Thời gian qua, kinh tế thế giới tiếp tục có những diễn biến kém tích cực do hậu quả của đại dịch Covid-19, căng thẳng địa chính trị, rủi ro bất ổn gia tăng, xung đột Nga - Ukraine chưa thể kết thúc. Lạm phát vẫn duy trì ở mức cao tại nhiều quốc gia khiến ngân hàng trung ương (NHTW) các nước giữ lãi suất điều hành ở mức cao và tiếp tục có xu hướng tăng.

Bên cạnh đó, thị trường tài chính biến động mạnh, rủi ro gia tăng. Riêng trong tháng 3/2023, tại Mỹ đã có 03 ngân hàng tuyên bố phá sản hoặc tạm ngừng hoạt động chỉ trong vòng 01 tuần; tại châu Âu, Ngân hàng UBS mua lại Credit Suisse khiến người dân rút tiền ồ ạt, gây mất khả năng thanh khoản. Thị trường chứng khoán nhiều biến động, các nhà đầu tư lo ngại khủng hoảng tài chính tác động làm cổ phiều nhiều ngân hàng lao dốc tại một số thời điểm. Hầu hết các tổ chức quốc tế (Ngân hàng Thế giới - WB, Quỹ Tiền tệ quốc tế - IMF) đều hạ dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2023. Thị trường tài chính toàn cầu đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, rủi ro bộc lộ ngày càng rõ nét hơn trong bối cảnh chính sách tiền tệ vẫn duy trì trạng thái thắt chặt, đặc biệt sau sự kiện xảy ra tại một số ngân hàng ở Mỹ và châu Âu. Điều này có tác động lan tỏa, dây chuyền đến nhiều ngành, lĩnh vực kinh tế cũng như tâm lí của nhà đầu tư, doanh nghiệp và người gửi tiền. Bên cạnh đó, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu… diễn biến bất thường theo chiều hướng gia tăng cũng tác động không nhỏ đến đời sống của người dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh.
 

Chính sách điều hành lãi suất của NHNN linh hoạt, bám sát diễn biến kinh tế trong nước và quốc tế để có giải pháp điều hành phù hợp trên tinh thần hỗ trợ hết mức tối đa, chia sẻ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn trong thời điểm hiện nay
 

Là một nền kinh tế có độ mở cao như Việt Nam, bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều bất ổn đã có tác động tiêu cực nhất định đến hoạt động xuất, nhập khẩu, đầu tư; thu hút vốn đầu tư nước ngoài; từ đó tác động trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế và các cân đối lớn của nền kinh tế… Điều này đã tạo ra rất nhiều thách thức và khó khăn đối với hoạt động kinh tế trong nước nói riêng và công tác điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) nói chung. Trong bối cảnh đó, điều hành chính sách tiền tệ của NHNN đã thực sự đối diện với rất nhiều khó khăn để thực hiện nhiệm vụ chính trị mà Đảng, Quốc hội, Chính phủ giao phó để hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân phục hồi sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khi đó vẫn phải đảm bảo mục tiêu ưu tiên hàng đầu và xuyên suốt là kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô.

Trong hơn 4 tháng đầu năm 2023, với tinh thần chia sẻ khó khăn, đồng hành cùng nền kinh tế, NHNN đã rất nỗ lực để thực hiện và triển khai các chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân; điều hành linh hoạt, đồng bộ các công cụ và giải pháp chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Cụ thể:

Về lãi suất:

