ThS. Nguyễn Tuấn Dũng, Nguyễn Viết Đức 

 

1. Ðặt vấn đề
Tây Bắc là vùng phía Tây của miền Bắc Việt Nam, bao gồm chủ yếu là các tỉnh: Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Sơn La, Yên Bái, Hòa Bình; trong đó, 04 tỉnh: Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Sơn La tiếp giáp với biên giới của 2 quốc gia: Trung Quốc và Lào, chiều dài đường biên giới là 1.127,36 km. Hiện nay, vùng Tây Bắc được Đảng, Nhà nước xác định là một trong những vùng kinh tế quan trọng của cả nước, do có vị trí chiến lược về chính trị, kinh tế - xã hội (KTXH) và quốc phòng - an ninh (QPAN). Tuy nhiên trên thực tế, Tây Bắc vẫn là “lõi nghèo” của cả nước, trình độ phát triển KTXH thấp, tỷ lệ hộ nghèo trong vùng còn cao, chiếm 26,53% số hộ, cao hơn bình quân cả nước hơn ba lần; trong đó một số tỉnh có tỷ lệ hộ nghèo 40% - 50%; số hộ nghèo thuộc dân tộc thiểu số chiếm 31% tổng số hộ dân nhưng lại chiếm tới 97,43% số hộ nghèo của các huyện. Bởi vậy, để thúc đẩy Tây Bắc phát triển, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách quan trọng, trong đó có vấn đề hỗ trợ tín dụng, với vai trò đặc biệt quan trọng của Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH), góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, tăng cường QPAN, hướng đến thực hiện mục tiêu phát triển bền vững vùng Tây Bắc.  
2. Vai trò của NHCSXH trong phát triển bền vững vùng Tây Bắc 15 năm qua
2.1. Vai trò trong phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo vùng Tây Bắc
Sau 15 năm thành lập (2002 - 2017), NHCSXH thực sự trở thành công cụ hữu hiệu trong phát triển kinh tế - xã hội, tạo việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo vùng Tây Bắc. Tín dụng chính sách xã hội do NHCSXH triển khai thực hiện 15 năm qua đã trở thành một kênh tín dụng quan trọng, góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, bảo đảm an sinh xã hội và xây dựng nông thôn mới; thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 37-NQ/TW, ngày 01/7/2004 của Bộ Chính trị khóa IX; tiếp đến là Kết luận số 26-KL/TW, ngày 02/8/2012 của Bộ Chính trị khóa XI về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 37 của Bộ Chính trị khóa IX, nhằm đẩy mạnh phát triển KTXH, bảo đảm an ninh, quốc phòng vùng trung du và miền núi phía Bắc đến năm 2020; Chỉ thị 40-CT/TW, ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội.
Giai đoạn 2002 - 2017, NHCSXH đã thực hiện hàng chục chương trình cho vay ưu đãi với hộ nghèo và các đối tượng chính sách vùng Tây Bắc, doanh số cho vay đạt 29.914 tỷ đồng; thu hút, tạo việc làm mới cho 307.528 lao động; giúp hàng chục vạn hộ thoát nghèo... Tại tỉnh Điện Biên, NHCSXH đang triển khai 18 chương trình cho vay ưu đãi đối với người nghèo và các đối tượng chính sách, đã giúp cho 334.000 lượt hộ nghèo và đối tượng chính sách được vay vốn để sản xuất kinh doanh; thu hút, tạo việc làm cho trên 155.000 lượt lao động. Tại tỉnh Lai Châu, NHCSXH đã triển khai cho vay 13 chương trình tín dụng ưu đãi, với tổng dư nợ đến hết tháng 9/2017 đạt trên 3.648 tỷ đồng, với 171.384 lượt hộ vay vốn. Nguồn vốn tín dụng chính sách đã góp phần giúp người nghèo và các đối tượng chính sách có điều kiện phát triển chăn nuôi 36.487 con gia súc; tạo việc làm cho 15.572 lao động. Tại tỉnh Lào Cai, NHCSXH đang thực hiện quản lý và cho vay được 14 chương trình tín dụng ưu đãi. Toàn tỉnh có 340.537 lượt hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách được vay vốn, với tổng số doanh số cho vay 6.152 tỷ đồng; giúp hơn 153.00 lao động có việc làm; giúp cho hơn 90.000 lượt hộ thoát nghèo. Tại tỉnh Yên Bái, NHCSXH đã triển khai 13 chương trình, cho vay 307.000 lượt hộ, với doanh số cho vay trên 5.000 tỷ đồng. Từ nguồn vốn này, bà con đã đầu tư chăm sóc, cải tạo, trồng mới trên 154.000 ha rừng, trên 10.000 ha chè, 570 ha cây ăn quả, mua trên 123.000 con trâu, con bò, trên 100.000 con lợn và gần 213.000 con giống gia súc, gia cầm khác; 17.800 lao động được tạo việc làm mới... Tại tỉnh Sơn La, NHCSXH triển khai 15 chương trình tín dụng chính sách, cho vay trên 466.000 lượt người nghèo và các đối tượng chính sách khác, với doanh số cho vay 7.449 tỷ đồng, giúp 70.807 hộ thoát nghèo; tạo việc làm và tăng thêm việc làm cho hơn 30.856 lao động; giúp một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số chuyển biến nhận thức, tập quán làm ăn, xóa bỏ tâm lý tự ti mặc cảm, vươn lên tự thoát nghèo, hội nhập cộng đồng. Tại tỉnh Hòa Bình, NHCSXH đã giúp 426.000 lượt người nghèo và các đối tượng chính sách được vay vốn, tổng dư nợ cho vay cũng tính đến hết tháng 9/2017 đạt 2.665 tỷ đồng. Thông qua nguồn vốn đã giúp cho trên 90.000 lượt hộ thoát khỏi ngưỡng nghèo; tạo việc làm mới cho trên 73.000 lao động…

