Tính đến cuối tháng 9/2023, tổng số tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile-Money) được đăng kí và sử dụng là hơn 5,6 triệu tài khoản, trong đó số lượng khách hàng đăng kí và sử dụng dịch vụ ở nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo chiếm khoảng 70%. Qua kết quả thực tế triển khai của 03 doanh nghiệp thực hiện thí điểm cho thấy, mục tiêu tiếp cận khách hàng tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo của Việt Nam đã đạt được mục tiêu đặt ra.

Sử dụng dịch vụ Mobile-Money, người dân sẽ tiết kiệm được thời gian và chi phí đi lại,
nhất là đối tượng khách hàng ở vùng sâu, vùng xa (Nguồn ảnh: Internet)
 

Gia hạn thời gian thực hiện thí điểm dịch vụ Mobile-Money đến hết năm 2024

Ngày 18/11/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 192/NQ-CP về việc gia hạn thời gian thực hiện thí điểm Mobile-Money. Theo đó, ngày 18/11/2023, Thống đốc NHNN đã quyết định gia hạn thời gian thực hiện thí điểm dịch vụ Mobile-Money cho 03 doanh nghiệp: Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông Quân đội (Viettel), Tổng Công ty Truyền thông (Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam - VNPT-Media), Tổng Công ty Viễn thông (MobiFone) thực hiện thí điểm đến hết ngày 31/12/2024.

Ngày 09/3/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 316/QĐ-TTg về việc phê duyệt triển khai thí điểm Mobile-Money (Quyết định số 316/QĐ-TTg). Theo Quyết định này, thời gian thực hiện thí điểm Mobile-Money là 02 năm kể từ thời điểm doanh nghiệp đầu tiên thực hiện thí điểm được chấp thuận triển khai thí điểm dịch vụ Mobile-Money. Kết quả thí điểm triển khai dịch vụ Mobile-Money sẽ là cơ sở thực tiễn để cơ quan quản lí có thẩm quyền xem xét, xây dựng và ban hành các quy định pháp lí chính thức cho hoạt động cung ứng dịch vụ tại Việt Nam.

Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông, đến ngày 01/9/2023, tổng số thuê bao điện thoại di động có phát sinh lưu lượng là trên 125,54 triệu, theo đó, khi triển khai dịch vụ Mobile-Money được kì vọng sẽ có sự chuyển biến mạnh mẽ về thanh toán các dịch vụ thiết yếu như điện, nước, y tế, giáo dục, dịch vụ công, đặc biệt tăng cường việc tiếp cận và sử dụng các dịch vụ tài chính tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo. Đồng thời, triển khai dịch vụ Mobile-Money còn tận dụng được hạ tầng, dữ liệu, mạng lưới viễn thông, giảm các chi phí xã hội để phát triển, mở rộng kênh thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) trên thiết bị di động, mang lại tiện ích cho người sử dụng. Qua đó, thúc đẩy TTKDTM và tài chính toàn diện tại Việt Nam.

Với Mobile-Money, chỉ cần có số điện thoại di động đã được xác thực thông tin người dùng, chủ thuê bao có thể thanh toán hầu hết các dịch vụ (tiền điện, tiền nước, viện phí, học phí...) có liên kết với nhà mạng mà không cần có tài khoản ngân hàng, không cần kết nối internet. Với dịch vụ này, người dân sẽ tiết kiệm được cả thời gian và chi phí đi lại, nhất là đối tượng khách hàng ở vùng sâu, vùng xa, khi thực hiện thanh toán tiền điện, nước hoặc có thể chuyển tiền có giá trị nhỏ ở mọi lúc, mọi nơi.

Khi đăng kí sử dụng dịch vụ Mobile-Money, khách hàng cung cấp CMND/Căn cước công dân/Hộ chiếu trùng với thông tin đăng kí số thuê bao di động của khách hàng. Khách hàng cần có sim thuê bao di động được định danh, xác thực theo quy định của pháp luật về đăng kí thuê bao di động và số thuê bao di động của khách hàng phải có thời gian kích hoạt và sử dụng liên tục trong ít nhất 3 tháng liền kề tính đến thời điểm đăng kí mở và sử dụng dịch vụ Mobile-Money.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý mỗi khách hàng chỉ được mở 01 tài khoản Mobile-Money tại mỗi doanh nghiệp viễn thông. Quy định này nhằm hạn chế rủi ro trong giai đoạn thí điểm và phù hợp với giao dịch giá trị nhỏ, hạn mức giao dịch của Mobile-Money là 10 triệu đồng/tháng.

