Hiện nay, tình hình đại dịch Covid-19 vẫn diễn biến vô cùng phức tạp, khó lường, với sự xuất hiện của biến thể mới nguy hiểm, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống và kinh tế - xã hội trên toàn cầu. Ở trong nước, người dân và cộng đồng doanh nghiệp đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thử thách do tác động tiêu cực của dịch bệnh. Cùng với Chính phủ, các bộ, ngành, thời gian qua, ngành Ngân hàng đã rất quyết liệt trong triển khai và thực hiện nhiều giải pháp để chia sẻ, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp vượt qua khó khăn trong đại dịch.
 

 

Trụ sở Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
 

Tình hình hoạt động chung của cộng đồng doanh nghiệp trong bối cảnh đợt dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 4 ở nước ta

Theo Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến tháng 7/2021, cả nước có khoảng 840.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Ngay từ đầu năm 2020, trong bối cảnh đại dịch Covid -19 tác động nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất kinh doanh, nhưng cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân đã và đang nêu cao tinh thần chia sẻ đồng hành cùng đất nước, vượt khó, tự lực, tự cường, nỗ lực thích ứng với hoàn cảnh khó khăn để duy trì sản xuất kinh doanh và việc làm cho người lao động. Ở những nơi, những thời điểm dịch bệnh chưa bị ảnh hưởng nhiều, các doanh nghiệp đã nhanh chóng ổn định sản xuất kinh doanh và ứng dụng các giải pháp, công nghệ số để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm; nhất là tập trung khai thác thị trường nội địa, nhanh nhạy nắm bắt cơ hội kinh doanh mới. Điều đáng mừng là khi dịch bệnh căng thẳng, các doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam không chỉ chủ động có những giải pháp linh hoạt tự thích ứng, chia sẻ khó khăn, hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất, mà còn có nhiều hoạt động hỗ trợ người dân, cộng đồng, đóng góp lớn về tài chính vào Quỹ vaccine phòng, chống Covid-19 và mua sắm vật tư, trang thiết bị y tế cho các địa phương, thể hiện tinh thần trách nhiệm, nghĩa cử cao đẹp của doanh nghiệp Việt Nam đối với đất nước. Nhiều sáng kiến được triển khai như ATM gạo, ATM Oxy, bữa cơm miễn phí, siêu thị 0 đồng...

Tuy nhiên, đợt dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 4 với biến chủng Delta, đặc biệt bắt đầu từ tháng 7/2021, đã khiến cho những mảng màu xám loang rất nhanh trong bức tranh toàn cảnh khu vực doanh nghiệp. Các doanh nghiệp vốn đã bị tổn thương lại càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Các nguồn lực dự trữ đang cạn dần trong khi thị trường chưa có dấu hiệu phục hồi hoặc đang phục hồi rất chậm. Một điểm đáng quan tâm với rủi ro lớn là đợt dịch thứ 4 này đã xâm nhập và tác động tiêu cực tới các khu công nghiệp, khu chế xuất, nơi tập trung một lượng lớn người lao động, nhất là ở các tỉnh, thành phố thuộc Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, dẫn đến nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng, chuỗi lao động, sản xuất quy mô lớn, ảnh hưởng lớn đến kinh tế địa phương và cả nước.
 
