Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đang lấy ý kiến của các cá nhân, tổ chức về Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) (sửa đổi). Theo đó, Dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi) có nội dung mới đáng chú ý, đó là quy định về can thiệp sớm đối với TCTD yếu kém, trong đó huy động nguồn lực hỗ trợ từ Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN). Đây là cơ sở để BHTGVN có thể tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu hệ thống các TCTD, đặc biệt là với vai trò xử lí các TCTD yếu kém. Tuy nhiên, để BHTGVN tham gia có hiệu quả vào quá trình này thì không chỉ riêng việc sửa đổi Luật Các TCTD, mà còn cần sự thống nhất, đồng bộ với hệ thống văn bản pháp lí khác cũng như củng cố năng lực tài chính của tổ chức BHTG.
.PNG)
Thực tiễn BHTGVN tham gia xử lí TCTD yếu kém
Trước khi có Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG), theo Nghị định số 89/1999/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Chính phủ về BHTG, BHTGVN hỗ trợ cho tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả nhưng chưa đến mức đặt trong tình trạng kiểm soát đặc biệt dưới các hình thức: cho vay hỗ trợ để chi trả tiền gửi được bảo hiểm; bảo lãnh cho các khoản vay đặc biệt để có nguồn chi trả tiền gửi được bảo hiểm; mua lại nợ trong trường hợp khoản nợ đó có tài sản bảo đảm.
Tiếp đó, Nghị định số 109/2005/NĐ-CP ngày 24/8/2005 đã có một số thay đổi. Theo đó, BHTGVN chỉ có thể hỗ trợ tài chính cho tổ chức tham gia BHTG dưới hình thức cho vay, bảo lãnh, mua lại nợ và các hình thức khác phù hợp với quy định pháp luật.
Sau khi Luật BHTG có hiệu lực từ ngày 01/01/2013, BHTGVN không còn thực hiện nghiệp vụ hỗ trợ tài chính. Luật BHTG quy định, BHTGVN tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt đối với tổ chức tham gia BHTG theo quy định của NHNN.
Theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2017, BHTGVN được phép thực hiện cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt để hỗ trợ thanh khoản, hỗ trợ phục hồi theo phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt. BHTGVN cùng phối hợp với Ban kiểm soát đặc biệt và Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam đánh giá tính khả thi phương án phục hồi của quỹ tín dụng nhân dân (QTDND). Đối với phương án phục hồi tổ chức tài chính vi mô và công ty tài chính, BHTGVN sẽ phối hợp với Ban kiểm soát đặc biệt để đánh giá tính khả thi.
Ngoài ra, một nhiệm vụ khác của BHTGVN, đó là, dựa trên quyết định của NHNN, BHTGVN được mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ cho TCTD lành mạnh tham gia quản trị, kiểm soát, điều hành, hỗ trợ tài chính và hoạt động của TCTD yếu kém được kiểm soát đặc biệt...
Những năm qua, BHTGVN đã cử cán bộ tham gia Ban kiểm soát đặc biệt tại các QTDND được kiểm soát đặc biệt; tích cực phối hợp với Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng, NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố, Ban kiểm soát đặc biệt để xử lí các tình huống phát sinh… Với việc triển khai đồng bộ các hoạt động trên đã giúp BHTGVN hoàn thành nhiệm vụ trong quá trình tham gia kiểm soát đặc biệt theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2017; qua đó đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng, bảo vệ tốt quyền lợi hợp pháp cho người gửi tiền.
Một số rào cản pháp lí
Mặc dù BHTGVN đã tích cực phát huy vai trò vào quá trình tái cơ cấu các TCTD, cũng như tham gia xử lí các tổ chức tham gia BHTG yếu kém thời gian qua, tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn một số bất cập về cơ sở pháp lí. Trong đó, quy định về quyền hạn của tổ chức BHTG tại Luật BHTG chưa thống nhất, đồng bộ với hệ thống văn bản pháp lí hiện hành về tái cơ cấu, hạn chế vai trò của BHTGVN trong tái cơ cấu TCTD và xử lí tổ chức tham gia BHTG yếu kém.