Theo Quyết định số 316/QĐ-TTg, khách hàng có thể sử dụng Mobile-Money để thực hiện nhiều giao dịch khác nhau như: Nạp, rút tiền, thanh toán việc mua hàng hóa, dịch vụ, chuyển tiền. Khách hàng có thể nạp, rút bằng tiền mặt tại các điểm kinh doanh, nạp/rút từ tài khoản thanh toán của khách hàng tại ngân hàng hoặc từ Ví điện tử của khách hàng tại chính doanh nghiệp viễn thông thực hiện thí điểm. Sau khi mở tài khoản Mobile-Money, khách hàng có thể nhận tiền và chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng, ví điện tử hoặc tài khoản Mobile-Money khác. Khách hàng không được cho thuê, mượn, trao đổi, tặng, cho hoặc mua, bán tài khoản Mobile-Money để đảm bảo an toàn, bảo mật khi sử dụng dịch vụ.

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), đến cuối tháng 9/2023, kết quả triển khai thí điểm dịch vụ Mobile-Money do 03 doanh nghiệp thực hiện thí điểm cung ứng ra thị trường đã đạt được một số kết quả tích cực, góp phần vào phát triển thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM), thúc đẩy chuyển đổi số, cụ thể: Tổng số tài khoản Mobile-Money được đăng kí và sử dụng là hơn 5,6 triệu tài khoản, trong đó số lượng khách hàng đăng kí và sử dụng dịch vụ ở nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo là hơn 3,9 triệu khách hàng (chiếm khoảng 70% tổng số khách hàng đăng kí và sử dụng dịch vụ); gần 11,7 nghìn điểm kinh doanh được thiết lập, với hơn 195,8 nghìn đơn vị chấp nhận thanh toán; tổng số lượng giao dịch qua tài khoản Mobile-Money đạt hơn 47 triệu giao dịch, với tổng giá trị giao dịch gần 2,4 nghìn tỉ đồng. Nhìn chung, qua kết quả thực tế triển khai của 03 doanh nghiệp thực hiện thí điểm cho thấy, mục tiêu tiếp cận khách hàng tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo của Việt Nam đã đạt được mục tiêu đặt ra.

Bên cạnh những thành quả đạt được, các doanh nghiệp viễn thông triển khai dịch vụ cũng gặp phải một số khó khăn do dịch vụ Mobile-Money là dịch vụ mới, lần đầu tiên được triển khai tại Việt Nam trên nền tảng công nghệ, có phạm vi áp dụng trên toàn quốc, có yêu cầu cao về an ninh, an toàn, bảo mật, nên các doanh nghiệp thực hiện thí điểm cần có thời gian để triển khai và mở rộng phát triển dịch vụ.

Ngoài ra, trong quá trình triển khai dịch vụ, các doanh nghiệp thực hiện thí điểm còn gặp một số khó khăn trong việc tiếp cận, phát triển khách hàng (chịu sự cạnh tranh từ các sản phẩm, dịch vụ thanh toán mới từ ngân hàng và tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán), thời gian thí điểm ngắn, hạn mức giao dịch còn thấp, cần nhiều chi phí cho việc tuyên truyền, quảng bá lợi ích của dịch vụ nhằm thu hút và tạo thói quen cho khách hàng, đặc biệt là để tiếp cận đối tượng khách hàng tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo của Việt Nam.

Việc mở rộng thị trường, điểm kinh doanh ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa cũng gặp một số khó khăn, cần nhiều nguồn lực trong việc tiếp cận do khoảng cách địa lí. Số lượng doanh nghiệp tại các khu vực này còn hạn chế, tỉ lệ các doanh nghiệp phù hợp và đáp ứng các tiêu chí để trở thành điểm kinh doanh Mobile-Money còn thấp.

