Phát triển bền vững là một loại hình phát triển mới, lồng ghép quá trình sản xuất với bảo tồn tài nguyên và nâng cao chất lượng môi trường. Một trong những mục tiêu thành phần của phát triển bền vững là đạt được sự phát triển bền vững nền kinh tế. Để phát triển bền vững nền kinh tế, Việt Nam đã đưa ra chiến lược phát triển nền kinh tế xanh, được thể hiện rõ trong Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 01/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Hoạt động tín dụng xanh, ngân hàng xanh đóng vai trò rất quan trọng trong thành công của Chiến lược này. Theo đó, ngày 27/10/2022, tại Hà Nội, dưới sự chủ trì của Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Phạm Thanh Hà, Tạp chí Ngân hàng đã tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế: “Tín dụng xanh, ngân hàng xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam”.
 

Tham dự Hội thảo, về phía NHNN có đại diện lãnh đạo các Vụ, Cục, đơn vị thuộc NHNN, Học viện Ngân hàng, Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh. Về phía các bộ, ngành có TS. Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính; ông Phạm Văn Tấn - Phó Cục trưởng Cục Biến đổi Khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường. Về phía các tổ chức quốc tế có bà Michele Wee - Chủ tịch Nhóm Công tác Ngân hàng; ông Darryl J. Dong - Chuyên gia Tài chính cao cấp, Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) thuộc nhóm Ngân hàng Thế giới; ông Đào Xuân Lai - Trợ lý Trưởng Đại diện Thường trú và Trưởng Ban Biến đổi khí hậu và môi trường, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam. Về phía các ngân hàng thương mại (NHTM) có sự tham gia của ông Trần Long - Phó Tổng Giám đốc NHTM cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV); ông Nguyễn Việt Cường - Phó Tổng Giám đốc NHTM cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), cùng hơn 150 đại biểu là lãnh đạo, đại diện đến từ các NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam, doanh nghiệp; các tổ chức quốc tế; các chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên, nghiên cứu viên về tài chính, ngân hàng.

 

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà phát biểu khai mạc Hội thảo
 

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết, thời gian qua, trên cơ sở định hướng chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, hệ thống văn bản chính sách, pháp luật về tín dụng xanh, ngân hàng xanh từng bước được hoàn thiện. Thống đốc NHNN đã ban hành Chỉ thị số 03/CT-NHNN ngày 24/3/2015 về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; Quyết định số 1552/QĐ-NHNN ngày 06/8/2015 ban hành Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đến năm 2020. Đây là quy định có tính chất định hướng cho toàn bộ quá trình phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam, đảm bảo phù hợp và hỗ trợ tích cực cho quá trình tăng trưởng xanh của toàn bộ nền kinh tế. Ngày 07/8/2018, Thống đốc NHNN cũng đã ban hành Quyết định số 1604/QĐ-NHNN phê duyệt “Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam”. Tiếp đó, ngày 04/7/2022, Thống đốc NHNN ký Quyết định số 1124/QĐ-NHNN ban hành Kế hoạch hành động của NHNN triển khai thực hiện Nghị quyết số 54/NQ-CP ngày 12/4/2022 của Chính phủ; trong đó, có quy định về tín dụng xanh, ngân hàng xanh nhằm thúc đẩy vốn tín dụng ngân hàng vào các ngành sản xuất và tiêu dùng ít carbon…

Cùng với sự nỗ lực của các tổ chức tín dụng (TCTD), tín dụng xanh đang có những chuyển biến tích cực. Kết quả khảo sát của NHNN đối với các TCTD về lĩnh vực tăng trưởng xanh, tín dụng xanh cũng cho thấy sự hiểu biết của các TCTD đã được cải thiện đáng kể. Nhiều TCTD đã xây dựng chiến lược quản lý rủi ro môi trường và xã hội; tích hợp nội dung quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong quy trình thẩm định tín dụng xanh; xây dựng các sản phẩm tín dụng, dịch vụ ngân hàng cho các lĩnh vực xanh và đã quan tâm dành nguồn vốn huy động của ngân hàng để cấp tín dụng cho các lĩnh vực này với kỳ hạn chủ yếu là trung, dài hạn và có sự ưu đãi về lãi suất cho các dự án xanh...

Tháng 11/2021, tại Hội nghị Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu năm 2021 (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ hơn nữa để đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Với cam kết này, trong thời gian tới, dòng vốn đầu tư cho các lĩnh vực xanh chảy vào Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục gia tăng với sự hỗ trợ của các định chế tài chính quốc tế; đồng thời, bản thân các ngân hàng, doanh nghiệp cũng tự tin đẩy mạnh cho vay, đầu tư vào các dự án tăng trưởng xanh.

Mặc dù Việt Nam đã có những tín hiệu tích cực trong tăng trưởng tín dụng xanh, ngân hàng xanh, song việc phát triển hoạt động ngân hàng xanh tại các NHTM Việt Nam còn nhiều khó khăn, thách thức. Tại Hội thảo này, để có thêm những cơ sở lý luận, thực tiễn khách quan giúp cho việc đề xuất và thực thi các giải pháp thúc đẩy tín dụng xanh, ngân hàng xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam, Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà đề nghị các đại biểu tập trung vào 05 vấn đề: (i) Cơ sở lý luận và thực tiễn về tín dụng xanh, ngân hàng xanh và phát triển bền vững; cơ hội, thách thức đối với phát triển bền vững tại Việt Nam; (ii) Phân tích và đánh giá thực trạng về thực hiện chính sách tín dụng xanh, ngân hàng xanh thời gian qua, những kết quả đạt được, những hạn chế, nguyên nhân của hạn chế, đề xuất các giải pháp và khuyến nghị chính sách đối với các cơ quan quản lý nhà nước và các TCTD; (iii) Khuôn khổ pháp lý về tín dụng xanh; ngân hàng xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam; (iv) Chia sẻ những kinh nghiệm quốc tế về thực hiện chính sách tín dụng xanh, ngân hàng xanh và phát triển bền vững; (v) Giải pháp phát triển đồng bộ các thị trường tài chính xanh, đặc biệt là thị trường trái phiếu xanh và các nhà đầu tư có tổ chức, tạo cơ sở cho ngân hàng huy động vốn xanh trên thị trường, tận dụng các thành tựu khoa học của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để xanh hóa hoạt động ngân hàng.

Tại Hội thảo, TS. Nguyễn Xuân Bắc - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN đã trình bày tham luận: “Chính sách tín dụng góp phần thực hiện các mục tiêu về tăng trưởng xanh”. Theo TS. Nguyễn Xuân Bắc, nguồn lực để thực hiện các cam kết về bảo vệ môi trường với các cam kết giảm phát thải được các quốc gia tính toán rất lớn, vì vậy, đa số các quốc gia trên thế giới đều xác định phát triển tài chính xanh là giải pháp quan trọng trong giai đoạn tới với các mục tiêu về xanh hóa dòng tài chính hướng tới tăng trưởng bền vững, giảm thiểu ảnh hưởng tới môi trường và hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp. Trong đó, phát triển thị trường trái phiếu xanh và tín dụng xanh để huy động nguồn lực thực hiện tăng trưởng xanh đang dần trở thành một kênh huy động chính tại các quốc gia phát triển.

