Việc nâng hạn mức trả tiền bảo hiểm từ 75 triệu đồng lên 125 triệu đồng là một chính sách quan trọng, tích cực của Chính phủ nhằm nâng cao quyền lợi cho người gửi tiền là cá nhân tại các tổ chức tín dụng (TCTD)...
 

Việc nâng hạn mức trả tiền bảo hiểm từ 75 triệu đồng lên 125 triệu đồng là một chính sách quan trọng, tích cực của Chính phủ nhằm nâng cao quyền lợi cho người gửi tiền là cá nhân tại các tổ chức tín dụng (TCTD). Từ đó cho thấy, vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) ngày càng quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi (BHTG), góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống BHTG, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Ngày 20/10/2021 Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 32/2021/QĐ-TTg về hạn mức trả tiền bảo hiểm (Quyết định số 32/2021/QĐ-TTg), thay thế Quyết định số 21/2017/QĐ-TTg ngày 15/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ về hạn mức trả tiền bảo hiểm, trong đó quy định số tiền tối đa tổ chức bảo hiểm tiền gửi trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm theo quy định của Luật Bảo hiểm tiền gửi (gồm cả gốc và lãi) của một người tại một tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm là 125 triệu đồng. Quyết định này có hiệu lực thi hành từ ngày 12/12/2021.
 

 

                                                                              Ảnh: Nguồn Internet

Tại Việt Nam, theo quy định tại Luật Bảo hiểm tiền gửi, hạn mức BHTG là số tiền tối đa mà tổ chức BHTG trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm của một người tại một tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm. Hạn mức này được Thủ tướng Chính phủ quy định theo đề nghị của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) trong từng thời kỳ để phù hợp với sự thay đổi điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước.

Những năm đầu, chính sách BHTG được triển khai tại Việt Nam, hạn mức BHTG (bao gồm cả gốc lẫn lãi) của một cá nhân tối đa là 30 triệu đồng, được quy định tại Nghị định số 89/1999/NĐ-CP ngày 01/9/1999 của Chính phủ. Đến năm 2005, tại Nghị định số 109/2005/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 89/1999/NĐ-CP, hạn mức này được điều chỉnh lên 50 triệu đồng.

Từ ngày 05/8/2017, hạn mức BHTG đã được nâng từ 50 triệu đồng lên mức 75 triệu đồng theo Quyết định số 21/2017/QĐ-TTg. Việc điều chỉnh hạn mức BHTG thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ, NHNN trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Tuy nhiên, hạn mức 75 triệu đồng được đánh giá là chỉ bảo vệ toàn bộ được 87,32% tại thời điểm hạn mức mới có hiệu lực.

Theo Quyết định số 32/2021/QĐ-TTg, từ ngày 12/12/2021, hạn mức BHTG được nâng lên mức 125 triệu đồng.

Việc nâng mức BHTG này nhằm thực hiện hiệu quả mục tiêu của chính sách BHTG, không chỉ bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, đặc biệt là người gửi tiền quy mô nhỏ, mà còn góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD), bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Nâng hạn mức BHTG phù hợp điều kiện Việt Nam và thông lệ quốc tế

Theo khuyến cáo của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI), hạn mức BHTG nên có giới hạn, đáng tin cậy và bảo hiểm cho phần lớn người gửi tiền, phù hợp với mục tiêu chính sách công và đặc điểm liên quan của hệ thống BHTG của quốc gia đó.

Cũng theo IADI, các tiêu chuẩn cơ bản để xây dựng hạn mức và phạm vi bảo hiểm phù hợp tại từng quốc gia gồm:

Thứ nhất, hạn mức và phạm vi bảo hiểm cần có giới hạn để giảm thiểu rủi ro rút tiền ngân hàng và duy trì kỷ luật thị trường, đảm bảo phần lớn người gửi tiền ở các ngân hàng được bảo vệ (chiếm tỷ lệ từ 90 - 95% người gửi tiền) nhưng có một tỷ lệ nhất định giá trị tiền gửi không được bảo vệ.