Về hoàn thiện khuôn khổ pháp lí, tại Nghị quyết số 192/NQ-CP, Chính phủ giao NHNN chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan rà soát, nghiên cứu, báo cáo cấp có thẩm quyền về việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định về dịch vụ Mobile-Money. Tuy nhiên, việc nghiên cứu, ban hành văn bản quy phạm pháp luật đối với dịch vụ Mobile-Money theo yêu cầu cũng có những khó khăn, thách thức do dịch vụ Mobile-Money là dịch vụ mới được triển khai thí điểm tại Việt Nam.

Đảm bảo an toàn, bảo mật và quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng trong sử dụng dịch vụ Mobile-Money

Trong thời gian vừa qua, xu hướng tội phạm công nghệ, tội phạm trên không gian mạng tấn công vào hoạt động thanh toán ngày càng gia tăng với nhiều cách thức, thủ đoạn tinh vi. Theo đó, các đối tượng chủ động lừa đảo, lấy cắp thông tin tài khoản của khách hàng (tên đăng nhập, mã xác thực…); hoặc mua, bán, thuê, mượn tài khoản thanh toán để thực hiện giao dịch cho mục đích bất hợp pháp. Để góp phần hạn chế tình trạng các đối tượng tội phạm lừa đảo khách hàng, lợi dụng dịch vụ thanh toán để sử dụng cho mục đích bất hợp pháp, cần thiết lập hạn mức giao dịch tối thiểu phải áp dụng giải pháp xác thực sinh trắc học để đảm bảo định danh chính chủ người sử dụng tài khoản thanh toán. Giải pháp xác thực sinh trắc học là công nghệ cho phép nhận diện và xác minh cá nhân thông qua các đặc điểm sinh trắc học như vân tay, mống mắt, giọng nói, hình ảnh khuôn mặt... Đây được xem là giải pháp có mức độ định danh chính chủ cao nhất và có tính bảo mật cao; hạn chế tối đa nguy cơ giả mạo, lừa đảo, gian lận khi sử dụng tài khoản thanh toán.

Hiện nay, NHNN đang nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Quyết định số 630/QĐ-NHNN ngày 31/3/2017 của Thống đốc NHNN ban hành Kế hoạch áp dụng giải pháp về an toàn bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng để cho phép các TCTD áp dụng xác thực sinh trắc học với giao dịch vượt hạn mức nhất định. NHNN đang nghiên cứu để đưa ra hạn mức áp dụng phù hợp, đảm bảo cân bằng giữa trải nghiệm khách hàng và phòng, chống gian lận.

Ngoài ra, trên cơ sở nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 192/NQ-CP, NHNN phối hợp với các đơn vị liên quan tiếp tục theo dõi tình hình triển khai thí điểm dịch vụ Mobile-Money của 03 tổ chức triển khai; đồng thời, phối hợp với các đơn vị liên quan rà soát, nghiên cứu, báo cáo cấp có thẩm quyền về việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định về dịch vụ Mobile-Money.

Đối với vấn đề hạn mức giao dịch, theo quy định hiện hành, hạn mức giao dịch không quá 10 triệu đồng/tháng/tài khoản Mobile-Money cho tổng các giao dịch rút tiền, chuyển tiền và thanh toán. Trong thời gian tiếp tục thí điểm, các nhà mạng mong muốn Chính phủ và các bộ, ngành hữu quan nâng hạn mức này lên 100 triệu đồng/tháng - ngang bằng với hạn mức thanh toán của một tài khoản ví điện tử. Đồng thời, các nhà mạng mong cơ quan quản lí sớm cho phép các thuê bao Mobile-Money không bị giới hạn thời gian kích hoạt ít nhất 03 tháng.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, mục tiêu của Chính phủ là phát triển dịch vụ Mobile-Money nhằm tận dụng hạ tầng, dữ liệu, mạng lưới viễn thông để phát triển, mở rộng kênh TTKDTM tại vùng sâu, vùng xa, mang lại tiện ích cho người sử dụng. Theo đó, đối với các khoản thanh toán lớn hơn 10 triệu đồng/tháng, người dùng có thể sử dụng các kênh thanh toán khác như tài khoản ngân hàng với điều kiện chặt chẽ hơn.