Điển hình là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2017 quy định việc tổ chức BHTG tham gia vào quá trình xây dựng các phương án tái cơ cấu QTDND. Tuy nhiên, quy định quyền và nghĩa vụ tổ chức BHTG tại Luật BHTG chưa đảm bảo để tổ chức BHTG có thể tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu TCTD (như tham gia hỗ trợ kiểm tra, giám sát đối với QTDND, tham gia xây dựng các phương án tái cơ cấu QTDND, cho vay đặc biệt đối với QTDND bị kiểm soát đặc biệt…).
Hay như nội dung cho vay đặc biệt đối với TCTD bị kiểm soát đặc biệt, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2017 quy định BHTGVN cho vay đặc biệt đối với công ty tài chính, QTDND, tổ chức tài chính vi mô; BHTGVN mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ theo quyết định của NHNN. Tuy nhiên, Luật BHTG chưa quy định các nội dung này.
Luật BHTG cũng chưa có quy định NHNN quyết định việc BHTGVN mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ. Trong khi đó, nội dung này được quy định tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2017. Mục c khoản 3 Điều 147 Dự thảo Luật Các TCTD sửa đổi cũng quy định NHNN có thẩm quyền quyết định việc BHTGVN mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ.
Các chuyên gia cho rằng, Luật BHTG chưa đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành về tái cơ cấu các TCTD cũng như chưa phù hợp với thực tiễn gây chậm tiến độ BHTGVN tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu các TCTD, đặc biệt là QTDND. Do đó, cần sớm nghiên cứu, sửa đổi Luật BHTG theo hướng đồng bộ, thống nhất với các luật có liên quan, cũng như phù hợp với nội dung trong Dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi).
Củng cố năng lực tài chính của tổ chức BHTG
Tại Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nhiệm vụ, giải pháp đặt ra đối với hoạt động BHTG trong giai đoạn 2022 - 2025 có nội dung sửa đổi, bổ sung Luật BHTG và hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật BHTG, Luật Các TCTD nhằm triển khai được những nhiệm vụ mới của BHTGVN, đặc biệt là trong tái cơ cấu TCTD yếu kém.
Đối với định hướng trong tham gia kiểm soát đặc biệt, xử lí tổ chức tham gia BHTG yếu kém, Lãnh đạo BHTGVN cho biết, thời gian tới, BHTGVN sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với NHNN trong quá trình kiểm soát đặc biệt nhằm đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền.
Cùng với đó, triển khai chức năng, nhiệm vụ được quy định tại Luật Các TCTD sửa đổi, bao gồm: Cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt; mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ theo quyết định của NHNN; tham gia đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi tổ chức tài chính vi mô, công ty tài chính, QTDND; tham gia xây dựng phương án phá sản TCTD được kiểm soát đặc biệt.
Đồng thời là, tăng cường năng lực tài chính thông qua việc đa dạng hóa hình thức và danh mục đầu tư; bổ sung hình thức vay từ NHNN trong trường hợp nguồn vốn của tổ chức BHTG không đủ để trả tiền bảo hiểm.
Song song với đó, nghiên cứu thực hiện, bổ sung danh mục đầu tư gồm: Mua và bán trái phiếu do Chính phủ bảo lãnh; gửi tiền tại ngân hàng thương mại có chất lượng hoạt động tốt; mua và bán trái phiếu, kì phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi do các ngân hàng thương mại có chất lượng hoạt động tốt phát hành...
BHTGVN cho biết, đến năm 2025 sẽ nghiên cứu, áp dụng bổ sung các biện pháp và hình thức xử lí tổ chức tham gia BHTG yếu kém theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tế tại Việt Nam. Đồng thời, nâng cao năng lực tài chính thông qua việc đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật có liên quan, đảm bảo đầy đủ cơ sở pháp luật để thực hiện tăng vốn điều lệ cho tổ chức BHTG lên 10.000 tỉ đồng vào năm 2025 và lên 15.000 tỉ đồng vào năm 2030 từ nguồn tự tích lũy và các nguồn vốn hợp pháp khác, nhằm đảm bảo năng lực tài chính của tổ chức BHTG.
PV