2.2. Vai trò trong nâng cao dân trí, chất lượng nguồn nhân lực, bảo đảm an sinh xã hội vùng Tây Bắc
Thông qua các chương trình tín dụng ưu đãi dành cho hộ nghèo, các đối tượng chính sách đã góp phần quan trọng đến bảo đảm an sinh xã hội trên địa bàn Tây Bắc. Các chương trình tín dụng chính sách đã đem lại kết quả hết sức thiết thực trong phát triển nguồn nhân lực cho vùng; giúp 166.658 học sinh, sinh viên hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập, phục vụ đắc lực vào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương. Nhân lực có trình độ đại học, cao đẳng, trung cấp nghề vùng Tây Bắc đã tăng nhanh trong những năm vừa qua, cung cấp cho vùng nguồn nhân lực có chất lượng, đặc biệt là nguồn cán bộ người dân tộc thiểu số.
Bên cạnh đó, tín dụng chính sách cũng giúp xây dựng được nhiều công trình phúc lợi, hạ tầng nông thôn, nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng dân cư vùng Tây Bắc. Giai đoạn 2002 - 2017, tín dụng chính sách đã góp phần hỗ trợ xây dựng 390.853 công trình cung cấp nước sạch, công trình vệ sinh ở nông thôn; xây dựng 73.471 căn nhà cho hộ nghèo và các đối tượng chính sách. Cụ thể, tín dụng chính sách tỉnh Điện Biên hỗ trợ xây dựng 16.000 công trình cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; trên 13.000 căn nhà cho hộ nghèo...; Tại tỉnh Lai Châu, hỗ trợ xây dựng 17.039 công trình cung cấp nước sạch và 16.853 công trình vệ sinh, xây dựng 6.171 căn nhà cho hộ nghèo…; Tại tỉnh Lào Cai, hỗ trợ xây dựng 34.204 công trình cung cấp nước sinh hoạt, 34.000 công trình vệ sinh đạt chuẩn và xây dựng 7.130 căn nhà…; Tại tỉnh Yên Bái, hỗ trợ làm mới và cải tạo gần 40.500 công trình nước sạch, trên 39.000 công trình vệ sinh, gần 7000 hộ nghèo được hỗ trợ làm nhà ở...; Tại tỉnh Sơn La, hỗ trợ xây dựng được 21.170 căn nhà cho hộ nghèo, xây dựng và sửa chữa 105.257 công trình cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn…; Tại tỉnh Hòa Bình, hỗ trợ hộ nghèo xây dựng 19.000 căn nhà, xây dựng được 90.000 công trình cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn… Thông qua đó giúp cho đời sống văn hóa, tinh thần cộng đồng dân cư vùng Tây Bắc đã được cải thiện hết sức đáng kể, bộ mặt của nông thôn từng bước có sự thay đổi.
2.3. Vai trò trong xây dựng hệ thống chính trị cơ sở, tăng cường QPAN trên địa bàn Tây Bắc
Với các chương trình tín dụng ưu đãi của NHCSXH trên địa bàn Tây Bắc dành cho người nghèo, các đối tượng chính sách đã góp phần huy động được sự vào cuộc quyết liệt và nâng cao trách nhiệm thực thi, giám sát của cấp ủy, chính quyền địa phương đối với tín dụng chính sách; tăng cường sự quan tâm, chỉ đạo của các tổ chức chính trị - xã hội các cấp phối hợp với NHCSXH thực hiện tín dụng chính sách, như: nâng cao chất lượng hoạt động của các Tổ Tiết kiệm và vay vốn, tăng cường kiểm tra giám sát, hướng dẫn người vay sử dụng đồng vốn hiệu quả, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về tín dụng chính sách…). Đến nay, NHCSXH trên địa bàn vùng Tây Bắc đã phối hợp với 04 tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội là: Hội Nông dân, Hội Liên hiệp phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và chính quyền các địa phương thành lập được 15.532 Tổ Tiết kiệm và vay vốn ở khắp các thôn bản, khu dân cư. Bốn tổ chức này đóng vai trò vừa là người giám sát, vừa làm ủy thác một số công việc trong nghiệp vụ tín dụng chính sách. Thông qua đó, góp phần làm cho đồng vốn chính sách được sử dụng hiệu quả hơn, nâng cao uy tín, vị thế của chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội với người dân; tạo điều kiện xây dựng bộ máy chính quyền gần dân, vì dân hướng đến xây dựng bộ máy chính trị cơ sở ổn định, vững mạnh.
