Sự nối tiếp các gói hỗ trợ tài chính - tiền tệ chống dịch Covid-19

Từ đầu năm 2020 đến nay, Việt Nam đã trải qua 04 đợt dịch Covid-19; quy mô, địa bàn và mức độ lây lan qua mỗi đợt dịch bệnh bùng phát đều có xu hướng phức tạp hơn.

Các biện pháp quyết liệt, triệt để và quy mô nhất, kể cả chưa có tiền lệ, được các cơ quan chức năng các cấp liên tiếp đưa ra. Quốc hội cho phép Chính phủ áp dụng một số cơ chế đặc biệt, đặc thù, đặc cách ban hành các Nghị quyết để kịp thời áp dụng các biện pháp phù hợp đáp ứng yêu cầu cấp bách phòng, chống dịch.

Đồng thời, các biện pháp tài chính, tiền tệ, tín dụng cũng được triển khai đồng bộ, với việc huy động tổng hợp các nguồn lực: Theo Chính phủ, ước tính năm 2021, các giải pháp tài khóa hỗ trợ doanh nghiệp, người dân bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 có quy mô 185.984 tỷ đồng, tương đương 2,2% GDP; ngoài ra, đã thực hiện các chính sách miễn, giảm cước phí viễn thông, học phí, tiền điện và chi hỗ trợ từ các quỹ bảo hiểm với tổng quy mô 83.480 tỷ đồng. Như vậy, tổng quy mô các chính sách chi hỗ trợ từ tài khóa và ngoài tài khóa là 269.464 tỷ đồng, tương đương 3,2% GDP.

Tính đến hết tháng 10/2021, ngân sách Nhà nước đã cấp thực hiện phòng, chống dịch Covid-19 là 30.489,78 tỷ đồng; các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước đã hỗ trợ khoảng 2.000 tỷ đồng; các tổ chức, chính phủ các nước đã tài trợ khoảng 20 triệu USD. Theo dự kiến của Chính phủ, cả năm 2021, các cấp, các ngành thực hiện miễn, giảm, gia hạn thuế, tiền thuê đất, phí, lệ phí cho doanh nghiệp với tổng số tiền khoảng 118 nghìn tỷ đồng.

Theo Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trong chuyến thăm, chúc Tết Nguyên đán 2022 và tặng quà đội ngũ cán bộ, y, bác sĩ, nhân viên y tế Thành phố Hồ Chí Minh sáng 24/01/2022 tại Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, cả nước đã dành gần 71.500 tỷ đồng hỗ trợ 742.000 lượt người sử dụng lao động, 42,8 triệu người lao động; xuất cấp trên 158.000 tấn gạo hỗ trợ người dân gặp khó khăn.

Từ tháng 10/2021, hỗ trợ từ Quỹ bảo hiểm thất nghiệp khoảng 38.000 tỷ đồng để hỗ trợ cho trên 12,8 triệu người lao động và 386 nghìn người sử dụng lao động. Công đoàn các cấp đã chi hỗ trợ đoàn viên, người lao động và các lực lượng tuyến đầu chống dịch gần 4,4 nghìn tỷ đồng từ nguồn tài chính công đoàn và nguồn xã hội hóa.

Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng đã miễn, giảm, hạ lãi suất cho trên 1,9 triệu khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch với dư nợ gần 3,79 triệu tỷ đồng; cho vay mới lãi suất thấp hơn so với trước dịch với doanh số lũy kế từ ngày 23/01/2020 đến ngày 20/12/2021 đạt trên 7,4 triệu tỷ đồng cho hơn 1,3 triệu khách hàng. Riêng Ngân hàng Chính sách xã hội đã thực hiện gia hạn nợ cho 258.947 khách hàng với dư nợ 6.063 tỷ đồng, cho vay mới đối với 3.505.557 ​khách hàng với số tiền 129.758 tỷ đồng. Đối với việc thực hiện tái cấp vốn dành cho Ngân hàng Chính sách xã hội để cho vay hỗ trợ trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất kinh doanh đối với người lao động theo Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 01/7/2021 của Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, Nghị quyết số 126/NQ-CP ngày 08/10/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 68/NQ-CP, Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg ngày 07/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định về việc thực hiện một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19 và Quyết định số 33/2021/QĐ-TTg ngày 06/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg. Kết quả, Ngân hàng Chính sách xã hội đã giải ngân trên 63 tỉnh, thành phố với số tiền hơn 2.011 tỷ đồng đối với 2.333 đơn vị sử dụng lao động để trả lương ngừng việc và trả lương phục hồi sản xuất cho 530.474 lượt người lao động.