Ngành Ngân hàng với vai trò là kênh dẫn vốn quan trọng, hỗ trợ tích cực cho tăng trưởng kinh tế, vì vậy, việc triển khai các giải pháp từ ngành Ngân hàng sẽ định hướng dòng vốn tín dụng đầu tư vào các dự án xanh, thân thiện với môi trường, từ đó góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, phát triển bền vững. Cụ thể, NHNN đã chủ động, linh hoạt trong điều hành chính sách tiền tệ, tín dụng nhằm mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định môi trường kinh doanh... tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân đầu tư thực hiện các dự án góp phần bảo vệ môi trường, hỗ trợ tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

NHNN đã xây dựng định hướng phát triển ngân hàng xanh thông qua các quyết định và các văn bản hướng dẫn nhằm tăng cường nhận thức và trách nhiệm xã hội của hệ thống ngân hàng trong việc bảo vệ môi trường; từng bước xanh hóa hoạt động ngân hàng; thúc đẩy phát triển tín dụng xanh, ngân hàng xanh để góp phần chuyển đổi nền kinh tế sang hướng tăng trưởng xanh, phát thải carbon thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu; tăng tỷ trọng vốn tín dụng ngân hàng đầu tư vào năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, các ngành sản xuất và tiêu dùng ít carbon…; tập trung nguồn lực để cấp tín dụng cho các dự án, phương án sản xuất, kinh doanh thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, NHNN nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách, đề án, dự án nhằm phát triển các dịch vụ ngân hàng hiện đại, sử dụng công nghệ cao, góp phần phục vụ tăng trưởng xanh như: Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về lĩnh vực thanh toán; triển khai Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt; Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với việc thu phí các dịch vụ công; phát triển phương tiện và các dịch vụ thanh toán qua Internet, qua di động, qua mã QR Code... Triển khai một số giải pháp phát triển dịch vụ ngân hàng hiện đại như: Trình Thủ tướng Chính phủ Đề án Cơ chế quản lý thử nghiệm cho hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng; nghiên cứu Đề tài về công nghệ Blockchain/sổ cái phân tán để có giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, tạo nền tảng cho sự phát triển của lĩnh vực Fintech...

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp nêu trên, thời gian qua, nhận thức của hệ thống ngân hàng đã có sự chuyển biến rõ rệt trong thực hiện cấp tín dụng cho các ngành, lĩnh vực xanh, phát triển đa dạng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng để thực hiện mục tiêu quốc gia về tăng trưởng xanh. Các TCTD đã chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế để triển khai cho vay chương trình tín dụng xanh như: Dự án chuyển hóa carbon thấp sang lĩnh vực tiết kiệm năng lượng (Dự án GIF), sản phẩm cho vay dự án phát triển năng lượng tái tạo từ nguồn vốn Ngân hàng Thế giới (Dự án REDP), sản phẩm cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa từ nguồn Dự án SMEFP (nguồn vốn của JICA), sản phẩm cho vay dự án hiệu quả năng lượng cho ngành công nghiệp Việt Nam, nguồn vốn Ngân hàng Thế giới, sản phẩm cho vay lại các Dự án năng lượng tái tạo từ nguồn vốn vay Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản...

Giai đoạn 2017 - 2021, dư nợ cấp tín dụng của hệ thống đối với các lĩnh vực xanh có mức tăng trưởng dư nợ bình quân đạt hơn 25%/năm. Đến ngày 30/6/2022, dư nợ cấp tín dụng xanh đạt hơn 474.000 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng khoảng 4,1% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong số 12 lĩnh vực xanh NHNN hướng dẫn các TCTD cho vay, dư nợ tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo (chiếm 47%) và nông nghiệp sạch (32%). Các TCTD đã tăng cường đánh giá rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng với dư nợ được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội đạt gần hơn 2.283 triệu tỷ đồng, chiếm gần 20%/tổng dư nợ cho vay của nền kinh tế.

Mặc dù đã đạt được các kết quả tích cực trong việc hỗ trợ phát triển nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững, hoạt động tín dụng xanh cũng gặp một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai như: Thiếu danh mục phân loại các dự án được cấp tín dụng xanh với các tiêu chí chuyên ngành cụ thể, thiếu cơ chế hợp tác liên ngành khuyến khích doanh nghiệp đầu tư lĩnh vực xanh và khuyến khích tạo động lực cho các ngân hàng phát triển tín dụng xanh; các dự án đầu tư xanh cần thời gian hoàn vốn dài, chi phí đầu tư lớn, rủi ro thị trường cao, do vậy, các TCTD khó khăn trong việc cân đối nguồn vốn để cho vay do nguồn vốn huy động chủ yếu là vốn ngắn hạn, huy động theo cơ chế thương mại có chi phí cao; cán bộ tín dụng chưa được đào tạo chuyên sâu, bài bản để thực hiện thẩm định, đánh giá và quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng, trong khi các dự án đầu tư xanh luôn tiềm ẩn rủi ro và khó đánh giá hiệu quả khoản vay cả về mặt xã hội và về mặt tài chính, tài sản bảo đảm; thiếu cơ chế, chính sách trong việc tiếp nhận nguồn vốn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như nguồn vốn như cơ chế cho phép NHNN được cho vay lại vốn vay ODA, cơ chế trung gian bảo lãnh của TCTD giữa tổ chức tài chính quốc tế và các TCTD khác...

Về định hướng chính sách tín dụng cho mục tiêu tăng trưởng xanh, thời gian tới, NHNN tiếp tục thực thi các chính sách tín dụng nhằm thúc đẩy hoạt động của ngành Ngân hàng hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh, góp phần hỗ trợ phục hồi kinh tế sau dịch bệnh Covid-19; tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý hướng dẫn thực hiện ngân hàng xanh, tín dụng xanh; hướng dẫn các TCTD quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng để đáp ứng các yêu cầu của Luật Bảo vệ môi trường; xây dựng Chương trình hành động của ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2030, thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về biến đổi khí hậu, trong đó xây dựng các giải pháp tập trung nguồn lực để cấp tín dụng cho các dự án, phương án sản xuất - kinh doanh, các ngành, lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm, phát thải ít carbon; ngành sản xuất thân thiện với môi trường; tham gia tài trợ cho các dự án, chương trình phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu; tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi số trong ngành Ngân hàng, phát triển nền tảng số, hạ tầng số; đẩy mạnh phát triển các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng số để phục vụ phát triển kinh tế số, xã hội số, góp phần phát triển bền vững; triển khai các giải pháp huy động nguồn lực quốc tế hỗ trợ tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Về đề xuất, kiến nghị, NHNN đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành có hướng dẫn về Danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án xanh phù hợp với phân ngành kinh tế của Việt Nam làm cơ sở cho các TCTD căn cứ lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh (hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang được giao trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định trong năm 2022); xây dựng lộ trình thực hiện các cơ chế chính sách hỗ trợ các ngành xanh (thuế, phí, vốn, kỹ thuật, thị trường, đến quy hoạch, chiến lược phát triển...) của từng ngành/lĩnh vực một cách đồng bộ nhằm thu hút và phát huy hiệu quả của nguồn vốn tín dụng xanh; phát triển thị trường trái phiếu xanh, tạo kênh huy động vốn cho các chủ đầu tư có thêm nguồn lực triển khai các dự án xanh; nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ các TCTD được tiếp cận các nguồn vốn dài hạn, ưu đãi, nhất là huy động nguồn lực quốc tế để có điều kiện cung cấp các khoản tín dụng với thời hạn dài và lãi suất ưu đãi cho các ngành/lĩnh vực xanh.
 