Sau khi giữ nguyên các mức lãi suất điều hành trong hơn 2 tháng  đầu năm 2023, mặc dù trong bối cảnh lãi suất thế giới tiếp tục tăng và neo ở mức cao, diễn biến lạm phát trong nước và quốc tế vẫn khó lường nhưng để tiếp tục thực hiện chủ trương của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giảm lãi suất cho vay nhằm tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân, NHNN đã điều chỉnh giảm 02 lần các mức lãi suất với mức giảm 0,5 - 1%/năm trong tháng 3 và tháng 4/2023. Theo đó: (i) Lãi suất tái cấp vốn giảm từ mức 6%/năm xuống 5,5%/năm, lãi suất tái chiết khấu giảm từ 4,5%/năm xuống 3,5%/năm, lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với tổ chức tín dụng giảm từ 7,0%/năm xuống 6,0%/năm; (ii) Lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi không kì hạn và có kì hạn dưới 01 tháng giảm từ mức 1,0%/năm xuống 0,5%/năm, lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi có kì hạn từ 01 tháng đến dưới 06 tháng giảm từ 6,0%/năm xuống 5,5%/năm, riêng lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng VND tại quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô giảm từ 6,5%/năm xuống 6,0%/năm, lãi suất tiền gửi có kì hạn từ 06 tháng trở lên do tổ chức tín dụng ấn định trên cơ sở cung - cầu vốn thị trường; (iii) Lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VND của tổ chức tín dụng đối với khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành kinh tế giảm từ 5,5%/năm xuống 4,5%/năm, lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VND của quỹ tín dụng nhân dân và tổ chức tài chính vi mô đối với các nhu cầu vốn này giảm từ 6,5%/năm xuống 5,5%/năm. Bên cạnh đó, NHNN khuyến khích các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí để ổn định mặt bằng lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh. Với việc điều chỉnh giảm 02 lần lãi suất điều hành sẽ góp phần giảm mặt bằng lãi suất huy động của tổ chức tín dụng, từ đó tác động làm giảm lãi suất cho vay đối với nền kinh tế. Có thể nói, chính sách điều hành lãi suất của NHNN rất linh hoạt, bám sát diễn biến kinh tế trong nước và quốc tế để có giải pháp điều hành phù hợp, không cứng nhắc, trên tinh thần hỗ trợ hết mức tối đa chia sẻ với các doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn trong thời điểm hiện nay.

Về tín dụng:

(1) Trên cơ sở mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023 khoảng 6,5% và lạm phát khoảng 4,5% được Quốc hội, Chính phủ đặt ra, NHNN định hướng tăng trưởng tín dụng năm 2023 khoảng 14 - 15%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Chỉ tiêu định hướng tín dụng khoảng 14 - 15% của năm 2023 được căn cứ trên nền mức tăng tín dụng thực tế của năm 2022 là 14,18%; cho thấy, NHNN luôn đảm bảo nguồn vốn cho vay để đáp ứng vốn cho nền kinh tế kịp thời và đầy đủ. Tại Chỉ thị số 01/CT-NHNN ngày 17/01/2023 của Thống đốc NHNN về tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm của ngành Ngân hàng trong năm 2023, NHNN thực hiện điều hành tăng trưởng tín dụng hợp lí nhằm góp phần kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, hướng nguồn vốn tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, nhất là lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng theo chủ trương của Chính phủ; kiểm soát chặt chẽ tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro. Triển khai với nỗ lực cao nhất các nhiệm vụ của ngành Ngân hàng tại Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, các chương trình mục tiêu quốc gia. Đến ngày 20/4/2023, tín dụng toàn nền kinh tế tăng 2,57% so với cuối năm 2022.

(2) Trước yêu cầu phục hồi tăng trưởng kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, hướng nguồn vốn tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, nhất là lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng theo chủ trương của Chính phủ nhưng không hạ chuẩn tín dụng, NHNN đã triển khai rất nhiều các giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân. Theo Nghị quyết số 33/NQ-CP ngày 11/3/2023 của Chính phủ về một số giải pháp tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển an toàn, lành mạnh, bền vững, NHNN đã được giao chủ trì triển khai chương trình, chỉ đạo các ngân hàng thương mại (NHTM), trong đó chủ lực là 04 NHTM nhà nước (Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam - Agribank, NHTM cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - BIDV, NHTM cổ phần Ngoại thương Việt Nam - Vietcombank và NHTM cổ phần Công thương Việt Nam - VietinBank) cho vay đối với chủ đầu tư và người mua nhà của các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân; dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ. Theo đó, NHNN đã chỉ đạo các NHTM triển khai gói tín dụng 120.000 tỉ đồng từ nguồn vốn của các NHTM với lãi suất cho vay thấp hơn từ 1,5 - 2% lãi suất cho vay bình quân của các ngân hàng trên thị trường theo đúng chỉ đạo của Chính phủ đối với chủ đầu tư, người mua nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ. Gói tín dụng 120.000 tỉ đồng này đã được kích hoạt từ ngày 01/4/2023 cũng đã tạo ra hiệu ứng chung cho thị trường. Chính sách này của NHNN đã tạo điều kiện rất tích cực cho thị trường bất động sản trên phương châm điều hành là tiếp tục chỉ đạo các ngân hàng đẩy mạnh cho vay đối với nhu cầu thiết thực về nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, không siết tín dụng bất động sản mà chỉ kiểm soát chặt chẽ tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro.

