Trần Hiền

 
Sáng ngày 08/12/2017, Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) phối hợp với Công ty Hệ thống thông tin FPT (FPT IS) tổ chức Lễ Công bố vận hành Hệ thống quản lý dữ liệu của Trung tâm thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam, thuộc phạm vi Hợp đồng CG1 - Dự án Hệ thống thông tin quản lý và Hiện đại hóa Ngân hàng (FSMIMS) do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ. 

Ðôi nét về Hợp đồng CG1
Hợp đồng CG1 - Xây dựng Hệ thống quản lý dữ liệu của Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam là một nội dung trong Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án Hệ thống thông tin quản lý và Hiện đại hóa Ngân hàng (FSMIMS) từ năm 2007 và Hiệp định Tín dụng chính thức được  ký kết năm 2009. Đây là một hợp phần quan trọng trong dự án FSMIMS của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhằm nâng cao năng lực hoạt động cho CIC cả về nền tảng công nghệ thông tin và quy trình nghiệp vụ. Hợp đồng CG1 do liên danh nhà thầu là Công ty Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS) và Trung tâm thông tin tín dụng DP của Singapore triển khai thực hiện từ tháng 11/2013, bao gồm trang bị hệ thống các máy chủ, cơ sở dữ liệu và kho dữ liệu, hệ thống bảo mật, dự phòng và các phần mềm ứng dụng liên quan khác.
Hệ thống bao gồm 2 cấu phần với 6 module chính. Sau hơn 2 năm triển khai và gần 9 tháng vận hành, hệ thống đã hoạt động cơ bản ổn định, đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng. Với việc triển khai thành công Hệ thống CG1 nói riêng và dự án FSMIMS nói chung, CIC đã có được một hệ thống thông tin hiện đại, tương đối hoàn chỉnh để trở thành một trụ cột quan trọng của hệ thống cơ sở hạ tầng tài chính Việt Nam.
Đánh giá về Hợp đồng CG1, ông Đỗ Hoàng Phong, Tổng Giám đốc CIC, tổ trưởng tổ triển khai gói thầu CG1 cho biết, đây là dự án lớn nhất của CIC được triển khai trong gần 20 năm hoạt động của CIC. Gói thầu CG1 giúp CIC xây dựng một cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin tiên tiến, bền vững, có thể mở rộng và đầu tư phát triển được trong tương lai; tạo lập một kho dữ liệu tập trung, thống nhất về khách hàng vay của các TCTD trên toàn quốc; có thể mở rộng và tích hợp được thông tin đa dạng từ nhiều nguồn khác nhau; phát triển các sản phẩm và dịch vụ để tăng cường, hỗ trợ công tác chỉ đạo, điều hành của NHNN và hoạt động kinh doanh của các TCTD; nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của khách hàng vay.  

Một số khó khăn trong quá trình triển khai
Với nguồn lực rất hạn hẹp trong khi gói thầu CG1 có phạm vi rộng về nghiệp vụ và phức tạp về mặt công nghệ, nhưng đã được CIC triển khai hiệu quả và đảm bảo chất lượng. Theo kế hoạch dự án “Hệ thống quản lý dữ liệu CIC” được triển khai trong vòng 14 tháng, từ tháng 11/2013 đến hết tháng 12/2014. Nhưng trên thực tế, toàn bộ nghiệp vụ của CIC mới thực sự được thực hiện trên hệ thống mới từ tháng 03/2016 và từ đó đến nay là quá trình hoàn thiện, tinh chỉnh hệ thống. Sự chậm trễ này là do trong quá trình triển khai dự án gặp phải những khó khăn sau:
Một là, mô hình hoạt động của Hệ thống thông tin tín dụng của các nước trên thế giới khá đa dạng, trong khi mô hình hoạt động TTTD ở Việt Nam lại có những khác biệt so với nhiều nước. CIC vừa làm nhiệm vụ phục vụ hoạt động quản lý nhà nước, vừa tự chủ về hoạt động dịch vụ. Trên thị trường không thể có một phần mềm có sẵn, một giải pháp tối ưu từ nước ngoài vào Việt Nam mà phải hoàn thiện, cải tiến cho phù hợp với điều kiện thực tế. Vì vậy, CIC và nhà thầu cũng gặp khó khăn trong thời gian đánh giá FIT/GAP, một số cán bộ nghiệp vụ có tâm lý không muốn sự thay đổi hoàn toàn về quy trình nghiệp vụ khi hệ thống đang hoạt động ổn định.