TS. Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính - Bộ Tài chính
trình bày tham luận tại Hội thảo
 

Trình bày tham luận “Thực trạng phát triển thị trường tài chính xanh tại Việt Nam và một số khuyến nghị chính sách”, TS. Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính đánh giá, thị trường tài chính xanh tại Việt Nam trong những năm 2015 - 2022 đã định hình nền tảng và phát triển với ba cấu phần gồm thị trường tín dụng xanh, thị trường cổ phiếu xanh và trái phiếu xanh. Thị trường tài chính xanh đã góp phần chuyển dịch cơ cấu vốn sang các lĩnh vực bảo vệ môi trường, dự án chuyển đổi năng lượng xanh, sạch. Dư nợ tín dụng xanh phân bổ tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp xanh và chủ yếu là tín dụng dài hạn. Cơ cấu tín dụng xanh đang có sự dịch chuyển từ lĩnh vực quản lý tài nguyên nước bền vững tại khu vực đô thị và nông thôn sang lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch. Về cơ cấu ngành được phân bổ tín dụng xanh, trong số 12 lĩnh vực xanh NHNN hướng dẫn các TCTD cho vay, dư nợ cấp tín dụng xanh tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo (chiếm 46%) và nông nghiệp xanh (32%), còn lại là lĩnh vực quản lý tài nguyên nước bền vững tại khu vực đô thị chiếm 10%, lâm nghiệp bền vững 9% và các lĩnh vực khác chiếm 3%. Phần lớn trái phiếu và khoản vay xanh ở Việt Nam trong năm 2021 từ ngành vận tải và năng lượng. 

Tuy nhiên, các cấu phần của thị trường tài chính xanh phát triển chưa đồng bộ về quy mô và tốc độ phát triển. Thị trường tín dụng xanh tăng trưởng mạnh mẽ và trở thành thị trường dẫn vốn chính cho các dự án đầu tư xanh trong giai đoạn vừa qua. Dư nợ tín dụng xanh tăng trưởng đều qua các năm, từ hơn 71,02 nghìn tỷ đồng vào cuối năm 2015 (chiếm 1,5% tổng dư nợ toàn hệ thống) lên mức hơn hơn 440 nghìn tỷ đồng (chiếm hơn 4,2% tổng dư nợ toàn nền kinh tế) vào cuối năm 2021. Tuy nhiên, trong những năm 2021 - 2022, cùng với một số nước trong khu vực, thị trường vốn nợ bền vững của Việt Nam có mức tăng trưởng mạnh mẽ.

TS. Nguyễn Như Quỳnh cho rằng, động lực tăng trưởng của thị trường tài chính xanh tại Việt Nam giai đoạn 2015 đến nay chủ yếu đến từ định hướng chính sách của NHNN và Bộ Tài chính, chưa xuất phát từ thị trường. Tại các quốc gia có thị trường tài chính phát triển như Mỹ, các quốc gia EU, động lực tăng trưởng tài chính xanh, bao gồm cả tín dụng xanh, trái phiếu xanh chủ yếu đến từ nhu cầu đầu tư của thị trường, những người ra quyết định đầu tư có nhận thức về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Trên cơ sở đó, các luồng vốn đầu tư vào các lĩnh vực xanh phát triển ngày càng gia tăng và đòi hỏi doanh nghiệp phải tự chứng minh năng lực sản xuất, kinh doanh xanh, thân thiện với môi trường để đáp ứng nhu cầu đầu tư. Ngược lại, tại Việt Nam, tăng trưởng tín dụng xanh giai đoạn vừa qua chủ yếu đến từ tác động chính sách, yêu cầu từ phía NHNN đối với các TCTD trong hệ thống. Sự tăng trưởng nhanh chóng của dư nợ tài chính xanh tại Việt Nam phần nhiều là do sự hấp dẫn của các ưu đãi đối với tín dụng xanh và yêu cầu chính sách đòi hỏi các ngân hàng cung cấp tín dụng xanh nhiều hơn.

TS. Nguyễn Như Quỳnh cũng đưa ra một số khuyến nghị. Thứ nhất, xác định vai trò, chức năng của mỗi cấu phần thị trường tài chính xanh. Hệ thống ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong phát triển thị trường tài chính xanh, do đó, cần hoàn thiện thể chế về tăng cường năng lực hoạt động tài chính - tín dụng xanh của các NHTM với mức độ ưu tiên cao. Theo đó, NHNN có thể xem xét ưu tiên nguồn vốn cho tín dụng xanh, tín dụng cho phát triển bền vững thông qua các công cụ của chính sách tiền tệ như công cụ dự trữ bắt buộc, công cụ tái cấp vốn và một số công cụ khác như hạn mức tăng trưởng tín dụng.

Tuy nhiên, việc sử dụng các công cụ này cần được NHNN cân nhắc thận trọng, linh hoạt theo hướng vừa đảm bảo được nguồn vốn cho tín dụng xanh vừa đảm bảo ổn định mục tiêu lạm phát trong điều hành chính sách tiền tệ. Thứ hai, thúc đẩy cung và cầu thị trường đối với tài chính xanh. Để có thể nhận được sự hưởng ứng và tham gia của công chúng đầu tư và thành viên thị trường, cần phải đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, triển khai các chương trình hội nghị, đào tạo, phổ biến các kiến thức về chủ trương, chính sách, trách nhiệm môi trường, xã hội của doanh nghiệp, giới thiệu các sản phẩm tài chính xanh tới công chúng đầu tư... Sự chủ động tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, công chúng đầu tư sẽ tạo một nền tảng bền vững cho phát triển các công cụ tài chính xanh. Thứ ba, đẩy nhanh việc ban hành và áp dụng các tiêu chuẩn chung về “xanh” áp dụng cho các dự án, chương trình đầu tư xanh. Thứ tư, khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức vào thị trường tài chính xanh. Từng bước đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư, tiến tới cấu trúc cơ sở nhà đầu tư với sức cầu ổn định, chuyên nghiệp với chiến lược đầu tư dài hạn, có trách nhiệm xã hội là một trong những biện pháp quan trọng góp phần vào sự thành công của thị trường vốn xanh.
 

Các khách mời tham gia thảo luận tại phiên Chuyên đề 1
 

Trong phiên thảo luận chuyên đề 1 dưới sự điều phối của PGS.,TS. Phạm Thị Hoàng Anh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học ngân hàng, Học viện Ngân hàng, các diễn giả tham gia thảo luận tập trung vào chủ đề: “Hoàn thiện khung khổ pháp lý về tín dụng xanh, tài chính xanh, ngân hàng xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam”.

