Thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta trong nhiều năm qua, cũng như những năm tiếp theo, nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người nghèo, góp phần thu hẹp khoảng cách, chênh lệch về mức sống giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng, các dân tộc và các nhóm dân cư.

Với đặc thù riêng của Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) là hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, đối tượng cho vay chủ yếu là hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách, hộ đồng bào dân tộc thiểu số với phong tục tập quán còn lạc hậu, sản xuất thiếu tập trung, nhằm giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách có điều kiện tiếp cận vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất, tạo ra việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, vươn lên thoát nghèo, góp phần phát triển kinh tế gắn liền với xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội.

Tuy nhiên, với quy mô hoạt động tín dụng chính sách xã hội ngày càng lớn, các chương trình tín dụng chính sách ngày càng nhiều thì công tác quản lý, bảo tồn, phát triển nguồn vốn của Nhà nước cần được quan tâm chú trọng. Đầu tư tín dụng phải luôn đi đôi với nâng cao chất lượng tín dụng để đảm bảo cho hoạt động NHCSXH nói chung và chi nhánh NHCSXH Chi nhánh tỉnh Sóc Trăng nói riêng phát triển ổn định, bền vững.

 

Nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội được chuyển tải kịp thời đến người nghèo trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng
 

1. Chất lượng tín dụng chính sách xã hội vẫn còn nhiều thách thức
 

Tín dụng chính sách xã hội được khái quát tại Điều 1 Nghị định số 78/2002/NĐ-CP ngày 04/10/2002 của Chính phủ về tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác đã khẳng định: “Tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác là việc sử dụng các nguồn lực tài chính do Nhà nước huy động để cho người nghèo và các đối tượng chính sách khác vay ưu đãi phục vụ sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, cải thiện đời sống; góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói, giảm nghèo, ổn định xã hội”.

Chất lượng tín dụng chính sách xã hội chính là sự đáp ứng yêu cầu của các đối tượng vay vốn phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện được mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, an sinh xã hội và đảm bảo sự tồn tại, phát triển của NHCSXH.

Chất lượng tín dụng chính sách xã hội được thể hiện qua các chỉ tiêu định lượng (hệ số sử dụng vốn, vòng quay vốn tín dụng, tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ thu lãi…) và các chỉ tiêu định tính (như chất lượng phục vụ, uy tín của ngân hàng, mức độ tác động đến nền kinh tế nói chung và tác động đến việc giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội nói riêng).

Những năm qua, hoạt động tín dụng chính sách xã hội của Chính phủ trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng đã không ngừng phát triển và ngày càng ổn định. Tính đến ngày 31/12/2021, dư nợ các chương trình tín dụng chính sách xã hội tại tỉnh Sóc Trăng đạt 3.978,3 tỷ đồng, tăng 1.065,2 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2016; nguồn vốn phục vụ cho hộ nghèo và các đối tượng chính sách ngày càng tăng, chất lượng tín dụng ngày một tốt hơn, chính sách tín dụng ưu đãi đã đáp ứng nguyện vọng của Nhân dân, đặc biệt là tầng lớp dân cư có thu nhập thấp không đủ điều kiện vay vốn ở các ngân hàng thương mại. Nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội đã giúp cho 220.381 lượt hộ vay vốn để mua sắm công cụ, phương tiện sản xuất, cải thiện nâng cao chất lượng cuộc sống, trong đó có 14.453 hộ đã thoát nghèo, từng bước vươn lên khá giả; xây dựng 59.276 công trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; giúp cho 3.643 em học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn đi học; chương trình Quỹ quốc gia về việc làm đã giải quyết hơn 13.383 lao động có việc làm mới; 4.884 hộ nghèo được vay vốn làm nhà, có 140.408 hộ nghèo đã xóa nhà lá dột nát và ổn định cuộc sống từ chương trình cho vay hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định số 167/2008/QĐ-TTg ngày 12/12/2008 và Quyết định số 33/2015/QĐ-TTg ngày 10/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ nhà ở đối với hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011-2015 (chương trình hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định số 167/2008/QĐ-TTg giai đoạn 2). Nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội đã thực sự đến với Nhân dân, đặc biệt là hộ đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng. Thông qua đó, đã tạo công ăn việc làm, nâng cao sức sản xuất hàng hóa, cải thiện đời sống, xây dựng nông thôn mới, hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp, góp phần đảm bảo an sinh xã hội, ổn định tình hình kinh tế - xã hội tại địa phương.