Thực hiện Nghị quyết số 63/NQ-CP ngày 29/6/2021 của Chính phủ về các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải ngân vốn đầu tư công và xuất khẩu bền vững những tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022, dưới sự chỉ đạo của NHNN, 16 ngân hàng thương mại đã tích cực thực hiện giảm lãi suất với tổng số tiền lãi giảm lũy kế từ ngày 15/7/2021 đến ngày 31/12/2021 là 21.244 tỷ đồng, đạt 105,13% so với cam kết.

Song song đó, các ngân hàng tiếp tục thực hiện các chương trình miễn, giảm phí dịch vụ thanh toán cho người dân, doanh nghiệp với tổng số phí dịch vụ thanh toán mà NHNN và Napas giảm để hỗ trợ nền kinh tế trong năm 2021 khoảng 1.557 tỷ đồng. Nhờ đó, các tổ chức tín dụng tiếp tục giảm, miễn phí dịch vụ thanh toán, miễn phí chuyển tiền cho khách hàng; phát triển thanh toán không dùng tiền mặt; tăng cường các ứng dụng công nghệ tạo thuận tiện cho việc chuyển tiền ủng hộ Quỹ Vắc-xin phòng, chống Covid-19; miễn phí các giao dịch chuyển tiền từ tài khoản tiền gửi của Ngân hàng Chính sách xã hội khi chuyển tiền cho vay người sử dụng lao động trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất.

Ngoài ra, Chính phủ cho phép coi khoản chi ủng hộ, tài trợ của doanh nghiệp, tổ chức cho các hoạt động phòng, chống dịch Covid-19 là chi phí hợp lý, hợp lệ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Trong tháng 9/2021, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đồng ý miễn, giảm thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp với quy mô khoảng 21,3 nghìn tỷ đồng. Đồng thời, Chính phủ tiếp tục ban hành, thực hiện các chính sách bảo đảm an sinh xã hội, hỗ trợ người lao động, nhóm yếu thế. Theo tinh thần Nghị quyết số 68/NQ-CP, Thông tư số 120/2021/TT-BTC ngày 24/12/2021 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định mức thu một số khoản phí, lệ phí nhằm hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho đối tượng chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, có 37 khoản phí, lệ phí được giảm với mức giảm từ 10 - 50% so với quy định hiện hành và có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2022 đến hết ngày 30/6/2022. Như vậy, từ đầu năm 2022 đến nay, Bộ Tài chính tiếp tục bổ sung thêm 3 khoản phí, lệ phí vào danh mục các khoản phí, lệ phí được giảm, đó là: Giảm 50% đối với lệ phí cấp giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe cơ giới, xe máy chuyên dùng; giảm 50% phí trình báo đường thủy nội địa; giảm 20% phí sử dụng tần số vô tuyến điện đối với nghiệp vụ di động mặt đất (mạng viễn thông di động mặt đất nhắn tin dùng riêng và mạng viễn thông dùng riêng sử dụng tần số thuộc nghiệp vụ di động, mạng viễn thông di động mặt đất trung kế). Thông tư số 120/2021/TT-BTC cũng quy định rõ cách tính phí đối với phí sử dụng đường bộ quy định tại số thứ tự 28 và phí sử dụng tần số vô tuyến điện được quy định tại số thứ tự 36 trong Biểu nêu tại Thông tư số 120/2021/TT-BTC. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp đã ban hành chính sách hỗ trợ giảm giá điện (khoảng 4.500 tỷ đồng), giảm tiền nước, dịch vụ viễn thông, internet (khoảng 10.000 tỷ đồng)…

Chính phủ cũng đã ban hành chính sách về mua và sử dụng vắc-xin phòng Covid-19; thành lập Quỹ Vắc-xin phòng Covid-19 để tiếp nhận, quản lý, sử dụng các nguồn tài trợ, hỗ trợ mua và tự nghiên cứu, sản xuất vắc-xin, tiêm phòng miễn phí cho toàn dân trên cả nước…

Đặc biệt, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, theo đó, tổng quy mô gói hỗ trợ gần 350.000 tỷ đồng (trong đó, hỗ trợ tài khóa khoảng 291.000 tỷ đồng; hỗ trợ tiền tệ khoảng 46.000 tỷ đồng, hỗ trợ qua các quỹ khác gần 10.000 tỷ đồng và một số khoản khác) là một sự kiện chưa từng có và lớn nhất trong chuỗi các gói hỗ trợ phục hồi và kích thích phát triển kinh tế trong suốt thời gian chống dịch Covid-19 từ trước đến nay.