Ông Phạm Văn Tấn - Phó Cục trưởng Cục Biến đổi Khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, tháng 12/2021, tại Hội nghị COP26, Việt Nam đã cam kết đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050; cam kết giảm phát thải khí methane toàn cầu vào năm 2030 so với năm 2010; cam kết bảo vệ rừng và sử dụng đất và tham gia tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch.

Ngay sau Hội nghị COP26, Chính phủ đã chỉ đạo thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính làm Trưởng Ban Chỉ đạo; các thành viên là Bộ trưởng các Bộ, trong đó có NHNN và Bộ Tài nguyên và Môi trường. Ban Chỉ đạo có nhiệm vụ chỉ đạo, điều phối giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26; giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong việc tăng cường điều phối các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu giữa các bộ, ngành, địa phương và hợp tác giữa Việt Nam với các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển và các nước; chỉ đạo thực hiện các chương trình, dự án, nhiệm vụ ưu tiên ứng phó với biến đổi khí hậu, chuyển đổi năng lượng nhằm thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26; chỉ đạo giải quyết các thủ tục, tháo gỡ các vướng mắc thuộc thẩm quyền trách nhiệm của liên ngành, liên tỉnh để rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục hành chính cho các nhà đầu tư. Ban chỉ đạo cũng đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050, lồng ghép tất cả các cam kết của Việt Nam vào trong Chiến lược để từng bước triển khai thực hiện. Theo ông Phạm Văn Tấn, để đưa được mức phát thải theo như cam kết vào năm 2050 thì chúng ta cần một nguồn lực tài chính rất lớn, theo đó mỗi năm chúng ta phải cần tới 15 tỷ USD.

Theo chia sẻ của PGS.,TS. Phạm Thị Thanh Bình đến từ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, tín dụng xanh là khoản tín dụng hỗ trợ cho các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh với mục đích là bảo vệ môi trường cũng như hệ sinh thái chung, đây là khoản tài chính cho phát triển bền vững và không thể phủ nhận vai trò quan trọng của các NHTM trong việc đầu tư tín dụng xanh. Cho đến nay, ở Việt Nam đã có đến hơn 10 NHTM thực hiện tín dụng xanh, trong đó, Vietcombank có thể cấp vốn đầu tư lên tới 70% cho các dự án phát triển năng lượng tái tạo, trong khi phát triển năng lượng tái tạo ở Việt Nam có thể coi là một ngành phát triển rất mạnh, đặc biệt là năng lượng điện, Chính phủ cũng có nhiều chính sách ưu đãi cho năng lượng điện như ưu đãi về thuế, về đất đai, về vốn.

Tuy nhiên, dưới góc độ của nhà khoa học, PGS.,TS. Phạm Thị Thanh Bình cho rằng, vẫn còn một số điểm tồn tại, đó là dư nợ tín dụng xanh vẫn chưa phù hợp với tiềm năng của hệ thống ngân hàng; chưa xây dựng được chiến lược phát triển xanh phù hợp với chiến lược tăng trưởng xanh của đất nước cũng như phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế; việc cung cấp tín dụng xanh của các NHTM mới ở mức độ cho các doanh nghiệp còn các cá nhân chưa được đáp ứng; bên cạnh đó, mặc dù đã có khung khổ pháp lý bảo vệ rủi ro môi trường nhưng hiệu quả chưa cao, chưa có ban thẩm định pháp lý các dự án tín dụng xanh... Vì vậy, để làm tốt được nhiệm vụ cung cấp tín dụng xanh cho các doanh nghiệp, đòi hỏi các NHTM cần khắc phục hạn chế, xây dựng được một khung chiến lược phát triển xanh cho phù hợp để thu hút được vốn, đồng thời, nâng cao nhận thức của Ban Lãnh đạo các NHTM cũng như các cá nhân về các vấn đề liên quan đến trái phiếu xanh, tín dụng xanh; nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ có khả năng thẩm định các dự án xanh; đặc biệt, các NHTM cần xây dựng được các danh mục ưu tiên hỗ trợ và huy động được nguồn vốn đầu tư từ cả khu vực tư lẫn khu vực công để có nguồn lực tài chính hỗ trợ cho phát triển tín dụng xanh.

Chia sẻ của ông Nguyễn Việt Cường - Phó Tổng Giám đốc Vietcombank, chủ đề tín dụng xanh đang được các tổ chức quốc tế cũng như Việt Nam quan tâm và dành nhiều ưu tiên, đặc biệt là đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam hiện nay. Vietcombank là NHTM tiên phong với nguồn vốn chủ đạo của Nhà nước. Thời gian qua, để đạt được những thành công, Vietcombank luôn xác định tăng trưởng phải bền vững, cũng như cấp tín dụng cho các dự án bền vững là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Vietcombank. Vietcombank cũng đã tập trung với chủ trương mở rộng tín dụng xanh cho nền kinh tế, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo chiếm phần lớn nhờ chính sách thu hút đầu tư của Chính phủ Việt Nam trong giai đoạn 2019 - 2021. Vừa qua, Vietcombank cũng đã mở rộng tín dụng cho nông nghiệp xanh và cho việc xử lý môi trường. Sơ bộ, dư nợ cho nền kinh tế khu vực xanh xấp xỉ 40 nghìn tỷ đồng, chiếm trên 4% dư nợ của Vietcombank đối với nền kinh tế. Trong thời gian tới, Viecombank sẽ tiếp tục mở rộng và phát triển cho kênh tín dụng xanh, đặc biệt là năng lượng tái tạo đang thu hút rất nhiều vốn hiện nay.

Trong quá trình thực hiện cho thấy, sau khi có các cơ chế, chính sách ưu đãi của Nhà nước đối với các nhà đầu tư đã thu hút được nhiều nhà đầu tư vào các lĩnh vực năng lượng tái tạo, cùng với những con số tăng trưởng rất mạnh mẽ vào khu vực này. Ví dụ như tăng trưởng ở khu vực năng lượng điện mặt trời, điện gió… và sau khi thực hiện các chương trình tín dụng, Vietcombank đã có những thực tế đồng hành cùng với doanh nghiệp, tuy nhiên, về mặt xây dựng chính sách cho khung giá điện mặt trời và điện gió chuyển tiếp bị chậm trễ nên đã ảnh hưởng tới một số dự án xanh. Tuy nhiên, ngày 03/10/2022, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Thông tư số 15/TT-BCT quy định phương pháp khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp, qua đó đưa ra được các phương pháp tính giá để các nhà đầu tư áp dụng cũng như khuôn khổ pháp lý nhất quán để hỗ trợ cho các NHTM trong việc thẩm định cũng như việc xem xét, đánh giá các dự án xanh. Thông qua Hội thảo, Vietcombank mong muốn được sự hỗ trợ của các vụ, cục thuộc NHNN trong việc tiếp cận các nguồn vốn dài hạn, để có thể hỗ trợ chuyển đổi các dự án đang có hại cho môi trường sang dự án xanh, cùng đất nước chuyển đổi lên một nền kinh tế xanh hơn so với hiện nay.