Theo NHNN, Mobile-Money cũng là dịch vụ mới, triển khai trên nền tảng công nghệ, có phạm vi áp dụng trên toàn quốc, sẽ có số lượng người dùng lớn, yêu cầu cao về an ninh, an toàn bảo mật dịch vụ và dữ liệu người dùng. Hơn nữa, đây là hình thức TTKDTM, sử dụng công nghệ (điện thoại di động) rất thuận tiện cho người dân, nhưng cũng đòi hỏi phải hết sức an toàn, tránh bị lợi dụng. Khi triển khai thí điểm Mobile-Money, nguyên tắc quan trọng là bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng, nhất là vấn đề bảo mật, đồng thời bảo đảm an toàn tài chính trong định danh điện tử, phòng chống rửa tiền… Mobile-Money hoạt động như dịch vụ tài chính thì các doanh nghiệp phải tuân thủ các nguyên tắc, quy định tại Quyết định số 316/QĐ-TTg.

Thời gian tới, các doanh nghiệp thực hiện thí điểm cũng cần tiếp tục tuân thủ đầy đủ các nội dung liên quan quy định về mục tiêu, phạm vi thực hiện thí điểm, nội dung thí điểm, tổ chức thực hiện, các hành vi bị cấm theo quy định tại Quyết định số 316/QĐ-TTg; phối hợp với các đơn vị liên quan, triển khai, thúc đẩy thanh toán dịch vụ công, các khoản trợ cấp Chính phủ qua dịch vụ Mobile-Money. Đồng thời, các doanh nghiệp viễn thông cần chú trọng xây dựng ứng dụng an toàn, thuận tiện, dễ sử dụng; xây dựng hệ thống các điểm kinh doanh trên toàn quốc, trong đó ưu tiên triển khai thí điểm tại các địa bàn thuộc khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Các đơn vị cung ứng hàng hóa/dịch vụ cần chấp nhận rộng rãi phương thức thanh toán này với các chi phí hợp lí.

Do đối tượng nhắm tới của Mobile-Money là người dân vùng sâu, vùng xa, nơi hiểu biết về công nghệ còn hạn chế, nên nguy cơ bị tội phạm công nghệ tấn công là rất lớn. Vì vậy, để Mobile-Money trở thành kênh toán toán phổ cập, giúp phủ sóng tài chính toàn diện khu vực nông thôn, các nhà mạng cũng cần tăng cường tuyên truyền cho người dân về an toàn, bảo mật.

Bên cạnh đó, Bộ Thông tin và Truyền thông cần xem xét báo cáo Chính phủ để tiến tới cho phép các doanh nghiệp viễn thông được sử dụng mạng truyền số liệu chuyên dùng kết nối trực tiếp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an.

Việc kết nối trực tiếp giúp cho doanh nghiệp xác thực và định danh khách hàng, theo đó, những thuê bao đã được doanh nghiệp viễn thông thực hiện đối chiếu và xác thực thông tin với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư sẽ được phép đăng kí tài khoản Mobile-Money; từ đó, sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục cung cấp dịch vụ Mobile-Money cho khách hàng, góp phần triển khai nhanh Mobile-Money, thúc đẩy TTKDTM.

Hiện nay, Bộ Công an đã nghiên cứu, triển khai các giải pháp để hỗ trợ các doanh nghiệp, người dân nói chung và các nhà mạng, tổ chức cung cấp dịch vụ Mobile-Money nói riêng. Bộ Công an đã chủ trì làm việc cùng với các nhà mạng xây dựng quy trình, quy chế phối hợp để triển khai thực hiện kết nối để làm sạch thuê bao di động, giải quyết tình trạng sim rác trên nền tảng dữ liệu dân cư; cấp tài khoản Mobile-Money, cấp sim chính chủ gắn với việc cấp tài khoản định danh điện tử cho công dân.

 
Tài liệu tham khảo:

1. Quyết định số 316/QĐ-TTg ngày 09/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ.
2. Nghị quyết số 192/NQ-CP ngày 18/11/2023 của Chính phủ về việc gia hạn thời gian thực hiện thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ.
 
Thanh Lan