Hai là, dự án được nghiên cứu tiền khả thi từ khá lâu nên chưa dự báo chính xác được về nhu cầu và xu hướng phát triển. Trong quá trình triển khai, để đáp ứng yêu cầu sử dụng thông tin của các đơn vị NHNN và TCTD, NHNN đã ban hành Thông tư 03/2013/TT-NHNN về hoạt động TTTD của NHNN thay thế cho quy chế TTTD cũ, do vậy các chỉ tiêu thông tin đầu vào tác động đến dự án đã tăng lên khá nhiều, kéo theo là sự thay đổi về các quy trình nghiệp vụ, vì vậy đã phát sinh thêm một số công việc cho CIC và nhà thầu.
Ba là, để tiết kiệm nguồn vốn vay từ WB, CIC phải tận dụng các máy móc, thiết bị cũ đang sử dụng để lắp đặt cho hệ thống dự phòng. Đồng thời, CIC vẫn phải đảm bảo duy trì hoạt động bình thường của đơn vị để nguồn thông tin phục vụ công tác chỉ đạo điều hành và hoạt động kinh doanh của các TCTD không bị gián đoạn. Đặc biệt, trong giai đoạn này CIC phải triển khai thực hiện thêm nhiều nhiệm vụ mới như: Chấm điểm khách hàng vay cá nhân, thực hiện Thông tư 02/2013/TT-NHNN quy định về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của TCTD, Chi nhánh ngân hàng nước ngoài; Thông tư 09/2014/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 02/2013/TT-NHNN; hỗ trợ quá trình kiểm soát và xử lý nợ xấu, thu thập thông tin từ các tổ chức tài chính vi mô…
Để hoàn thành dự án, liên danh nhà thầu FIS-DP đã phối hợp chặt chẽ với CIC, quyết tâm khắc phục khó khăn để triển khai theo thời hạn được WB phê duyệt. Sự thành công của dự án CG1 là sự cam kết mạnh mẽ và lòng tin vào thắng lợi của Ban Lãnh đạo NHNN và của Ban Lãnh đạo CIC (Tổ triển khai của CIC); cùng với sự quyết tâm, nhiệt tình và sáng tạo trong triển khai của đội ngũ cán bộ trực tiếp tham gia; sự phối hợp chặt chẽ, có trách nhiệm giữa các đơn vị nghiệp vụ, kỹ thuật và Ban quản lý dự án FSMIMS; sự giám sát chặt chẽ và hỗ trợ tích cực của WB cùng với sự nỗ lực đồng hành của liên danh nhà thầu FIS-DP. 
Hiệu quả mang lại khi Hợp đồng CG1 đi vào hoạt động
Về quy trình nghiệp vụ, toàn bộ những quy trình được xử lý thủ công, bán thủ công và cắt khúc, thiếu sự liên hệ giữa các nghiệp vụ trước đây đã được thay thế bằng một hệ thống các quy trình xử lý tự động, xuyên suốt và kết nối liên hoàn giữa các nghiệp vụ từ khâu thu thập xử lý dữ liệu; kiểm soát và cập nhật dữ liệu; tính toán các chỉ số PD ngành, doanh nghiệp; tạo lập báo cáo tín dụng; hệ thống lưu trữ và quản lý cơ sở dữ liệu; hệ thống đăng ký tín dụng và tương tác trực tiếp với khách hàng vay; xử lý khiếu nại; điều chỉnh dữ liệu sai sót… Các quy trình nghiệp vụ được chuyển tiếp liên thông giữa các hệ thống và kiểm soát tự động theo các quy tắc đã định sẵn, giảm thiểu yếu tố con người đã giúp cho quá trình tác nghiệp nhanh chóng, chính xác và an toàn.
Nền tảng kỹ thuật công nghệ của CIC cũng có bước tiến dài, sử dụng nền tảng công nghệ tiên tiến của các hãng công nghệ hàng đầu thế giới: quản trị cơ sở dữ liệu 03 lớp; hệ thống an toàn, bảo mật hiện đại ngăn chặn truy cập trái phép; hệ thống cho phép nhiều tài khoản có thể truy cập cùng một thời điểm; một tài khoản đăng nhập duy nhất dùng chung cho các ứng dụng (single sign on); các hệ thống ứng dụng được tích hợp, kết nối thông qua một trục tích hợp thay vì kết nối đan xen, trực tiếp với nhau của giai đoạn trước; các ứng dụng được cài đặt, dùng chung trên một kho tài nguyên tập trung, duy nhất của CIC, giúp dễ dàng trong quản lý, vận hành và tiết kiệm chi phí đầu tư, bảo trì. 