TS. Nguyễn Xuân Bắc - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN cho biết, ngành Ngân hàng là ngành đóng vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu tín dụng xanh. Trong thời gian qua, NHNN thực hiện chức năng quản lý nhà nước đã bám sát sự chỉ đạo của Chính phủ, cụ thể là bám sát Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh cũng như Kế hoạch hành động của quốc gia về tăng trưởng xanh để ban hành các văn bản chỉ đạo đối với các TCTD trong toàn hệ thống ngân hàng, cụ thể như tại Chỉ thị số 03/CT-NHNN ngày 24/3/2015, Thống đốc NHNN chỉ đạo các TCTD căn cứ Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đã được phê duyệt và các chương trình, kế hoạch hành động của các bộ, ngành và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, chủ động triển khai xây dựng chương trình, chính sách tín dụng xanh nhằm đáp ứng nhu cầu vốn, tăng dần tỷ trọng tín dụng xanh trong cơ cấu danh mục đầu tư tín dụng của mình.

Có thể nói, NHNN đã bám sát chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ, đưa ra các chỉ đạo ở giai đoạn đầu, góp phần nâng cao nhận thức của các cán bộ chủ chốt của NHTM trong trách nhiệm bảo vệ môi trường, thông qua đó, các cơ chế, chính sách của từng TCTD cũng hướng về tăng trưởng xanh nhiều hơn, và NHNN cũng đã từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách hướng tới tăng trưởng xanh, cụ thể là đã lồng ghép vào nội dung Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng, cũng như là sửa đổi văn bản hướng dẫn cho vay; yêu cầu các TCTD trong quá trình thẩm định xem xét cho vay các dự án đầu tư thì phải xem xét chặt chẽ các yêu cầu về môi trường... Đây là những thay đổi pháp lý rất quan trọng. Nhờ đó, dư nợ tín dụng tăng trưởng xanh đã tăng rất nhanh. Trong thời gian tới, NHNN sẽ ban hành Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng về tăng trưởng xanh đến năm 2030; đồng thời, triển khai các nhiệm vụ mà Thủ tướng Chính phủ đã giao cho NHNN trong việc thực hiện các mục tiêu tăng trưởng xanh.

TS. Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính đưa ra quan điểm, để triển khai nội dung tín dụng xanh, ngân hàng xanh thành công, cần thiết phải có chế tài xử phạt đối với các doanh nghiệp có tác động xấu đến môi trường và có cơ chế khuyến khích đối với doanh nghiệp có những hoạt động bảo vệ môi trường. Theo TS. Nguyễn Như Quỳnh, bên cạnh tín dụng xanh, trái phiếu xanh cũng là một kênh huy động vốn rất hiệu quả. Tuy nhiên, việc phát hành trái phiếu xanh gặp rất nhiều khó khăn, không phải chỉ là khó khăn từ phía khung pháp lý mà còn là phía chủ thể, việc phát hành trái phiếu xanh chưa nhận được nhiều quan tâm. 

Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng điều khoản về trái phiếu xanh tại Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường, theo đó, khi phát hành trái phiếu xanh, doanh nghiệp được ưu đãi về giá dịch vụ trên thị trường chứng khoán; xây dựng Dự án đầu tư công sử dụng nguồn vốn từ phát hành trái phiếu xanh do Chính phủ, chính quyền địa phương phát hành được ưu tiên bố trí đủ vốn theo tiến độ thực hiện dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm.

Bộ Tài chính ban hành các chính sách ưu đãi thuế để tạo thêm động lực khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện đầu tư xanh, dự án xanh: ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp; ưu đãi hoàn thuế; ưu đãi thuế đối với các ngành, nghề thuộc lĩnh vực năng lượng, các dự án đầu tư tại địa bàn ưu đãi đầu tư…

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính tiếp tục rà soát các văn bản quy định về trái phiếu xanh; phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các bộ, ngành liên quan xây dựng các điều khoản về trái phiếu xanh. 

Sau phiên thảo luận chuyên đề 1, bà Michele Wee - Chủ tịch Nhóm Công tác Ngân hàng - BWG trình bày tham luận với nội dung: “Huy động nguồn lực và khuyến nghị về tín dụng xanh, thị trường vốn xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam”. Bà Michele Wee chia sẻ, tháng 8/2022, NHNN và Nhóm Công tác Ngân hàng đã phối hợp tổ chức Hội nghị “Huy động nguồn lực cho các mục tiêu phát triển xanh và phát triển bền vững”, trong đó, một số điểm nổi bật đã được trao đổi và tổng kết tại Hội nghị như: (i) Cam kết của Chính phủ Việt Nam tại COP26 hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 rất được hoan nghênh và là một nhiệm vụ đòi hỏi cần phải có sự phối hợp của Chính phủ, khu vực công và tư nhân để cùng thực hiện mục tiêu này; (ii) Việt Nam có cơ hội để đi trước các quốc gia khác, trở thành một quốc gia kiểu mẫu và chứng minh cho thế giới những bước phát triển vượt trội của mình với những mục tiêu mang tính bao quát và táo bạo hơn nữa; (iii) Các thách thức hiện tại cần được giải quyết một cách có hệ thống, Chính phủ Việt Nam cần thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính hơn nữa, hỗ trợ tài trợ chuyển đổi với một số khuyến nghị như: Hướng dẫn chi tiết hơn về định nghĩa xanh, tiêu chí đánh giá - tiêu chuẩn báo cáo, phát triển thị trường trái phiếu xanh và đòn bẩy về tài chính hỗn hợp; (iv) Dự thảo Quy hoạch phát triển điện 8 (PDP 8) của Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 cần cung cấp sự rõ ràng về lộ trình của các dự án, một chính sách cụ thể về đảm bảo tỷ giá hối đoái, khả năng tài trợ năng lượng nhiều hơn đáng kể (tương đương 131 tỷ USD tổng vốn tài trợ và tối thiểu 33 tỷ USD). Hợp đồng mua bán điện đạt tiêu chuẩn vay vốn ngân hàng có thể giải quyết tất cả các thách thức hiện tại của các ngân hàng; (v) Khung pháp lý và các quy định tiêu chuẩn, công bằng và bình đẳng tiệm cận quốc tế sẽ vượt qua các yêu cầu về nhận biết khách hàng (KYC) toàn cầu.
 

Đi sâu tìm hiểu cụ thể hơn về sự phát triển của tín dụng xanh, ngân hàng xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam, theo bà Michele Wee, trong năm 2018, NHNN đã cụ thể hóa mục tiêu của ngành Ngân hàng đến năm 2025 là 100% ngân hàng xây dựng quy chế nội bộ và thực hiện đánh giá về quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cho vay; các tiêu chuẩn môi trường sẽ được áp dụng cho tất cả các dự án nhận vốn vay từ ngân hàng; ít nhất 10 đến 12 ngân hàng thành lập các đơn vị/cơ quan chuyên trách về quản lý rủi ro môi trường và xã hội; ít nhất 60% ngân hàng sẽ được tiếp cận với các nguồn vốn xanh và sẽ cung cấp các khoản tín dụng xanh.