Với mô hình tổ chức và phương thức quản lý phù hợp, có sự chỉ đạo thống nhất từ Trung ương đến địa phương, ở từng cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và NHCSXH đã phát huy được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị vì mục tiêu xóa đói, giảm nghèo. Bên cạnh đó, Chi nhánh NHCSXH tỉnh Sóc Trăng đã phối kết hợp thường xuyên, chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác và các cơ quan, đơn vị có liên quan trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao.

Cùng với đó, các tổ tiết kiệm và vay vốn được thành lập theo địa bàn khóm, ấp giúp cho các thành viên trong tổ tương trợ, giúp đỡ, giám sát lẫn nhau trong việc sử dụng vốn vay và trả nợ, các chương trình tín dụng ưu đãi được thực hiện công khai, dân chủ theo đúng quy định của Nhà nước. Việc thành lập các điểm giao dịch tại xã, phường, thị trấn đã tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận với NHCSXH trong việc vay vốn, trả nợ, trả lãi vay.

Công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về các chương trình tín dụng chính sách xã hội, quy trình nghiệp vụ, chế độ của Nhà nước về cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách để người dân hiểu được quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong việc vay vốn, trả nợ lãi vay NHCSXH được quan tâm, đẩy mạnh.

Bên cạnh đó, việc ủy thác một số công đoạn trong đầu tư tín dụng cho các tổ chức chính trị  - xã hội là một cơ chế phù hợp, tạo điều kiện gắn kết chương trình tín dụng chính sách với các chương trình khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư để giúp hộ nghèo và các đối tượng chính sách sử dụng vốn vay có hiệu quả, nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ từ NHCSXH đến các đơn vị nhận ủy thác và Ban giảm nghèo các xã, phường, thị trấn luôn tâm huyết và trách nhiệm cao với công việc được giao, tất cả vì người nghèo và các đối tượng chính sách.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn một số tồn tại như: Nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác sang Chi nhánh NHCSXH Chi nhánh tỉnh Sóc Trăng để cho vay hộ nghèo và đối tượng chính sách khác còn hạn chế so với nhu cầu sử dụng vốn tại địa phương; nợ quá hạn từng bước đã được kiềm chế nhưng nguy cơ tiềm ẩn vẫn còn phát sinh, một số huyện có tỷ lệ nợ quá hạn như Vĩnh Châu, Long Phú, Mỹ Xuyên và thành phố Sóc Trăng; một số huyện có nợ khoanh cao như Vĩnh Châu, Trần Đề, Mỹ Xuyên, Thạnh Trị; tỷ lệ thu hồi nợ gốc đến hạn tuy có tăng dần qua các năm nhưng vẫn còn chưa đạt kỳ vọng đặt ra ở mức thấp và chưa ổn định; tỷ lệ gia hạn nợ mặc dù có chuyển biến tích cực nhưng chưa cao và có khuynh hướng tăng trở lại vào thời điểm ngày 31/12/2021, đây là những khoản nợ tiềm ẩn rủi ro cần được quản lý để tránh nguy cơ mất vốn. Bên cạnh đó, chất lượng hoạt động các tổ tiết kiệm và vay vốn trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng chưa đồng đều, nhiều nơi, nhiều tổ tiết kiệm và vay vốn hoạt động còn yếu kém; tỷ lệ thu lãi vẫn chưa đạt yêu cầu, lãi tồn đọng có chiều hướng tăng dần qua các năm; hoạt động giao dịch xã còn tồn tại các phiên giao dịch chưa ổn định, còn phát sinh các phiên giao dịch bổ sung. Trong năm 2021, các đơn vị trong NHCSXH Chi nhánh tỉnh Sóc Trăng vẫn phải thực hiện mở các phiên giao dịch bổ sung với số phiên bình quân 1,05 phiên. Tỷ lệ số bút toán thu nợ, thu lãi, giải ngân tại xã trong năm 2021 chỉ đạt 95,8%, do hộ vay vẫn chưa tạo thói quen giao dịch tại điểm giao dịch xã. Mức dư nợ bình quân mặc dù được nâng dần qua các năm nhưng vẫn chưa cao. Bên cạnh đó, chất lượng hoạt động các tổ tiết kiệm và vay vốn trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng chưa đồng đều, vẫn còn một số tổ tiết kiệm và vay vốn hoạt động chưa hiệu quả, chưa làm tốt công tác tuyên truyền về chính sách tín dụng ưu đãi đến với hộ nghèo và các đối tượng chính sách để giúp họ sử dụng vốn vay hiệu quả, thoát nghèo bền vững.
 
2. Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng
 

Từ thực trạng chất lượng tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng được phân tích ở trên cho thấy, các yếu tố chủ quan, khách quan ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng đến từ các phía: Chi nhánh NHCSXH Chi nhánh tỉnh Sóc Trăng, Ban đại diện Hội đồng quản trị NHCSXH cấp tỉnh, huyện, chính quyền địa phương, hiệu quả hoạt động ủy thác của tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở, chất lượng của tổ tiết kiệm và vay vốn và khách hàng vay vốn, sự biến động về giá cả thị trường, thiên tai, dịch bệnh, sự biến động về kinh tế… đã tác động không nhỏ đến chất lượng tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn tỉnh.

 Do đó, để từng từng bước nâng cao chất lượng hoạt động, chất lượng tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp với các nhóm đối tượng liên quan đến hoạt động. Cụ thể:

- Đối với NHCSXH: Tiếp tục thực hiện tốt Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính xã hội và Chiến lược phát triển NHCSXH; chủ động nắm bắt và kịp thời phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương khắc phục những khó khăn trong quá trình triển khai hoạt động tín dụng chính sách xã hội; chú trọng công tác đào tạo, tập huấn, kiểm tra, đánh giá kiến thức về chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, thường xuyên tổ chức hội nghị nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm, tập huấn nâng cao trình độ nghiệp vụ, trình độ chuyên môn cho cán bộ nhất là cán bộ tín dụng nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ được giao; thành lập các tổ chỉ đạo tăng cường hỗ trợ các đơn vị có chất lượng tín dụng thấp; xây dựng và thực hiện tốt kế hoạch tín dụng, phối hợp để xử lý các món nợ quá hạn, đến hạn, hết hạn, nợ khoanh, món vay trên 3 tháng không hoạt động; kiểm tra chặt chẽ các bước quy trình cho vay; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động nghiệp vụ.

- Đối với tổ tiết kiệm và vay vốn: Tích cực chủ động thực hiện đầy đủ các nội dung đã ký kết với NHCSXH trong hợp đồng ủy nhiệm. Đối với những tổ tiết kiệm và vay vốn còn yếu kém, cần phân tích nguyên nhân đến từ Ban quản lý tổ hay tổ viên, còn hạn chế ở chỉ tiêu nào, ví dụ: Nợ quá hạn, lãi tồn đọng, tổ viên gửi tiết kiệm? Từng bước nâng cao dư nợ đối với những tổ có dư nợ thấp, thu hút đội ngũ tổ trưởng có năng lực, trách nhiệm để tham gia Ban quản lý tổ tiết kiệm và vay vốn.