Thứ hai, đảm bảo công bằng cho tất cả các ngân hàng thành viên.

Thứ ba, điều chỉnh định kỳ (khoảng 5 năm một lần) để đáp ứng mục tiêu chính sách công.

Ngoài ra, hạn mức BHTG cần được cân nhắc dựa trên nhiều yếu tố, như: lạm phát, thu nhập của người dân, năng lực tài chính của tổ chức BHTG, tình hình hệ thống tài chính - ngân hàng, hiệu lực của cơ chế giám sát...

Theo khảo sát thường niên của IADI năm 2018, Thái Lan và Indonesia có hạn mức BHTG ở mức rất cao so với GDP bình quân đầu người, lần lượt là 62,8 lần và 38,5 lần với tỷ lệ bảo vệ toàn bộ người gửi tiền lên đến 99,9%. Đa số các quốc gia còn lại quy định hạn mức BHTG không quá 5 lần GDP bình quân đầu người.

Từ thông lệ quốc tế và thực tế Việt Nam cho thấy, hạn mức BHTG nâng lên 125 triệu đồng là phù hợp với 3 yêu cầu xây dựng hạn mức BHTG nêu tại Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả (2014) và hướng dẫn của IADI. Cụ thể:

Thứ nhất, đối với yêu cầu tỷ lệ người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ/tổng số người gửi tiền được bảo hiểm: Với hạn mức 125 triệu đồng, BHTGVN đảm bảo bảo vệ toàn bộ đối với tiền gửi của khoảng 91% người gửi tiền trong hệ thống ngân hàng, nằm trong khoảng khuyến nghị của IADI là từ 90% - 95% người gửi tiền, đáp ứng thông lệ quốc tế.

Thứ hai, hạn mức BHTG cần đáp ứng yêu cầu đảm bảo phù hợp với hoàn cảnh kinh tế - xã hội.

Những năm gần đây, kinh tế vĩ mô của Việt Nam được duy trì ổn định, lạm phát được kiểm soát ở mức thấp, tăng trưởng kinh tế dự báo tiếp tục khả quan. GDP bình quân đầu người danh nghĩa (chưa tính đến yếu tố lạm phát) của Việt Nam tăng trưởng tốt, năm 2020 đạt tương đương 2.750 USD. Theo đó, với hạn mức BHTG 75 triệu đồng chỉ bằng 1,2 lần GDP bình quân đầu người năm 2020, thấp hơn so với thông lệ quốc tế. Hạn mức BHTG 125 triệu đồng, tương đương 2 lần GDP bình quân đầu người, không chỉ phù hợp với thông lệ, chuẩn mực quốc tế, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, mà còn theo kịp thực tế hoạt động của hệ thống các TCTD.

Thực tế, hệ thống ngân hàng Việt Nam không ngừng lớn mạnh về quy mô vốn cũng như tài sản, đảm bảo nhiệm vụ lưu thông vốn và đóng góp ngày càng quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế. Theo số liệu thống kê của NHNN, tính đến hết tháng 4/2021, tổng tài sản của hệ thống ngân hàng đã vượt 14,3 triệu tỷ đồng, tăng trưởng 2,44% so với thời điểm cuối năm 2020. Không những thế, thời gian qua, thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011 - 2015 và 2016 - 2020, NHNN và các cấp, các ngành đã tập trung chỉ đạo quyết liệt công tác tái cơ cấu, xử lý nợ xấu của các TCTD. Nhờ đó, hoạt động của hệ thống các TCTD đã từng bước được củng cố, chấn chỉnh và hoạt động an toàn, hiệu quả, trong đó các ngân hàng thương mại có xu hướng tăng trưởng và phát triển ổn định hơn.

