt được mục tiêu tổng quát và các mục tiêu cụ thể của Chiến lược.
 

Trong một thế giới luôn biến động không ngừng, đòi hỏi mỗi quốc gia nói chung và các ngành trong nền kinh tế cần thay đổi nhanh chóng để thích nghi với những biến đổi tương ứng. Việc tiếp cận với những thông lệ và kinh nghiệm quốc tế tiên tiến về BHTG đã mang lại tầm nhìn, những cơ sở định hướng rõ ràng cho hành trình tương lai của BHTGVN. Theo đó, với sự đoàn kết, học hỏi và trau dồi kĩ năng, kiến thức của đội ngũ cán bộ, BHTGVN sẽ vượt qua mọi khó khăn, thách thức và kiên trì theo đuổi mục tiêu Chiến lược phát triển BHTG đề ra, đưa tổ chức vươn tới tầm cao mới trên chặng đường phát triển và hội nhập, xứng đáng với niềm tin, trọng trách mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.

ThS. Mai Việt Trung