Sự chỉ đạo, điều hành của Chính phủ
 
Trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp và ngân sách còn eo hẹp, nhưng Chính phủ đã hết sức nỗ lực trong bố trí, thu xếp các nguồn tài chính để có những khoản hỗ trợ thiết thực cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn, duy trì sản xuất. Với tinh thần nỗ lực hết sức để đồng hành, chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp, ngày 08/8/2021, Hội nghị trực tuyến toàn quốc của Chính phủ với các doanh nhân, đại diện doanh nghiệp, các hiệp hội doanh nghiệp và bộ, ngành, địa phương được tổ chức để lắng nghe, chia sẻ, hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Sau khi kết thúc Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ sẽ thành lập Tổ công tác đặc biệt để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Vừa qua, Chính phủ đã phân công nhiệm vụ rất cụ thể cho Thủ tướng, các Phó Thủ tướng, các Bộ trưởng và sẽ tiếp tục điều chỉnh, bổ sung phù hợp thực tiễn, trên tinh thần phân cấp, phân quyền, cá thể hóa trách nhiệm cá nhân, tăng cường giám sát, kiểm tra. Về các biện pháp tài khóa và tiền tệ, Thủ tướng khẳng định Chính phủ đang làm và sẽ làm hết sức có thể trong điều kiện có thể trên tinh thần tính toán tổng thể, toàn diện, hài hòa, hợp lý, hiệu quả, phù hợp với hoàn cảnh, không để mất cân đối vĩ mô, khủng hoảng kinh tế. Điều này đòi hỏi tất cả phải suy nghĩ, cộng đồng trách nhiệm trên tinh thần yêu nước, đại đoàn kết dân tộc, “không để làm chỗ này hổng chỗ kia”. Thủ tướng nhắc lại, mọi chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Chính phủ luôn trên tinh thần hài hòa lợi ích và chia sẻ rủi ro. Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) chỉ đạo tổ chức tín dụng tăng cường khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp và tiếp tục tính toán giảm lãi suất và điều chỉnh chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi, phí, cho vay mới phù hợp với tình hình.

“Bất kỳ lúc nào và nhất là những lúc khó khăn, Chính phủ thể hiện và khẳng định tinh thần đổi mới, liêm chính, hành động, phục vụ người dân và doanh nghiệp, tất cả vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân. Tinh thần là nói ít làm nhiều, nói đi đôi với làm, chú trọng hiệu quả, không phô trương hình thức, xem người dân và doanh nghiệp là chủ thể, là trung tâm phục vụ”, Thủ tướng nêu rõ.
 
Ngành Ngân hàng luôn nỗ lực chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, với tinh thần nỗ lực, sẵn sàng chia sẻ mọi khó khăn, đồng hành cùng doanh nghiệp và người dân, trong thời gian qua, ngành Ngân hàng đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, quyết liệt, để hỗ trợ khách hàng bị thiệt hại do dịch Covid-19 gây ra. NHNN và các tổ chức tín dụng (TCTD) đã ban hành kịp thời, triển khai quyết liệt, đồng bộ giải pháp, chính sách để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn do dịch bệnh. Ngày 13/3/2020, NHNN đã ban hành Thông tư 01/2020/TT-NHNN (sau đó là Thông tư 03/2021/TT-NHNN ngày 02/4/2021 sửa đổi Thông tư 01/2020/TT-NHNN) quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng do dịch Covid-19. Đây là một trong những giải pháp quyết liệt của NHNN ngay từ khi dịch Covid-19 bùng phát ở nước ta. Nếu chỉ tính riêng khoản nợ đã được các TCTD thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ, miễn, giảm, hạ lãi suất cho vay khoảng gần 800 nghìn khách hàng với dư nợ gần 2 triệu tỷ đồng. Mức độ hỗ trợ phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi doanh nghiệp.

Theo Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú, mặc dù các giải pháp trên đã và đang phát huy hiệu quả nhưng nền kinh tế đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, rủi ro phát sinh từ dịch bệnh diễn biến phức tạp. Trước thực trạng này, trong thời gian tới, NHNN điều chỉnh Thông tư 03/2021/TT-NHNN theo hướng rõ ràng hơn cả về thời điểm được cơ cấu cũng như kéo dài thời hạn được phép cơ cấu các khoản nợ cho các doanh nghiệp. Chính sách mới phù hợp với thực trạng, từng đối tượng, loại hình, ngành nghề doanh nghiệp khác nhau để đưa ra mức độ cơ cấu phù hợp. Khi điều chỉnh chính sách này, NHNN muốn tính đến câu chuyện dài hơi hơn, không chỉ giảm bớt khó khăn trước mắt cho doanh nghiệp trong thời điểm giãn cách. Mà cả khi kết thúc giãn cách, doanh nghiệp có điều kiện để nhanh chóng phục hồi cùng với nền kinh tế. Chính vì thế, NHNN sẽ sửa lại hoặc ban hành thông tư mới thay thế nhằm tạo sự rõ ràng, chủ động hơn, đồng thời khẳng định sự quyết liệt hỗ trợ doanh nghiệp, nền kinh tế của ngành Ngân hàng trong thời gian tới.