Cụ thể, năm 2022, thuế giá trị gia tăng sẽ giảm 2% (còn 8%) thuế suất thuế giá trị gia tăng áp dụng đối với các nhóm hàng hóa, dịch vụ đang áp dụng mức thuế suất phổ thông 10%, trừ nhóm hàng hóa, dịch vụ viễn thông, công nghệ thông tin, hoạt động tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, kinh doanh bất động sản, sản xuất kim loại và sản xuất sản phẩm từ kim loại đúc sẵn, ngành khai khoáng (không kể khai thác than), sản xuất than cốc, dầu mỏ tinh chế, sản xuất hóa chất và sản phẩm hóa chất, các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Đồng thời, tăng chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách Nhà nước tối đa 176 nghìn tỷ đồng, tập trung trong 2 năm 2022 và 2023; trong đó, có các khoản chi cho y tế; an sinh xã hội, lao động, việc làm; hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng...; sử dụng tối đa 46 nghìn tỷ đồng từ các nguồn tài chính hợp pháp khác để nhập khẩu vắc-xin, thuốc điều trị và thiết bị, vật tư y tế phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 trong trường hợp cần thiết. Chính phủ sẽ sử dụng 5 nghìn tỷ đồng từ Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích để phát triển hạ tầng viễn thông và internet; trong đó, trích 1 nghìn tỷ đồng thực hiện Chương trình “Sóng và máy tính cho em”; sử dụng khoảng 5 nghìn tỷ đồng Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp để đổi mới công nghệ, ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp khoa học công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; giải mã công nghệ; mua thiết bị, máy móc, nguyên vật liệu cho đổi mới công nghệ, phục vụ trực tiếp hoạt động sản xuất kinh doanh...

Theo chỉ đạo của Chính phủ, các nhiệm vụ, giải pháp và các chính sách hỗ trợ phát triển tạo động lực kích thích cho cả tổng cung và tổng cầu; tập trung hỗ trợ cả về thể chế hành chính và về tài chính - tín dụng, cắt giảm chi phí, tháo gỡ khó khăn về tài chính, dòng tiền cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh. Các công cụ chính sách tiền tệ tiếp tục được NHNN điều hành đồng bộ, linh hoạt góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, hỗ trợ tích cực cho phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; giữ ổn định tỷ lệ tối đa vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn, tính toán hợp lý tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Các tổ chức tín dụng tiếp tục tiết giảm chi phí hoạt động để phấn đấu giảm lãi suất cho vay khoảng 0,5 - 1% trong 2 năm 2022 và 2023, nhất là đối với lĩnh vực ưu tiên; tiếp tục cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ, miễn, giảm lãi vay đối với khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19; tiếp tục tái cấp vốn đối với Ngân hàng Chính sách xã hội để cho người sử dụng lao động vay trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất, bảo đảm tính khả thi và tổ chức triển khai nhanh trong thực tế. Ngoài ra, tiếp tục cơ cấu lại các ngân hàng được kiểm soát đặc biệt...

Những kết quả kỳ vọng

Tất cả những hỗ trợ tài chính - tiền tệ nói trên, cùng với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự nỗ lực, cố gắng, phối hợp chặt chẽ của các cơ quan trung ương và địa phương, nhất là các lực lượng tuyến đầu chống dịch như y tế, quân đội, công an..., sự đoàn kết, đồng tình, ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, doanh nghiệp, sẽ tạo tác động cộng hưởng tích cực duy trì hợp lý các hoạt động sản xuất kinh doanh ở nơi đủ điều kiện, hạn chế đứt gãy chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng và có nhiều chuyển biến tích cực trong ổn định đời sống nhân dân, phục hồi và tiếp tục phát triển kinh tế - xã hội. Các doanh nghiệp giảm nhẹ khó khăn, tăng sức chống chịu và tăng thêm xung lực hỗ trợ phục hồi, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và duy trì động lực tăng trưởng kinh tế đất nước. Quá trình cơ cấu lại nền kinh tế được đẩy mạnh rõ rệt theo hướng coi trọng hơn thị trường và củng cố các chuỗi cung ứng trong nước; thúc đẩy chuyển đổi số trong cả quản lý và sản xuất kinh doanh, lưu thông phân phối và các hoạt động xã hội truyền thống khác.

Kỳ vọng của thị trường bất động sản vào gói hỗ trợ tài chính - tiền tệ gần  350.000 tỷ đồng được thể hiện cả ở tác động trực tiếp và gián tiếp, trước mắt và lâu dài.

Trước hết, kỳ vọng gói hỗ trợ này sẽ trực tiếp làm tăng tổng cầu có khả năng thanh toán trên phân khúc nhà ở xã hội từ dòng tiền trích trong gói hỗ trợ chi cho vay để mua nhà ở xã hội đối với các đối tượng người có thu nhập thấp và khó khăn về nhà ở theo như dự kiến. Đây sẽ là xung lực và tin tốt cho các nhà đầu tư và chủ dự án xây nhà xã hội trong hai năm tới.