(3) Ngày 23/4/2023, Thống đốc NHNN ban hành Thông tư số 02/2023/TT-NHNN quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn. Theo đó, các khoản nợ đến hạn, các khoản trả lãi đến hạn của người dân, doanh nghiệp gặp khó khăn chưa có điều kiện trả nợ ngân hàng được tiếp tục giãn, hoãn thời hạn trả nợ và không bị chuyển nhóm nợ. Đây là một chính sách rất kịp thời, thiết thực, có tác dụng hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp trong thời điểm hiện nay còn đang gặp nhiều khó khăn do tác động của nền kinh tế thế giới, hậu quả của đại dịch Covid-19, cung ứng nguồn hàng, việc tiêu thụ sản phẩm đình trệ. Chính sách này sẽ giúp doanh nghiệp và người dân giảm áp lực trả nợ, tiếp tục quay vòng vốn và tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn vay mới để tái phục vụ sản xuất, kinh doanh, phục vụ đời sống, tiêu dùng, qua đó góp phần phát triển sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

(4) Bên cạnh đó, cũng trong ngày 23/4/2023, Thống đốc NHNN đã ban hành Thông tư số 03/2023/TT-NHNN quy định ngưng hiệu lực thi hành khoản 11 Điều 4 Thông tư số 16/2021/TT-NHNN ngày 10/11/2021 của Thống đốc NHNN quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp; Thông tư này có hiệu lực thi hành từ ngày 24/4/2023. Với quy định cho phép tổ chức tín dụng mua lại trái phiếu trước đây đã bán, trái phiếu chưa lên sàn… sẽ tạo điều kiện cho những doanh nghiệp phát hành trái phiếu có cơ hội để các NHTM mua lại, giảm bớt áp lực dòng tiền hiện nay, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn đang gặp nhiều khó khăn như hiện nay.

(5) NHNN thường xuyên phối hợp các bộ, ngành, địa phương, các Hiệp hội ngành hàng, các doanh nghiệp đẩy mạnh triển khai Chương trình kết nối ngân hàng - doanh nghiệp tại 63 tỉnh, thành phố trên cả nước, các hội nghị tín dụng chuyên đề (bất động sản, doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, nông sản xuất khẩu chủ lực…) nhằm tháo gỡ kịp thời các khó khăn, vướng mắc trong tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng.

(6) Chính sách hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 của Chính phủ là một trong các chính sách thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội vẫn tiếp tục được triển khai.

Về tỉ giá: Chính sách tỉ giá tiếp tục được điều hành linh hoạt, phù hợp với tình hình thị trường, sẵn sàng can thiệp thị trường khi cần thiết và phối hợp đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ để ổn định thị trường ngoại tệ, góp phần kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Theo đó, tỉ giá giao dịch trên thị trường trong 04 tháng đầu năm 2023 nhìn chung có xu hướng giảm, thị trường ngoại tệ diễn biến tương đối ổn định, thanh khoản thị trường thông suốt, các nhu cầu ngoại tệ hợp pháp được đáp ứng đầy đủ, NHNN đã mua được lượng lớn ngoại tệ từ các tổ chức tín dụng.

Như vậy, có thể thấy, chỉ trong hơn 4 tháng đầu năm 2023, NHNN là một trong số những cơ quan đã ban hành hàng loạt các chính sách để hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và nền kinh tế theo đúng chỉ đạo và chủ trương của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Công tác điều hành chính sách tiền tệ của NHNN đã rất chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả, cung ứng vốn tín dụng đáp ứng nhu cầu phục hồi của nền kinh tế, hỗ trợ thanh khoản, qua đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khi tiếp tục đảm bảo mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Khánh Vy
NHNN