Tuy nhiên, việc cơ cấu lại khoản nợ, lãi đến hạn mà doanh nghiệp khó khăn chưa trả được sẽ liên quan đến nguồn lực tài chính của các ngân hàng thương mại (NHTM). Do vậy, những văn bản tháo gỡ khó khăn thông qua cơ cấu, tỷ lệ trích lập dự phòng… phải phù hợp, đảm bảo hài hòa lợi ích, chia sẻ khó khăn cho doanh nghiệp nhưng cũng không để cho các NHTM bị giảm sút năng lực tài chính. Từ đó, không ảnh hưởng đến sự ổn định của từng TCTD cũng như hệ thống ngân hàng trong tương lai cả ngắn hạn và trung hạn. NHNN đang thu thập các ý kiến, thiết kế lại các chính sách theo hướng bảo đảm sự hỗ trợ tốt hơn, quyết liệt, chủ động hơn để trợ lực kịp thời cho các doanh nghiệp, người dân gặp khó khăn do dịch Covid-19. Trong đó, NHNN đang xem xét điều chỉnh nhiều quy định như: Mở rộng phạm vi khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí; cho phép TCTD cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí đối với cả các khoản nợ phát sinh từ sau ngày 10/6/2020 cho đến một thời điểm phù hợp với diễn biến của dịch bệnh trên cơ sở đánh giá tác động của đợt dịch Covid-19 lần thứ 4…

Ngoài các biện pháp cơ cấu các khoản nợ, lãi đến hạn và không chuyển nhóm nợ thì việc giảm lãi suất cho vay là một trong những giải pháp căn cơ, thiết thực đối với cộng đồng doanh nghiệp. Chính vì thế, NHNN đã chỉ đạo các NHTM trên tinh thần chia sẻ trách nhiệm đồng hành cùng doanh nghiệp giảm tích cực hơn nữa lãi suất cho doanh nghiệp bằng hai cách: Một là, tiết giảm chi phí hoạt động; hai là, chia sẻ từ nguồn lợi nhuận. Thời gian qua, các ngân hàng đã tích cực giảm lãi trực tiếp, gián tiếp cho cả khoản vay cũ, mới. Thống kê sơ bộ kể từ khi dịch bùng phát năm 2020 đến nay, tổng số chi phí giảm lãi cho doanh nghiệp, nền kinh tế của các TCTD khoảng 18.830 tỷ đồng. Ngoài ra, NHNN đã chỉ đạo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam kêu gọi 16 NHTM có quy mô lớn thống nhất đồng thuận cam kết giảm thêm khoảng 20.300 tỷ đồng lãi suất cho vay. Con số chi phí hỗ trợ thực tế tùy thuộc quy mô mỗi ngân hàng và từng đối tượng khách hàng. Đối tượng khách hàng nào khó khăn nhiều, giảm lãi suất nhiều, đối tượng nào khó khăn ít thì giảm ít. Trước khó khăn chung của cộng đồng doanh nghiệp trong bối cảnh bị tác động rất tiêu cực của đợt dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 4 này, việc triển khai quyết liệt giảm lãi suất thể hiện trách nhiệm cao đối với xã hội của các NHTM và thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ trước sự cấp bách của nền kinh tế nói chung, doanh nghiệp nói riêng.

Gần đây nhất, thực hiện vai trò chủ đạo, 4 NHTM Nhà nước gồm VietinBank, Agribank, BIDV, Vietcombank mỗi ngân hàng đã cam kết và sẵn sàng dành thêm 1.000 tỷ đồng để giảm lãi suất cho vay đối với các doanh nghiệp, người dân tại các địa phương bị ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch, cũng như các tỉnh, thành phải thực hiện Chỉ thị 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện biện pháp cấp bách phòng, chống dịch Covid-19 của Thủ tướng Chính phủ như TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương… Đây là những giải pháp rất thiết thực giúp vơi bớt khó khăn cho doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế hiện nay.