Thứ ba, đảm bảo phù hợp với năng lực tài chính của tổ chức BHTG.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế và hệ thống ngân hàng, năng lực tài chính của BHTGVN cũng gia tăng đáng kể. Theo số liệu của BHTGVN, tính từ tháng 12/2016 đến tháng 12/2020, Quỹ dự phòng nghiệp vụ tăng từ 27,19 nghìn tỷ đồng lên 64,27 nghìn tỷ đồng, tổng nguồn vốn tăng từ 33,09 nghìn tỷ đồng lên 70,58 nghìn tỷ đồng. Đây là nguồn tích lũy quan trọng đảm bảo việc triển khai nhiệm vụ của BHTGVN, giúp BHTGVN có đủ khả năng hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ người gửi tiền theo thông lệ, chuẩn mực quốc tế; cũng như tham gia có hiệu quả vào quá trình tái cơ cấu hệ thống các TCTD thông qua hoạt động hỗ trợ tài chính.

Bên cạnh nguồn vốn tự có, Luật BHTG còn cho phép BHTGVN được tiếp nhận thêm các nguồn vốn hỗ trợ khác, gồm: Tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ Ngân sách Nhà nước theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ hoặc vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ trong trường hợp nguồn vốn của BHTGVN tạm thời không đủ để trả tiền bảo hiểm; tiếp nhận các nguồn tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài để tăng cường năng lực hoạt động. Như vậy, trong trường hợp nguồn vốn tạm thời không đủ để trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền, BHTGVN có thể huy động thêm nguồn vốn khác phục vụ yêu cầu chi trả.

Tóm lại, hạn mức BHTG được nâng lên 125 triệu đồng trên cơ sở đảm bảo phù hợp với khả năng tài chính hiện nay của BHTGVN và phù hợp với các điều kiện kinh tế vĩ mô, đáp ứng được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, theo thông lệ quốc tế. Đặc biệt, trong bối cảnh nền kinh tế đang phải gánh chịu áp lực lớn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, hạn mức 125 triệu đồng là mức độ bảo vệ phù hợp, khi năng lực tài chính của tổ chức BHTG có thể ứng phó trong trường hợp xảy ra rủi ro, đảm bảo chi trả kịp thời cho người gửi tiền nếu phát sinh nghĩa vụ.

Cần nâng cao hơn nữa vai trò của BHTGVN

BHTGVN là tổ chức tài chính nhà nước hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, thực hiện chính sách BHTG, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các BHTGVN, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Thời gian tới, cùng với sự phát triển của hệ thống ngân hàng theo các chuẩn mực quốc tế, đòi hỏi tổ chức BHTG cần nâng cao tính chuyên nghiệp, đủ mạnh về tiềm lực tài chính với thể chế đồng bộ để có thể xử lý hiệu quả các ngân hàng có tổng tài sản ở mức trung bình trở xuống khi cần thiết, chứ không dừng lại ở mức chỉ đủ chi trả và xử lý rủi ro thanh khoản của các Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) như những năm qua. 

Do đó, cần nâng cao năng lực tài chính của BHTGVN, tăng cường vai trò của tổ chức BHTG trong việc hỗ trợ có hiệu quả quá trình tái cơ cấu hệ thống các TCTD. Để thực hiện mục tiêu này, cần phát huy vai trò của BHTGVN theo những nhiệm vụ được đưa ra tại Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2017 như: Cho vay đặc biệt; mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ; đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi TCTD được kiểm soát đặc biệt; tham gia xây dựng phương án phá sản TCTD được kiểm soát đặc biệt trình NHNN xem xét, quyết định. 

Trong bối cảnh hiện nay, việc tăng hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp với năng lực tài chính của BHTGVN để bảo vệ người gửi tiền tốt hơn, nhưng phí BHTG không tăng để không tạo gánh nặng đối với các tổ chức tham gia BHTG bởi đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, hệ thống ngân hàng đang nỗ lực đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp vượt qua khó khăn để khôi phục sản xuất kinh doanh.