Nhờ sự định hướng, chỉ đạo của NHNN và nỗ lực của các TCTD, từ năm 2018, tín dụng xanh có những chuyển biến tích cực, ngày càng được quan tâm và tăng hạn mức đầu tư, tuy vậy, tỷ trọng dư nợ tín dụng xanh vẫn khá hạn chế và cần được đẩy mạnh hơn cho thấy Việt Nam đang đi đúng hướng. Việc Lego lựa chọn Việt Nam để đặt nhà máy sản xuất trung hòa carbon đầu tiên được coi là lá phiếu đầu tiên cho sự tin tưởng của doanh nghiệp này vào khả năng cung cấp của Việt Nam.
Để Việt Nam vươn lên trở thành công xưởng hàng đầu của thế giới, Nhóm công tác Ngân hàng đề xuất hai khía cạnh quan trọng cơ bản: (i) Một lộ trình nhanh chóng để áp dụng năng lượng xanh; (ii) Một khuôn khổ tài chính xanh hợp lý cho các dự án có khả năng vay vốn ngân hàng.

Bà Michele Wee cũng đề xuất lộ trình với các bước trọng tâm như sau để thực hiện hai khía cạnh trên:

(i) Phát triển các công cụ tài chính chuyển tiếp: Các tổ chức sẽ cần nâng cao năng lực quản trị, chính sách và thủ tục của mình để tuân thủ các yêu cầu về tính bền vững của các tổ chức cho vay quốc tế. Ngoài ra, cần phải cân nhắc trong suốt vòng đời của một khoản đầu tư hoặc khoản vay hoặc quy trình bảo lãnh phát hành để xác định nơi có thể đưa thêm các động lực khuyến khích chuyển đổi này.

(ii) Chuẩn bị cho báo cáo Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG): gồm giá trị phi tài chính mà một tổ chức tạo ra cho các bên liên quan; báo cáo tổng hợp với các tiêu chí về biến đổi khí hậu được tổng hợp thống nhất trong báo cáo tài chính; yêu cầu đảm bảo tính bền vững.

(iii) Bắt đầu chuyển đổi danh mục đầu tư: Các tổ chức cũng sẽ cần đánh giá tiềm năng chuyển đổi danh mục đầu tư của mình. Bà Michele Wee khuyến nghị NHNN khuyến khích các tổ chức tài chính tại Việt Nam thiết lập các công bố thông tin liên quan đến rủi ro khí hậu theo các khuyến nghị của TCFD - Tổ công tác về Công bố tài chính liên quan đến khí hậu và thực hiện việc thiết lập mục tiêu phát thải ròng bằng “0”.

(iv) Các yếu tố trong quá trình chuyển đổi: Các tổ chức tài chính nên tính đến các yếu tố tác động xã hội trong đánh giá tài chính để đảm bảo quá trình chuyển đổi thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” được thực hiện theo cách thức bình đẳng và toàn diện cho tất cả các bên liên quan.
 

Ông Trần Long - Phó Tổng Giám đốc BIDV trình bày tham luận tại Hội thảo
 

Tham luận tại Hội thảo, ông Trần Long - Phó Tổng Giám đốc BIDV cho biết, BIDV là NHTM có quy mô tổng tài sản lớn nhất Việt Nam (đạt hơn 85 tỷ USD ngày 30/6/2022). Xác định nguồn lực tài chính từ ngân hàng là đòn bẩy, thúc đẩy chuyển đổi mô hình phát triển hướng tới kinh tế xanh, tuần hoàn, BIDV đã triển khai một cách nghiêm túc và có lộ trình phù hợp các công việc, giải pháp liên quan tới tín dụng xanh, ngân hàng xanh.

BIDV có tầm nhìn chiến lược rõ ràng về phát triển tín dụng xanh, ngân hàng xanh; cam kết triển khai các gói “tín dụng xanh”, dành tỷ trọng tương xứng để tài trợ cho các khách hàng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, các ngành sản xuất và tiêu dùng phát thải carbon thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu, qua đó, góp phần chuyển đổi nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh, bảo vệ môi trường, ngăn chặn biến đổi khí hậu, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, năng lượng, thể hiện trách nhiệm với cộng đồng và môi trường.

BIDV luôn ưu tiên tập trung vốn tín dụng tài trợ các dự án tín dụng xanh và đã đạt được những kết quả rất tích cực: (i) Tính đến ngày 30/9/2022, BIDV hiện dẫn đầu thị trường về tài trợ các dự án xanh với 1210 khách hàng và dự án, tổng số tiền cam kết cấp tín dụng hơn 61.700 tỷ đồng. Dư nợ tín dụng xanh khoảng 49.000 tỷ đồng, chiếm 3,3% tổng dư nợ BIDV. Với giả định tốc độ tăng trưởng thị trường không đổi đến năm 2025, danh mục cho vay của BIDV cho các lĩnh vực xanh và bền vững sẽ đạt dư nợ 3 tỷ USD, chiếm khoảng 5% tổng dư nợ BIDV; (ii) Dư nợ tín dụng xanh tập trung chủ yếu vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, trong đó có hơn 800 dự án năng lượng tái tạo, năng lượng sạch với tổng số tiền cấp tín dụng hơn 53.200 tỷ đồng (chiếm khoảng 97% dư nợ tín dụng xanh). Tính riêng các dự án điện gió, điện mặt trời có quy mô vay vốn trên 500 tỷ đồng, trong giai đoạn 2020 - 2021, BIDV đã tài trợ 25 dự án với tổng số tiền cho vay khoảng 23.400 tỷ đồng (tương đương 1 tỷ USD); (iii) Với chiến lược giảm dần nguồn vốn tài trợ cho các dự án sử dụng nhiên liệu hóa thạch, BIDV đã không tiếp cận và tài trợ cho các dự án điện than. Từ năm 2018 đến năm 2021, dư nợ của BIDV cho các dự án điện than đã giảm hơn 53%. Theo lộ trình đến năm 2035, BIDV sẽ không còn dư nợ cho các dự án nhiệt điện, điện than; (iv) Trong các lĩnh vực xanh khác, BIDV chú trọng thúc đẩy tài trợ nông nghiệp xanh, xử lý chất thải và ngăn ngừa ô nhiễm, quản lý nước bền vững ...

BIDV cũng tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế trong lĩnh vực phát triển bền vững, để hỗ trợ triển khai nguồn vốn xanh và bền vững về Việt Nam, qua đó góp phần thúc đẩy tài chính bền vững, tiết kiệm năng lượng và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng sạch như: BIDV là đối tác hơn 30 năm của các tổ chức tài chính: WB, ADB, JICA, JBIC… BIDV hiện là ngân hàng có thị phần lớn nhất (21%) trong huy động nguồn vốn ODA, các nguồn vốn ủy thác quốc tế. BIDV đã ký kết Hợp đồng khoản vay 300 triệu USD với ADB năm 2018 để hỗ trợ SME kèm các điều kiện bảo vệ môi trường, năng lượng sạch, đây là khoản vay thương mại đầu tiên của ADB tại Việt Nam không cần bảo lãnh Chính phủ. Với IFC, BIDV trao đổi về khả năng hợp tác Khoản vay liên kết bền vững của IFC, hợp tác hỗ trợ kỹ thuật về xây dựng năng lực, quản lý rủi ro ESG và với các đối tác định chế tài chính nước ngoài như HSBC, Citibank, Standard Chartered Bank, SMBC, JBIC, RBI về khả năng hợp tác triển khai các sản phẩm tài chính xanh, phát hành trái phiếu xanh và kinh nghiệm trong lộ trình chuyển đổi thành net-zero bank;…

Đồng thời, BIDV là định chế tài chính trong nước đầu tiên hợp tác với Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng các giải pháp và hành động cụ thể nhằm hướng đến thực hiện các mục tiêu chiến lược về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy phát triển tài chính xanh bền vững tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, BIDV không ngừng nâng cao năng lực thể chế, hoàn thiện các quy trình nội bộ liên quan tới tín dụng xanh và luôn nỗ lực để góp phần cải thiện môi trường nhằm xây dựng ngân hàng xanh.