Phó Thống đốc Đào Minh Tú chia sẻ với báo chí, NHNN sẽ tăng cường giám sát việc thực hiện các cam kết giảm lãi suất, giảm được bao nhiêu, giảm thế nào để có sự hỗ trợ thực chất nhất. Các ngân hàng sẽ phải thường xuyên báo cáo kết quả triển khai các biện pháp hỗ trợ như cam kết để thực hiện đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ nền kinh tế trong bối cảnh khó khăn hiện nay.

Bên cạnh giảm lãi suất, NHNN cũng đã và đang chỉ đạo các TCTD triển khai giảm các loại phí thanh toán, chuyển tiền, dịch vụ tiền tệ tín dụng khác cho doanh nghiệp. Ngày 30/7/2021, NHNN ban hành công văn số 5517/NHNN-TT về việc áp dụng chính sách miễn, giảm phí dịch vụ. Theo đó, trước bối cảnh dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp và nhằm triển khai Nghị quyết số 63/NQ-CP ngày 29/6/2021 của Chính phủ, NHNN đã chỉ đạo Công ty Cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) tiếp tục triển khai chính sách giảm phí dịch vụ chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử (CMTC & BTĐT) năm 2021. Nội dung công văn nêu rõ, NAPAS: Giảm 50% phí dịch vụ CMTC & BTĐT cho các giao dịch trên ATM, POS so với mức phí đang áp dụng; Giảm tối thiểu 75% phí dịch vụ CMTC & BTĐT cho các giao dịch chuyển khoản liên ngân hàng 24/7 so với mức phí đang áp dụng. Thời gian áp dụng từ ngày 01/08/2021 đến 31/12/2021. Ước tính tổng số phí mà các TCTD giảm cho khách hàng trong thời gian vừa qua khoảng 1.100 tỷ đồng. Thời gian tới, NHNN chỉ đạo các tổ chức trung gian thanh toán tiếp tục giảm phí tạo thuận lợi hơn nữa để các NHTM giảm thêm phí hỗ trợ cho khách hàng.

Ngoài các gói hỗ trợ tín dụng, NHNN còn chỉ đạo triển khai các chính sách tín dụng, chính sách xã hội khoảng 7.500 tỷ đồng, đóng góp trong gói 26.000 tỷ đồng (2021) dành cho người khó khăn vì dịch Covid-19. Rút kinh nghiệm từ những vướng mắc khi triển khai gói hỗ trợ 62.000 tỷ đồng vào năm 2020, theo đánh giá của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, tiến độ giải ngân của gói hỗ trợ năm 2021 hiệu quả hơn, đến nay đã giải ngân được khoảng 150 tỷ đồng. NHNN đang theo dõi chặt chẽ và chỉ đạo Ngân hàng Chính sách xã hội triển khai quyết liệt, bảo đảm tín dụng chính sách tháo gỡ khó khăn cho người lao động đi đúng địa chỉ, đúng đối tượng thụ hưởng…

Một số đề xuất, khuyến nghị

Một là, cần tiếp tục có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị tạo sự đồng thuận cao thì việc chia sẻ khó khăn, đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp mới đem lại hiệu quả và thực chất.

Hai là, cộng đồng doanh nghiệp cần đổi mới hơn nữa, nâng cao chất lượng quản trị, chất lượng hoạt động và khả năng chống chọi với những cú sốc bên trong và bên ngoài để phát triển bền vững và bài bản.

Ba là, để có điều kiện chia sẻ trách nhiệm đồng hành, giảm sâu hơn lãi suất cho doanh nghiệp, các TCTD cần tiếp tục “thắt lưng buộc bụng”, tiết giảm chi phí hoạt động và chia sẻ nguồn lợi nhuận.

Tài liệu tham khảo: Các website: baochinhphu.vn; sbv.gov.vn; thoibaonganhang.vn và một số tài liệu tham khảo khác.

MC