Triển khai từ năm 2016 đến nay, Chương trình cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 của Chính phủ (Nghị định số 100/2015/NĐ-CP) về phát triển và quản lý nhà ở xã hội là chương trình an sinh xã hội lớn, có tính nhân văn sâu sắc, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với những gia đình, người lao động có thu nhập thấp, có cơ hội sở hữu nhà ở để yên tâm cuộc sống, bảo đảm an sinh xã hội. Tuy nhiên, Chương trình này có nguy cơ dừng triển khai từ năm 2022 nếu không được bổ sung vốn...
Dự án nhà ở xã hội IEC Thanh Trì, Hà Nội - Nguồn Internet
Hiện thực hóa ước mơ “an cư lạc nghiệp”
Nhìn lại 6 năm triển khai, Chương trình cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP đã giúp nhiều đối tượng chính sách xã hội tạo lập được chỗ ở, “an cư, lạc nghiệp”, góp phần giải quyết nhiều vấn đề an sinh xã hội của đất nước trong giai đoạn hiện nay. Nhiều người dân có thu nhập thấp cùng gia đình nhờ nguồn vốn này đã có thể chạm tay tới ngôi nhà mơ ước. Như chị Hà Thu Huyền, tổ dân phố 4, thị trấn Hòa Thuận, huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng chia sẻ, gói vay ưu đãi của Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) rất hợp lý, đã mang lại cho gia đình chị cơ hội có nhà ở kiên cố. Với 240 triệu đồng được NHCSXH giải ngân cùng với số tiền tích góp được và vay mượn thêm, nay chị Huyền đã có được ngôi nhà ở kiên cố để ổn định cuộc sống, yên tâm công việc.
Thống kê từ NHCSXH cho thấy, tính từ khi triển khai chương trình năm 2016 đến ngày 30/9/2021, NHCSXH đã giúp gần 18 nghìn lượt khách hàng được vay vốn để có nhà ở, với tổng doanh số cho vay đạt khoảng 6.673 tỷ đồng. Nguồn vốn chương trình đến ngày 30/9/2021 ước đạt 5.826 tỷ đồng (trong đó, nguồn vốn ngân sách Nhà nước cấp 50% đạt 2.913 tỷ đồng, nguồn vốn NHCSXH huy động 50%, đạt 2.913 tỷ đồng) với 17.167 khách hàng còn dư nợ, bình quân một khách hàng được vay khoảng 345 triệu đồng.
Tính riêng giai đoạn 2016 - 2020, nguồn vốn cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP gồm 50% nguồn ngân sách Nhà nước là 2.163 tỷ đồng và 50% nguồn vốn NHCSXH huy động đạt 2.163 tỷ đồng. Đến ngày 31/12/2020, dư nợ cho vay nhà ở xã hội tại NHCSXH theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP đạt là 4.311 tỷ đồng, với 13.023 hộ còn dư nợ. Doanh số cho vay đạt 4.861,9 tỷ đồng, giúp 13.465 lượt hộ gia đình được vay vốn để có nhà ở, ổn định cuộc sống, an cư, lạc nghiệp, yên tâm lao động sản xuất, phát triển kinh tế vươn lên thoát nghèo.
Theo ước tính của NHCSXH, nguồn vốn cho vay nhà ở xã hội đến ngày 31/12/2021 ước đạt 6.326 tỷ đồng, tăng 2.000 tỷ đồng so với năm 2020, trong đó: nguồn vốn ngân sách Nhà nước cấp (50%) đạt 3.163 tỷ đồng, tăng 1.000 tỷ đồng so với năm 2020; nguồn vốn NHCSXH huy động (50%) đạt 3.163 tỷ đồng, tăng 1.000 tỷ đồng so với năm 2020. Doanh số cho vay năm 2021 ước đạt 2.052 tỷ đồng, giúp khoảng 5.950 khách hàng được vay vốn.
Không chỉ giúp người dân khó khăn có cơ hội an cư lạc nghiệp, chương trình cho vay nhà ở xã hội góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế của địa phương, vùng nói riêng và quốc gia nói chung thông qua việc gián tiếp giải bài toán ổn định về nhân lực, từ đó tiết kiệm được chi phí đào tạo, nâng cao năng suất lao động cho các doanh nghiệp ở trong và ngoài khu công nghiệp khi đã giúp cho nhiều công nhân đang làm việc tại đó được đảm bảo chỗ ở, từ đó yên tâm công tác, sản xuất, gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.
Bên cạnh các chính sách của Nhà nước nhằm thu hút đầu tư phát triển nhà ở xã hội, không thể phủ nhận chương trình cho vay nhà ở xã hội đã góp phần kích cầu tiêu dùng cho phân khúc nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp nói riêng và thị trường bất động sản nói chung của Việt Nam. Lớn hơn là mang lại diện mạo thay đổi nhưng vẫn đảm bảo phù hợp quy hoạch xây dựng theo hướng đô thị thông minh, tiện lợi, tăng tốc độ đô thị hóa cho nhiều địa phương trên cả nước.