Phó Tổng Giám đốc BIDV Trần Long cũng cho biết, trong quá trình triển khai, BIDV đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, như: (i) Việt Nam hiện chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể, thống nhất liên quan đến việc triển khai tín dụng xanh, do đó, BIDV cũng như các TCTD khác gặp nhiều khó khăn nhất định trong việc xây dựng các quy trình, quy định, cơ chế, chính sách ưu đãi và các sản phẩm cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực xanh; (ii) Khó khăn trong việc phát hành trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn Việt Nam mặc dù đã hoàn thành xây dựng dự thảo khung trái phiếu xanh; (iii) Việc thẩm định, đánh giá và quản lý rủi ro môi trường - xã hội còn gặp nhiều khó khăn do kiến thức về thẩm định rủi ro môi trường xã hội bao hàm nhiều kiến thức chuyên ngành phức tạp; (iv) Khó khăn từ phía khách hàng.

Trên cơ sở thực tế triển khai, Phó Tổng Giám đốc BIDV mong muốn NHNN sớm ban hành Thông tư, hướng dẫn về quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng đảm bảo công tác chỉ đạo và thực hiện thống nhất trong hệ thống ngân hàng.

Đối với việc phát hành trái phiếu xanh: Đề nghị NHNN kiến nghị các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục hướng dẫn về danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án xanh, ban hành các nghị định, thông tư, văn bản hướng dẫn,… liên quan đến hoạt động phát hành trái phiếu xanh, trong đó hướng dẫn cụ thể hơn đối với hoạt động hạch toán, báo cáo, kiểm soát sau phát hành trái phiếu xanh của các NHTM. Tiếp tục nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách và xây dựng lộ trình thực hiện để hỗ trợ phát triển thị trường trái phiếu xanh.

Bên cạnh đó, NHNN cần thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, tọa đàm chia sẻ kinh nghiệm từ các chuyên gia, hệ thống dữ liệu của NHNN trong công tác đánh giá rủi ro môi trường và xã hội để các TCTD có thể tham gia, nâng cao kiến thức và năng lực chuyên môn.

Ngoài ra, đề nghị NHNN tiếp tục thúc đẩy thu hút, huy động nguồn vốn của các tổ chức, định chế tài chính quốc tế tham gia tài trợ các lĩnh vực/dự án xanh;  xem xét, điều chỉnh giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với nguồn vốn dùng để cấp tín dụng thuộc lĩnh vực xanh; nghiên cứu kinh nghiệm phát triển sàn giao dịch tín chỉ carbon, xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật và tham gia xây dựng cơ chế kết nối thị trường trong nước với quốc tế. BIDV sẵn sàng tham gia với tư cách ngân hàng phục vụ cho sàn giao dịch tín chỉ carbon.

Các khách mời tham gia thảo luận tại phiên Chuyên đề 2 

Tại Phiên thảo luận chuyên đề 2 với chủ đề: “Kinh nghiệm quốc tế về cung ứng tín dụng xanh, tài chính xanh, hoạt động ngân hàng xanh, thực tiễn tại Việt Nam và các khuyến nghị, giải pháp”, TS. Tô Huy Vũ - Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, NHNN cho biết, NHNN với vai trò đã được chỉ rõ trong Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, đã làm việc với các nhà tài trợ, mục tiêu là lắng nghe các ý kiến, qua đó truyền tải đến Chính phủ những kiến nghị của các ngân hàng quốc tế, những nhà tài trợ quốc tế về những khó khăn, vướng mắc trong vấn đề phát triển cũng như thu hút các nguồn vốn. Qua khảo sát của NHNN, 95% các tổ chức tài chính, ngân hàng quốc tế có kế hoạch đầu tư vào lĩnh vực kinh tế xanh. Tuy nhiên, có một số vướng mắc đến từ cơ chế, chính sách, trình độ phát triển của thị trường, về tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện… theo chuẩn mực quốc tế.

Cùng với đó, tận dụng các kinh nghiệm quốc tế cũng như những hỗ trợ kỹ thuật, lồng ghép các nội dung để nâng cao năng lực cán bộ, nâng cao năng lực về tiếp cận vốn và những công cụ tài chính mới cũng như rà soát lại để hài hòa hóa những văn bản quy phạm pháp luật với pháp luật quốc tế.

NHNN tạo điều kiện để các tổ chức tài chính quốc tế như IFC, ADB xây dựng khung đối chiến lược để có thể trao đổi, thảo luận góp phần bổ sung những thông tin theo khung đối tác quốc gia mà các tổ chức đưa ra; lồng ghép các khoản đầu tư, lĩnh vực, ngành nghề như năng lượng tái tạo, xử lý môi trường, xử lý rác thải mà ngành Ngân hàng chưa đáp ứng được hết nhu cầu vốn, bên cạnh đó, cũng cần kiến thức chuyên sâu của các chuyên gia đến từ các tổ chức tài chính quốc tế.

Theo ông Darryl J. Dong - Chuyên gia Tài chính cao cấp IFC, để tín dụng xanh có thể được triển khai, cần ghi nhớ rằng, tất cả các hoạt động tài chính này đều hướng tới minh bạch, hiệu quả. Tuy nhiên, với tư cách là bên cho vay quốc tế, IFC tập trung vào khía cạnh thương mại, do đó, IFC muốn tài trợ cho khu vực tư nhân để hướng Việt Nam có thể chuyển dịch tốt hơn và khu vực tư nhân thực sự là yếu tố cốt lõi nhất. Ông Darryl J. Dong kiến nghị, Chính phủ Việt Nam cần khuyến khích, tạo điều kiện để tạo ra môi trường cho khu vực tư nhân có thể phát triển tốt hơn trong quá trình phát triển bền vững.

Đại diện cho Nhóm Công tác Ngân hàng, bà Michele Wee đưa ra một số khuyến nghị đối với Chính phủ và NHNN để phát triển tín dụng xanh ở Việt Nam như sau:

Thứ nhất, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cụ thể về tín dụng xanh cũng như các dự án đầu tư kinh doanh có tác động đến môi trường, xây dựng các tiêu chuẩn về tín dụng xanh, danh mục các ngành/lĩnh vực xanh để áp dụng chung, thống nhất - làm cơ sở để các NHTM đánh giá khi cấp tín dụng xanh.

Thứ hai, đưa ra các chính sách ưu đãi cho các NHTM thực hiện tín dụng xanh. Cần có quy định về thời hạn tín dụng, theo đó tài trợ xanh sẽ không được tính vào phân bổ tăng trưởng tín dụng.