Khác với chính sách miễn, giảm thuế, phí chỉ tập trung vào thuế trực thu như thuế thu nhập doanh nghiệp đối với nhóm khó khăn, khủng hoảng, gói hỗ trợ gần 350.000 tỷ đồng lần này có bao quát thêm thuế gián thu là giảm 2% thuế giá trị gia tăng, từ mức phổ thông hiện nay là 10%. Điều này có tác động đến toàn bộ giao dịch trên thị trường, nhất là cải thiện tổng cầu do người tiêu dùng tiết kiệm được 2% chi tiêu; đồng thời, giúp kiềm chế việc tăng chỉ số giá tiêu dùng hàng hóa dịch vụ trong nước, có lợi cho doanh nghiệp, tăng cung cho thị trường. Nói cách khác, việc giảm thuế giá trị gia tăng 2% vừa hỗ trợ người tiêu dùng, tăng cầu, vừa hỗ trợ doanh nghiệp, tăng cung, từ đó bổ sung động lực tăng trưởng kinh tế từ phía sản xuất kinh doanh, tiêu dùng, giúp ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát.

Ngoài ra, gói hỗ trợ 40.000 tỷ đồng để hỗ trợ lãi suất 2% sẽ tác động rất rộng, rất mạnh đến 2 triệu tỷ đồng tiền vốn của doanh nghiệp. Hiện tiêu chí, phương thức hỗ trợ đang được các cơ quan chức năng cụ thể hóa, hy vọng dòng tiền hỗ trợ sẽ đến đúng đối tượng...

Hơn nữa, tuy lĩnh vực bất động sản không nhận được lợi ích trực tiếp từ gói hỗ trợ giảm 2% thuế giá trị gia tăng hay 2% lãi suất cho vay vì không nằm trong danh mục ngành nghề ưu tiên hỗ trợ, song thị trường bất động sản đã, đang và sẽ tiếp tục được hưởng lợi từ sự ổn định và phục hồi chung của nền kinh tế nhờ tác động trực tiếp của các gói hỗ trợ cũ và mới liên tục tiếp nối nhau như đã kể trên. Bởi, một thị trường bất động sản không thể phát triển khi nền kinh tế mất ổn định và suy thoái, khi thiếu niềm tin thị trường và thanh khoản yếu từ người mua. Là ngành có liên quan với 35 ngành nghề khác trong nền kinh tế, sự hội tụ và lan tỏa các tác động tương hỗ của ngành bất động sản với nền kinh tế càng rõ rệt và nhanh chóng, đa dạng hơn qua nhiều hình thức liên hệ chằng chịt trong và giữa các ngành với nhau và với ngành bất động sản.

Đặc biệt, trong gói hỗ trợ gần 350.000 tỷ đồng có nội dung tăng chi đầu tư công cho các dự án phát triển hạ tầng quốc gia. Đây được kỳ vọng tạo xung lực mạnh mẽ cả trực tiếp và gián tiếp góp phần làm nóng ngành xây dựng và thị trường bất động sản. Một dự án đầu tư công về cơ sở hạ tầng không chỉ là thị trường tiêu thụ khổng lồ các vật liệu xây dựng, mà còn kéo theo các cơ hội và sự gia tăng dòng tiền từ các nguồn xã hội khác đầu tư phát triển các sản phẩm bất động sản khác  theo cơ sở hạ tầng, cả hiện tại và tương lai, nhất là các phân khúc nhà ở và nghỉ dưỡng. Ngoài ra, trong gói hỗ trợ có nội dung chi phát triển thể chế và thúc đẩy cải cách cơ cấu kinh tế.

Cuối cùng, lợi ích mà thị trường bất động sản nhận được từ gói hỗ trợ gần 350.000 tỷ đồng còn có thể đến từ sự gia tăng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và các dòng tiền đầu tư xã hội vào quá trình phục hồi và tăng trưởng kinh tế trong thời gian tới, từ đó tạo lực đẩy mạnh mẽ tổng hợp cho sự phục hồi và phát triển nền kinh tế và tăng cường bảo đảm an sinh xã hội nói chung, cho sự phục hồi và tiếp tục tăng trưởng tích cực của ngành bất động sản nói  riêng…

Đương nhiên, các gói hỗ trợ tài chính - tiền tệ là rất cần thiết và có mục tiêu rõ ràng, cụ thể; song, lợi ích kỳ vọng của chúng không tự hiện thực hóa hoặc đạt mức tối đa hóa nếu thiếu cơ chế triển khai hiệu quả các gói chính sách tài chính -tiền tệ hỗ trợ từ Chính phủ, các cơ quan chức năng, cũng như từ sự năng động, chủ động nắm bắt, khai thác và thích ứng phù hợp trong bối cảnh bình thường mới của cộng đồng doanh nghiệp và doanh nhân.