Với hình thức giải ngân là chuyển khoản cho chủ đầu tư và khuyến khích người vay chuyển khoản vào tài khoản tiền gửi được mở tại NHCSXH nơi cho vay, chương trình đã góp phần đẩy mạnh phương thức thanh toán không dùng tiền mặt, hỗ trợ tăng cường tính minh bạch của nền kinh tế và góp phần thu hẹp nền kinh tế ngầm với những giao dịch tiền mặt không được báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ, cùng với đó là góp phần mở rộng tài chính toàn diện đến khu vực người thu nhập thấp - những người thường sử dụng tiền mặt là chủ yếu, chưa có tài khoản ngân hàng hoặc chưa được tiếp cận đầy đủ dịch vụ ngân hàng.
Thành quả của chương trình cho vay nhà ở xã hội càng thêm minh chứng cho một chủ trương, chính sách đúng của Đảng và Nhà nước, phù hợp với tình hình thực tế được cấp ủy, chính quyền địa phương và Nhân dân đồng tình ủng hộ, tạo được niềm tin của Nhân dân với Đảng và Nhà nước.
Có nguy cơ dừng cho vay từ năm 2022
Tuy nhiên, vốn cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP bố trí còn thấp, hạn chế so với nhu cầu của địa phương. Bà Nguyễn Thị Thảo Vi, Phó Giám đốc NHCSXH tỉnh Bình Định cho biết, lượng vốn Trung ương phân bổ hằng năm rất ít, không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng. Từ năm 2018 đến ngày 31/8/2021, tổng nhu cầu vốn vay mua nhà ở xã hội của người dân trong tỉnh Bình Định lên tới 500 tỷ đồng, nhưng Chi nhánh chỉ có thể đáp ứng cho 200 hộ vay vốn mua nhà ở xã hội và 203 hộ vay để xây dựng mới, sửa chữa nhà ở với tổng số tiền gần 138 tỷ đồng.
Theo số liệu tổng hợp báo cáo của các địa phương trên toàn quốc cho thấy, nhu cầu vay vốn đối với chương trình cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP và Nghị định số 49/2021/NĐ-CP ngày 01/4/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 100/2015/NĐ-CP giai đoạn 2021 - 2025 là 15.000 tỷ đồng, bình quân mỗi năm 3.000 tỷ đồng. Trong khi đó, giai đoạn 2021 - 2025, NHCSXH được Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch đầu tư công trung hạn là 14.000 tỷ đồng, trong đó cấp vốn nhà ở xã hội là 1.000 tỷ đồng (tại Quyết định số 1535/QĐ-TTg ngày 15/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc giao kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2021 - 2025). Khoản vốn này đã được đưa vào dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021 và ước đến ngày 31/12/2021, NHCSXH được ngân sách Nhà nước cấp 1.000 tỷ đồng/1.000 tỷ đồng vốn cho vay nhà ở xã hội, đạt 100% kế hoạch cấp vốn cho vay chương trình nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP (50% vốn ngân sách Nhà nước cấp) là 1.000 tỷ đồng (Quyết định số 2185/QĐ-TTg ngày 21/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc giao kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Nhà nước năm 2021).
Như vậy, từ năm 2022, ngân sách Nhà nước sẽ không bố trí nguồn vốn để thực hiện cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP, Nghị định số 49/2021/NĐ-CP ngày 01/4/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 100/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 của Chính phủ về phát triển và quản lý nhà ở xã hội.Trường hợp chương trình không được ngân sách Nhà nước bố trí vốn từ năm 2022, NHCSXH sẽ phải ngừng giải ngân chương trình và các đối tượng chính sách sẽ không tiếp tục được thụ hưởng chính sách vay vốn nhà ở xã hội (đặc biệt là những khách hàng đang trong quá trình vay vốn của năm 2021 sẽ không được vay vốn tiếp theo tiến độ để hoàn thiện công trình trong năm 2022). Chương trình nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP của Chính phủ không đạt được mục tiêu, định hướng theo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030 “Tập trung giải quyết cơ bản mục tiêu nhà ở cho người dân, bổ sung cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển mạnh mẽ nhà ở xã hội“.
Đặc biệt, các đối tượng được vay tiền mua nhà ở xã hội đều là những người gặp khó khăn về nhà ở và được hưởng thụ chính sách về nhà ở thông qua hình thức nhà ở xã hội. Mặc dù, chúng ta đã có chính sách giảm giá nhà xuống ở mức thấp nhưng tổng giá trị căn nhà vẫn trên dưới 1 tỷ đồng. Số tiền đó, vượt khả năng chi trả của nhiều người, nếu không được hỗ trợ tín dụng thì khả năng mua được nhà là rất thấp. Tỷ lệ mua nhà thấp cũng sẽ không kích thích được các chủ đầu tư phát triển nhà ở xã hội tham gia mở rộng xây dựng kinh doanh và điều này sẽ làm cung, cầu nhà ở xã hội càng chênh lệch.
Vì vậy, đề nghị bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025 để cho vay chương trình nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP. Khi đó, cho vay chương trình nhà ở xã hội tiếp tục được triển khai trong năm 2022, vừa kích cầu thị trường, khơi thông đầu ra cho nhà ở xã hội, vừa hỗ trợ các đối tượng chính sách an cư lạc nghiệp, đảm bảo an sinh xã hội, hỗ trợ các địa phương tăng tốc độ đô thị hóa, thay đổi diện mạo đô thị theo hướng đô thị thông minh, tiện lợi, cho nhiều địa phương trên cả nước.
Phương Chi