Hơn nữa, Tây Bắc thuộc khu vực trung du và miền núi, địa hình hiểm trở, có nhiều khối núi và dãy núi cao chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, nên có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về QPAN của nước ta. Đây được coi là vùng đất “địa đầu”, “phên giậu” của Tổ quốc. Trong bối cảnh mới ngày nay, Tây Bắc vẫn là vùng có giá trị chiến lược về QPAN, đối ngoại của nước ta; bởi vậy, phát triển KTXH vùng Tây Bắc cũng chính là điều kiện, cơ sở để ổn định an ninh chính trị, tăng cường QPAN.
Trong suốt 15 năm qua, nhờ tín dụng chính sách của NHCSXH đã góp phần phát triển KTXH, xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao dân trí, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân vùng Tây Bắc; thông qua đó góp phần ổn định đời sống nhân dân, khuyến khích bà con dân tộc thiểu số yên tâm làm ăn, bám làng bám bản, tạo niềm tin cho đồng bào vùng sâu vùng xa, hộ nghèo và các đối tượng chính sách đối với Đảng, Nhà nước. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng cơ sở chính trị trên địa bàn Tây Bắc vững mạnh, đối phó với Chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch.  
3. Phát huy hơn nữa vai trò của NHCSXH hướng đến phát triển bền vững vùng Tây Bắc
Một là, NHCSXH tiếp tục phối hợp chặt chẽ cùng các Bộ, ngành, cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương vùng Tây Bắc nghiêm túc thực hiện Quyết định 401/QĐ-TTg, ngày 14/3/2016 về Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW, ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội; thực hiện có hiệu quả Chương trình giảm nghèo bền vững đến năm 2020, Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020, các chương trình phát triển KTXH  liên quan đến tín dụng chính sách…
Hai là, nâng cao hiệu quả quản lý tín dụng chính sách và nâng cao năng lực của Tổ tiết kiệm và vay vốn. Thực hiện dân chủ, công khai trong việc xác định hộ nghèo và các đối tượng chính sách đủ điều kiện vay vốn; nâng cao hơn nữa hiệu quả phối kết hợp với 04 tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác với vai trò giám sát xã hội và làm uỷ thác một số nội dung công việc trong quy trình nghiệp vụ tín dụng chính sách. Nâng cao năng lực của mạng lưới Tổ tiết kiệm và vay vốn; ưu tiên lựa chọn người có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín làm Tổ trưởng; thường xuyên tổ chức đào tạo, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ trong tổ.
Ba là, đa dạng hóa các nguồn vốn tín dụng chính sách đối với các NHCSXH trên địa bàn Tây Bắc. Tăng cường huy động nguồn vốn tại các địa phương trong vùng Tây Bắc, từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước quan tâm, chuyển vốn ủy thác qua NHCSXH để cho vay các chương trình tín dụng chính sách…
Bốn là, đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại vào hoạt động nghiệp vụ phù hợp với hoạt động của NHCSXH trên địa bàn Tây Bắc. Cấp ủy, chính quyền các địa phương. Ban đại diện HĐQT NHCSXH các cấp quan tâm chỉ đạo tổ chức phối hợp, lồng ghép có hiệu quả hoạt động tín dụng chính sách với hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, khuyến công, khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư và hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội vùng Tây Bắc. Tập trung nguồn vốn để thực hiện tốt các chương trình tín dụng chính sách thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, ổn định an ninh chính trị vùng Tây Bắc, góp phần thiết thực giúp người dân cải thiện điều kiện sống, đóng góp vào phát triển bền vững vùng Tây Bắc.■
 
Tài liệu tham khảo:
1. Ngân hàng Chính sách xã hội (2017), Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia: “Ngân hàng Chính sách xã hội - 15 năm một chặng đường”, Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội.
2. Một số trang thông tin điện tử:  http://www.baodienbienphu.info.vn/; www.baohoabinh.com.vn/; baolaichau.vn/; http://www.baolaocai.vn; http://www.baosonla.org.vn/; http://www.baoyenbai.com.vn; http://cand.com.vn; http://www.nhandan.com.vn; http://tcnn.vn; http://vbsp.org.vn/;...
3. Một số nguồn khác.
 
(Tạp chí Ngân hàng số 2, tháng 1/2018)