- Đối với tổ chức chính trị - xã hội: Thực hiện tốt Văn bản thỏa thuận, Văn bản liên tịch, Hợp đồng ủy thác đã ký kết với NHCSXH. Đối với tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, cần chủ động phối hợp với trưởng thôn để kịp thời nắm bắt tình hình và thông tin của người vay bỏ đi khỏi địa phương, đi làm ăn xa, các trường hợp khách hàng gặp rủi ro do nguyên nhân khách quan.

- Đối với Ban đại diện Hội đồng quản trị: Tổ chức đầy đủ các cuộc họp định kỳ, ban hành Nghị quyết và chỉ đạo thực hiện nghiêm túc; xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm tra, giám sát theo quy định; quan tâm, phát huy vai trò, trách nhiệm trong thực hiện tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn đối với Chủ tịch xã.

- Đối với Chủ tịch xã: Tham gia tích cực, toàn diện của cấp ủy, chính quyền địa phương trong triển khai tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn; chỉ đạo rà soát, cho vay đúng đối tượng thụ hưởng, gắn kết hoạt động cho vay với các chương trình, dự án tại địa phương, các hoạt động hỗ trợ người vay để phát huy hiệu quả vốn vay; chỉ đạo tổ chức chính trị - xã hội củng cố các tổ tiết kiệm và vay vốn yếu kém; chỉ đạo việc quản lý hộ vay vốn đi làm ăn xa.

- Đối với Trưởng ấp: Thông qua nhiệm vụ do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã giao, trưởng thôn, ấp tham gia quản lý hoạt động tín dụng chính sách xã hội tại cơ sở như phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội để quản lý hoạt động của tổ tiết kiệm và vay vốn trên địa bàn ấp, triển khai cho vay kịp thời theo chỉ tiêu kế hoạch tín dụng được phân bổ về ấp.

- Đối với khách hàng vay vốn: Tuyên truyền để hộ vay vốn tín dụng chính sách xã hội nhận thức rõ trách nhiệm trả nợ gốc và lãi ngay từ khi làm hồ sơ vay vốn, hiểu rõ đây là chính sách cho vay với lãi suất ưu đãi để phát triển sản xuất, kinh doanh, đáp ứng nhu cầu thiết yếu, nâng cao chất lượng cuộc sống, không phải khoản trợ cấp, cho không của Nhà nước. Đồng thời, tuyên truyền để người dân nâng cao ý thức, tinh thần trách nhiệm trong việc vay vốn, sử dụng vốn vay; khuyến khích hộ vay vốn thường xuyên tham gia các lớp tập huấn khuyến nông, khuyến ngư, chia sẻ kinh nghiệm quản lý vốn.

 Bên cạnh đó, Ủy ban nhân dân tỉnh Sóc Trăng cần tập trung chỉ đạo các sở, ban, ngành liên quan thực hiện tốt việc lồng ghép đầu tư giữa các nguồn lực, giữa công tác đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật, mô hình phát triển kinh tế với việc đầu tư cho vay các chương trình tín dụng ưu đãi nhằm phát huy tối đa hiệu quả vốn vay và hạn chế thấp nhất nguy cơ rủi ro. Triển khai hiệu quả Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội.
 
 Tài liệu tham khảo:

1. Ban Bí thư Trung ương (2014), Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính xã hội, Hà Nội.
2. Chính phủ (2002), Nghị định số 78/2002/NĐ-CP ngày 04/10/2002 về tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác.
3. Đào Thái Hòa (2014), “Hoàn thiện hoạt động cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội Chi nhánh tỉnh Đắk Lắk”.
4. Đinh Văn Nghĩa (2018) “Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn Tây Nguyên, nhìn từ thực tại địa bàn tỉnh Gia Lai”.
5. Hội đồng quản trị NHCSXH, Quyết định số 71/QĐ-HĐQT thành lập chi nhánh NHCSXH tỉnh Sóc Trăng.