Như vậy, việc tăng hạn mức BHTG nâng cao mức độ bảo vệ người gửi tiền, song cũng đặt lên vai tổ chức BHTG một áp lực nhất định khi phí BHTG không điều chỉnh tăng theo. Vì thế, BHTGVN phải quản lý, đầu tư nguồn vốn một cách an toàn, hiệu quả, đảm bảo thanh khoản tốt để luôn sẵn sàng bảo vệ người gửi tiền.

Thời gian tới, công tác tái cơ cấu hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu cần được đẩy mạnh, bởi những tác động của dịch bệnh tới khả năng trả nợ của doanh nghiệp dẫn đến nguy cơ gia tăng nợ xấu tại các TCTD. Trong đó, hoạt động của các QTDND cần được tiếp tục giám sát chặt chẽ. Để QTDND hoạt động an toàn và hiệu quả hơn, cần sớm hoàn thiện quy chế quản lý và sử dụng quỹ, trong đó có cơ chế nộp phí tham gia quỹ và việc sử dụng quỹ phù hợp với thực tiễn, tăng cường tính công khai, minh bạch nhằm nâng cao khả năng hỗ trợ. Điều này có ý nghĩa khắc phục, vượt qua những khó khăn về tình hình tài chính, đảm bảo sự an toàn trong hoạt động của từng QTDND cũng như đối với toàn hệ thống. Cùng với đó, tăng cường đào tạo chuyên sâu đối với đội ngũ làm công tác kiểm tra nội bộ, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, kỹ năng quản lý, giám sát.

Bên cạnh vai trò quan trọng của Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng (NHNN), thì BHTGVN cũng là công cụ đắc lực của Chính phủ, NHNN trong sứ mệnh bảo vệ người gửi tiền, nâng cao niềm tin công chúng; BHTGVN đã góp phần duy trì sự ổn định, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống QTDND. BHTGVN thực hiện các hoạt động: Cấp Chứng nhận tham gia BHTG, thu phí BHTG, theo dõi, giám sát thường xuyên và kiểm tra định kỳ đối với toàn bộ các QTDND. Trong đó, nghiệp vụ giám sát tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động của các quỹ; việc chấp hành các quy định về BHTG cũng như việc tuân thủ quy định về an toàn hoạt động ngân hàng; qua đó cảnh báo rủi ro, các sai phạm, yếu kém mà QTDND cần khắc phục và báo cáo, kiến nghị NHNN xử lý kịp thời. Đối với những QTDND có vấn đề, BHTGVN thực hiện giám sát chuyên sâu để nắm vững thực trạng và biến động của các loại tiền gửi, nhất là tiền gửi thuộc đối tượng bảo hiểm, chủ động có giải pháp hoặc báo cáo, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền. Đồng thời, kiểm tra chuyên sâu về tiền gửi được bảo hiểm đối với QTDND nhằm kịp thời phát hiện sai phạm, từ đó đề xuất biện pháp xử lý, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền cũng như phòng ngừa các hiện tượng gian lận, trục lợi BHTG.

Thực tế khẳng định công tác giám sát, kiểm tra thời gian qua của BHTGVN đã góp phần cùng với các cơ quan chức năng kiểm soát, phát hiện rủi ro sớm hơn để duy trì, bảo đảm hoạt động an toàn, lành mạnh của toàn hệ thống QTDND. Do đó, thời gian tới, cần củng cố, nâng cao hơn nữa vai trò của BHTGVN trong việc theo dõi, giám sát, đề xuất giải pháp đối với hoạt động của các QTDND.

Về phía cơ quan quản lý, cần nghiên cứu để trao thêm quyền hạn cho BHTGVN phù hợp quy định pháp luật và điều kiện Việt Nam, để tổ chức này ngày càng đảm nhận tốt hơn vai trò, trọng trách bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng và nền kinh tế.
 
Tài liệu tham khảo:

1. http://sbv.gov.vn

2. http://chinhphu.vn
 
Mai Anh (NHNN)