Thứ ba, chỉ định các ngân hàng làm cố vấn hợp pháp hóa nguồn gốc trái phiếu, dựa trên trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cao về thị trường vốn và sự kiểm soát chặt chẽ của NHNN sẽ cho phép mức độ tuân thủ và chuyển giao kiến thức tốt hơn.

Bà Michele Wee nhấn mạnh rằng, tín dụng xanh do Chính phủ hỗ trợ, rất cần được củng cố bằng sự tham gia và các hành động thực tiễn của khu vực tư nhân trong nước và thông qua nguồn tài chính công và tư bên ngoài.

Toàn cảnh Hội thảo

Chia sẻ tại phiên chuyên đề 2, ông Trần Long - Phó Tổng Giám đốc BIDV có những băn khoăn về quy định của pháp luật Việt Nam chưa đầy đủ dẫn đến việc BIDV gặp khó khăn trong việc phát hành trái phiếu ra thị trường, cụ thể là thị trường quốc tế; chính sách để hỗ trợ ưu đãi cho các tổ chức phát hành trái phiếu chưa được rõ ràng do đó, BIDV cũng cân nhắc giữa việc phát hành trái phiếu thường sẽ thuận lợi hơn, chi phí phát hành rẻ hơn nhiều so với lãi suất coupon dự kiến sẽ phát hành ra thị trường quốc tế cho mục đích xanh. Phó Tổng Giám đốc BIDV mong muốn Bộ Tài chính là cơ quan xây dựng chính sách để hỗ trợ thị trường trái phiếu xanh sẽ có cơ chế, chính sách tạo điều kiện thuận lợi hơn giúp cho các nhà phát hành trái phiếu có chi phí tốt hơn, từ đó tập trung nguồn lực thúc đẩy tài trợ cho các danh mục xanh bền vững.

Ông Đào Xuân Lai - Trợ lý Trưởng Đại diện Thường trú và Trưởng Ban Biến đổi khí hậu và môi trường, UNDP tại Việt Nam cho biết, tính đến ngày 30/9/2020, nguồn tín dụng xanh trên toàn thế giới đã lên đến 3,5 nghìn tỷ USD, trong đó đầu tư cho cơ sở hạ tầng như điện khoảng 10 tỷ USD. Vừa qua, UNDP huy động kết hợp giữa nguồn vốn vay và nguồn cho không về quỹ khí hậu xanh, điển hình là UNDP xây dựng kết hợp với nguồn vay khoảng 120 triệu USD và  huy động 30 triệu USD viện trợ không hoàn lại từ Quỹ Khí hậu Xanh (GCF) để phục vụ cho dự án nông nghiệp và cải thiện an ninh nguồn nước ở Tây Nguyên.

Đặc biệt, ông Đào Xuân Lai cho rằng, cần tập trung quan tâm đến tín chỉ carbon, phát triển thị trường carbon ở Việt Nam, đây là hướng đi tiềm năng nếu tính giá bình quân dao động từ 10 - 30 USD/tín chỉ carbon sẽ thu về một khoản rất lớn. Và hiện nay, các tập đoàn như Xi măng đều sẵn sàng tuân thủ các cam kết quốc tế để đạt được các tín chỉ carbon.

Chia sẻ kinh nghiệm về phát hành trái phiếu xanh nhằm huy động nguồn tài chính phục vụ đầu tư cho các dự án năng lượng tái tạo, ông Nguyễn Cảnh Anh - Phó Giám đốc nguồn vốn, Công ty Tài chính cổ phần Điện lực (EVNFinance), Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho biết, EVN Finance là TCTD phi ngân hàng hoạt động trong ngành điện năng lượng. Tháng 7/2022, EVNFinance đã phát hành thành công lô trái phiếu xanh trị giá hơn 1.700 tỷ đồng. Đây là giao dịch phát hành trái phiếu đầu tiên được bảo lãnh một phần tại Việt Nam, đồng thời EVNFinance là tổ chức đầu tiên phát hành Trái phiếu xanh tại thị trường Việt Nam dựa trên Nguyên tắc Trái phiếu xanh do Hiệp hội Thị trường vốn Quốc tế (ICMA) công bố.

Theo ông Nguyễn Cảnh Anh, EVNFinance có quá trình chuẩn bị gần hai năm để có thể phát hành thành công lô trái phiếu xanh này. EVNFinance đã xây dựng hệ thống rủi ro môi trường và xã hội (ESMS). ESMS là cơ chế quan trọng để thực hiện chính sách môi trường và xã hội, là một phần không thể thiếu trong quy trình tài chính EVNFinance giúp cho việc thẩm định, đánh giá các dự án đảm bảo các tiêu chí rủi ro môi trường và xã hội và là tiền đề xác định các dự án mà EVNFinance sử dụng trái phiếu xanh.

Tổng kết Hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà nhấn mạnh, Hội thảo đã tạo ra một diễn đàn trao đổi có tính tương tác cao giữa các chuyên gia đến từ các bộ, ngành, cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức quốc tế, các vụ, cục chức năng thuộc NHNN, đại diện các NHTM, các tập đoàn, doanh nghiệp, các nhà quản lý kinh tế, nhà khoa học… cùng thảo luận, đánh giá cơ hội phát triển và các giải pháp thúc đẩy tín dụng xanh, tài chính xanh, ngân hàng xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam.

Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà đánh giá cao các báo cáo tham luận tại Hội thảo có nội dung tốt, bám sát yêu cầu mục tiêu mà Hội thảo đã đặt ra. Để tạo điều kiện cho việc trao đổi, phản hồi thông tin giữa đại biểu tham dự và các chuyên gia, Hội thảo đã dành nhiều thời gian cho phần thảo luận tại hai phiên chuyên đề. Các diễn giả đã khẳng định sự cần thiết và sự ổn định, sự nhất quán, minh bạch trong chính sách; các bộ, ngành cần quan tâm, tập trung, xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thực tế và đã đề cập đến việc tiếp cận vốn trên thị trường vốn quốc tế. Đồng thời, khẳng định đây là chủ đề thu hút sự quan tâm rất lớn của cộng đồng, của các đối tác quốc tế; cần có sự phối hợp tích cực, hiệu quả giữa các bộ, các cơ quan quản lý của Việt Nam, đề cập đến việc phát triển thị trường vốn là cấu phần rất quan trọng, đặc biệt quan tâm đến các hạ tầng quan trọng như khuôn khổ pháp lý, cơ sở về xếp hạng tín nhiệm, những vấn đề trong việc phát triển thị trường vốn…

Các ý kiến trao đổi của diễn giả tại Hội thảo không chỉ kịp thời bổ sung, làm rõ thêm nhiều thông tin theo chủ đề của Hội thảo, đồng thời cũng gợi mở một số vấn đề mới trong lĩnh vực tín dụng xanh, ngân hàng xanh cần tiếp tục quan tâm, nghiên cứu trong thời gian tới.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà hy vọng, các thông tin hữu ích từ Hội thảo này sẽ đóng góp thiết thực vào công tác thúc đẩy tín dụng xanh, tài chính xanh, ngân hàng xanh góp phần chuyển đổi bảng cân đối của các tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp trở nên xanh hơn trong tất cả các cấu phần từ tài sản nợ, nguồn vốn, cổ đông góp vốn cổ phần, hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam, gắn với Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh tại Việt Nam.