Về hiệu quả hoạt động của dự án, như đánh giá của WB và của NHNN, thông qua dự án này, CIC đã nâng cao chất lượng Cơ sở dữ liệu TTTD Quốc gia cả về chiều rộng và chiều sâu; nguồn thông tin đã mở rộng tới các TCTD nhỏ như các Quỹ tín dụng nhân dân, Tổ chức tài chính vi mô; tổng số khách hàng vay lưu trữ nâng lên trên 34 triệu khách hàng, độ sâu thông tin là 7/8, độ phủ thông tin là 51% trên số người trưởng thành, cao hơn nhiều so với khu vực Đông Á - Thái Bình Dương (4,2/8 điểm và 16%) và nhóm các nước OECD (6,6/ 8 điểm và 18,3%). Số lượng sản phẩm dịch vụ cung cấp cho NHNN và các TCTD trong 9 tháng đầu năm 2017 đã đạt trên 10 triệu báo cáo, vượt số lượng của cả năm 2016 và gấp 02 lần năm 2015 (thời điểm chưa vận hành hệ thống mới). Thời gian truy xuất thông tin của CIC cũng được giảm xuống dưới 10 giây, chất lượng báo cáo được đảm bảo.
Phát biểu tại Lễ công bố vận hành Hệ thống quản lý dữ liệu - Hợp đồng CG1, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh đã đánh giá cao sự nỗ lực của Tổ triển khai Hợp đồng CG1, đồng thời ghi nhận một số ưu điểm của hệ thống mới, đó là:
Thứ nhất, hệ thống quản lý dữ liệu mới của CIC được xây dựng trên nền tảng công nghệ hiện đại, sử dụng nhiều công cụ, tiện ích của các hãng công nghệ danh tiếng trên thế giới, có thể cho phép CIC quản lý, tích hợp và mở rộng được các nguồn thông tin đa dạng, đặc biệt là khi mà nguồn thông tin truyền thống trong Ngành đã được CIC làm tốt trong thời gian vừa qua, tiến tới CIC hoàn toàn có thể đáp ứng được xu thế mới trong hoạt động TTTD, đó là mở rộng các nguồn thông tin phi truyền thống, các nguồn dữ liệu khác nhau từ các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân ngoài ngành Ngân hàng;
Thứ hai, dự án CG1 có hệ quản trị cơ sở dữ liệu 03 lớp, hệ thống an toàn, bảo mật hiện đại, có thể ngăn chặn truy cập trái phép; cho phép nhiều tài khoản có thể truy cập cùng một thời điểm; một tài khoản đăng nhập duy nhất dùng chung cho các ứng dụng; hệ thống mới này cũng cho phép CIC có thể quản lý chặt chẽ, phân quyền theo đúng các nhóm người dùng khác nhau, bao gồm các đơn vị, Vụ, Cục NHTW; chi nhánh NHNN tỉnh, thành phố; hơn 1.200 TCTD lớn, nhỏ; trên 4.000 chi nhánh TCTD; trên 40.000 tài khoản người dùng của TCTD; nhiều tổ chức tự nguyện khác và tiến tới là hàng triệu khách hàng vay có thể truy cập hệ thống để kiểm tra thông tin bản thân;
Thứ ba, thông qua dự án này, CIC đã hoàn thiện được các quy trình nghiệp vụ mới theo hướng chuyên môn hóa và tự động hóa cao, nhiều quy trình thủ công trước đây đã được áp dụng tự động. Đồng thời, với hệ thống quản lý dữ liệu mới, CIC có thể triển khai các kênh cung cấp thông tin trực tiếp từ hệ thống của CIC sang hệ thống đánh giá tín dụng của các TCTD, giảm thiểu tác động của yếu tố con người vào quá trình tra cứu thông tin, đáp ứng yêu cầu  “chính xác, kịp thời, an toàn và bảo mật” của các đơn vị sử dụng thông tin.
Những kinh nghiệm trong quá trình triển khai cũng sẽ giúp cho các cán bộ của CIC nói riêng và của NHNN nói chung trưởng thành hơn để có thể tiếp tục triển khai tốt những dự án khác trong tương lai.
Có thể khẳng định rằng, gói thầu CG1 được xem là một sự đầu tư tổng thể nhất trong lịch sử hoạt động của CIC. Hệ thống CG1 nói riêng và dự án FSMIMS nói chung triển khai thành công đã thực sự làm thay đổi, đặt nền tảng công nghệ ban đầu, quan trọng cho CIC và NHNN trong công cuộc hiện đại hóa ngành Ngân hàng.
Tuy nhiên, để tiếp tục theo kịp xu hướng phát triển của Ngành, trong thời gian tới, CIC cần nghiên cứu và trình Ban Lãnh đạo NHNN để tiếp tục đầu tư, nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin bằng các nguồn tự có và sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế để phục vụ tốt hơn cho hoạt động chuyên môn, góp phần hỗ trợ tích cực trong công tác chỉ đạo điều hành của NHNN; hỗ trợ có hiệu quả hoạt động kinh doanh của TCTD và góp phần nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của khách hàng.
 
(Tạp chí Ngân hàng số 24, tháng 12/2017)